ایشتوویگو
لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
آخرین پادشاه ماد ( ۵۵٠ - ۵۸۴ ق . م . ) وی در برابر دولتهای بابل ولیدی ( لودیا ) قدرت سلطنت بر مملکت وسیع ماد را از دست داد و دولت ماد بسبب قیام کوروش فرمانروای پارس منقرض گردید . و در حقیقت سلطنت از خانواده آریایی به خانواده دیگر منتقل گردید . کمبوجیه اول پادشاه ماد و سلطان متبوع خود ازدواج کرد و این ازدواج اهمیت شعبه خاندان هخامنشی و فروغ دو دولت متحد را در تحت لوای یک تاج و تخت نشان می دهد .
دانشنامه آزاد فارسی
تغییرمسیر به:
کیشفالودی، کارولی (۱۷۸۸ـ۱۸۳۰)
کیشفالودی، کارولی (۱۷۸۸ـ۱۸۳۰)
wikijoo: ایشتوویگو
پیشنهاد کاربران
ایشتوویگو یا آستیاک ایرانی باستان ( Artsychik ) است ( به بابلی :Iš - tu - ( به بابلی :Iš - tu - me - gu، در تاریخ هرودوت: ایشتوویگو ( به یونانی: Ἀστυάγης، لاتین نویسی: Astu�gēs ) ، در گزارش کتزیاس: Astuig�s، در گزارش دیودور: Aspadas ) چهارمین و آخرین پادشاه ماد بود. بر اساس تواریخ هرودوت ایشتوویگو حدوداً از سال ۵۸۵ تا ۵۵۰ پیش از میلاد به مدت ۳۵ سال حکومت کرد.
... [مشاهده متن کامل]
آستیاک
آستیاک
واپسین شاه ماد
سلطنت
۵۸۵ تا ۵۵۰ پ. م
پیشین
هووخشتره
جانشین
کوروش بزرگ
( به عنوان شاهنشاه هخامنشی )
آرامگاه
دکان داوود
همسران
آرینیس
فرزند ( ان )
ماندانا
امیتیس
دودمان
ماد
پدر
هووخشتره
آستیاک پس از مرگ پدرش هووخشتره به حکومت ماد رسید. از اقدام های آستیاک، جنگ با لیدیه بود که در نهایت، موجب پیمان صلح او با پادشاه لیدیه و ازدواج او با آرینیس، خواهر کرزوس شد. از دیگر اقدام های منتسب شده به آستیاک لشکرکشی به قفقاز و ایلام است.
آستیاک پدر ماندانا و آمیتیس بود. ماندانا با کمبوجیه یکم ازدواج کرد که حاصل این ازدواج تولد کوروش دوم یا کوروش بزرگ بود. کوروش در ۵۵۰ پیش از میلاد علیه سلطنت پدربزرگش شورش کرد و او را از سلطنت خلع کرد. با خلع ایشتوویگو از سلطنت حکومت ۱۲۸ ساله مادها پایان یافت و شاهنشاهی هخامنشی بنیان نهاده شد.
اطلاعات زیادی در مورد دوران حکومت آستیاک در دسترس نیست و قضاوت در مورد شخصیت و دوران حکومت او به دلیل کمبود منابع و گزارش های متناقض ممکن نیست.
ریشهٔ نام
ایشتوویگو در یونانی Astu�gēs ( در تاریخ هرودوت ) و Astu�gas و Astuig�s ( در فوتیوس به نقل از کتزیاس ) و در متون بابلی به صورت Iš - tu - me - gu ضبط شده است. این واژه ها به صورت مشترک بازتابی از کلمه ایرانی باستان *Ṛšti - vaiga - به معنی �نیزه انداز� هستند. - به معنی �نیزه انداز� هستند در فارسی نو آستیاک از ریشه ی واژه ایرانی باستان *Ṛšti - vaiga - است. صورت ایلامی این واژه، Iš - ti - /Ir - iš - ti - man - ka، چندین بار در لوح های استحکامات پرسپولیس دیده می شود که وابسته بودن آن ها به نام ایشتوویگو، مورد مناقشه است.
پادشاهی
آستیاک، فرزند هووخشتره بود. وی پس از مرگ پدرش در ۵۸۴ پیش از میلاد، به جای او بر تخت نشست و بنا به گفتهٔ هرودوت، به مدت ۳۵ سال یعنی تا ۵۵۰ پیش از میلاد حکومت کرد. در مورد نخستین حوادث حکومت آستیاک کتزیاس از لشکرکشی او به سرزمین کادوسی سخن به میان می آورد، در حالی که گزنفون از یک لشکرکشی به ارمنستان، آن هم به انگیزه پایان دادن به جنگ میان ارمنی ها و قبیلهٔ گرجی زبان کلدایی سخن می گوید.
آستیاک در گزارش های تاریخی هرودوت و کتزیاس بسیار متفاوت به تصویر کشیده شده است.
جنگ با لیدیه
مهم ترین اقدام سیاسی آستیاک، ادامهٔ جنگ های زمان هووخشتره با کشور لیدیه بود که آن نیز به نتیجه ای نرسید و سرانجام به دنبال این نبردهای بی حاصل، معاهده صلحی بین دو طرف منعقد شد که طی آن، دختر فرمانروای لیدیه، به همسری آستیاک درآمد. بدین ترتیب، دشمنی ها تبدیل به دوستی شد. این خویشاوندی سبب شد که مادها در مورد حاکمیت بر لیدیه، حقی برای خود قائل شوند. کرزوس، برادر همسر آستیاگ، در آینده ای نه چندان دور، فرمانروای لیدیه شد که این موضوع، در نبردهای بعدی بین پارس ها و لیدیایی ها تأثیر گذاشت.
ازدواج ها و روابط سیاسی
علاوه بر ازدواج خود آستیاک با دختر فرمانروای لیدیه، ماندانا و آمیتیس دو دختر آستیاگ نیز ازدواج های سیاسی داشتند. بر اساس منابع کلاسیک یونانی ماندانا با کمبوجیه یکم حاکم پارس ازدواج کرد. از این ازدواج در منابع کلاسیک تعبیرهای متفاوتی شده از جمله تلاش برای برقراری یک رابطه مستقیم بین مادها و پارس ها. تعبیر دیگر از این ازدواج این بود که بر اساس خواب آستیاک پسر ماندانا تبدیل به خطری برای خود آستیاک می شد و آستیاک برای رفع این خطر ماندانا را به عقد کمبوجیه یکم پارسی درآورد که از دید آستیاک از لحاظ اجتماعی در رده پایین تری قرار داشت و خطری از سوی او پادشاهی اش را تهدید نمی کرد.
کاخ آستیاگ
بنابر نوشته های هرودوت، این کاخ توسط هفت دیوار تو در توی دفاعی محافظت می شد، هر دیواری تا کنگره و باروی دیوار دیگر بالا می آمد، و کنگره های هر دیواری رنگ خاصی داشت. دو دیوار درونی که محافظ کاخ بودند، با ورقه های طلا و نقره پوشانده شده بودند. بنا بر نوشته های پولی بیوس، محیط کاخ به هفت استادیا ( حدود یک کیلومتر ) می رسید، سقف کاخ با چوب سرو ساخته شده و رویش را با ورقه های طلا و نقره پوشانده بودند.
نبرد با پارسیان
در ۵۵۸ پ. م، کوروش دوم شاه اقوام و طوایف پارسی شد. مرکز فرماندهی او در پاسارگاد بود. کوروش نیز مانند پدرش کمبوجیه اول، در آغاز در مقابل آستیاگ مطیع و فرمانبردار بود. در این دوران، ماد خود را برای حمله ای به بابل آماده می کرد. ولی حمله آستیاک به بابل به دلیل شوریدن کوروش و نبردهای او با آستیاک انجام نشد.
بنابر تاریخ بابلی، در سال ششم سلطنت نبونئید، آستیاک سپاهیان خود را گردآوری کرد و علیه کوروش پادشاه اَنشان به جنگ پرداخت. سپاهیان آستیاک علیه وی شوریدند و او را اسیر کردند. آن ها وی را تحویل کوروش دادند. آنگاه کوروش به سوی پایتخت یعنی شهر آگام تانو ( که همان اکباتان است ) پیش رفت. نقره، طلا و سایر اجناس گرانبهایی را که وی به عنوان غنیمت جنگی در آن شهر تصاحب کرد به اَنشان منتقل نمود.
به نظر می رسد که کوروش پادشاهی ماد را منسوخ نکرد. در عوض، انتقال قدرت از خاندانی به خاندان دیگر بود. به هر حال، کوروش و جانشینانش، عنوان های رسمی شاهان ماد و سیستم مدیریتی آن ها را پذیرفتند. در امپراتوری هخامنشی، ماد موقعیتش را به عنوان دومین استان بعد از پارس به دست آورد. اشراف زادگان مادی در همان جایگاهشان در حکومت کوروش و جانشینانش ( به رغم شورش علیه داریوش یکم در ۵۲۱ پ. م. توسط گوبریاس باقی ماندند. اولین حکمران بابل بعد از فتح توسط پارس ها، یک مادی بود. در گاهشماری نبونئید، او به عنوان �حکمران دیار گوتیان� گواهی داده شده است که بابل را به دست آورده است. در اول هزاره پ. م. گوتیم نام ماد، یا حداقل، قسمت غربی اش بود. همچنین ذکر شده که علاوه بر پارسی ها و ایلامی ها، مادی ها هم در گارد جاویدان ۱۰ هزار نفری هخامنشی خدمت می کردند. یهودیان، یونانیان و مصریان، و دیگر مردم دنیای باستان، پارس ها را مادی خواندند و حکومت پارس ها را ادامه ماد شمردند. به استناد برخی مدارک بابلی که بعد از فتح میان رودان توسط پارس ها، نوشته شده است، بسیاری از مادها در مقام های عالی رتبه استانی، افسران نظامی و سربازهای سلطنتی در بابل اشتغال داشتند. به علاوه، به نظر می رسد که مادها در بابل و دیگر شهرهای بزرگ به عنوان افراد خصوصی زندگی می کردند. اسناد میخی همچنین تأیید می کنند که تاجران بابلی با داد و ستدهای مختلفی در هگمتانه و دیگر شهرهای مبادرت می ورزیدند. کوروش پس از تسخیر سرزمین ماد، رسماً خود را فرمانروای ماد خواند و لقب شاهان ماد را به خود اختصاص داد: �شاه ماد ( شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه سرزمین ها ) �. اما در عمل، سرزمین ماد توسط یک فرماندار پارسی اداره می شد. گرچه هرودوت در بخش های پژوهشی کارهایش با کمال دقت بین آداب و رسوم مادها و پارس ها تفاوت قائل می شود، ولی در فصولی که به افسانه ها و داستان ها می پردازد، شیوه های این دو را با یکدیگر مخلوط می کند و درهم می آمیزد. تئوگنیس و سیمونید و سایر شاعران یونانی نیز پارسی ها را اهل ماد خواندند.
در اساطیر
ایرانی
جلال خالقی مطلق در مقاله ای این فرضیه را مطرح کرده که کیخسرو در شاهنامه همان کوروش و آستیاک همان افراسیاب است. بر طبق داستان شاهنامه، پس از آنکه به دستور افراسیاب، سیاوش در توران کشته می شود، همسر سیاوش، فرنگیس و دختر افراسیاب، پسری می زاید که کیخسرو نامیده می شود. به علت پیش گویی هایی که در مورد کیخسرو شده بود، افراسیاب قصد می کند تا کودک را از بین ببرد ولی سرانجام از این کار منصرف می گردد به این شرط که پیران کودک را به چوپانان سپرده و در نزد آنان رشد کند و از نژاد و خاندان خود آگاه نگردد. پس از آنکه کودک هفت ساله می گردد به نزد افراسیاب برده می شود. کیخسرو که پیشتر از قصد افراسیاب برای کشتنش آگاه گردیده بود به توصیه پیران در پیشگاه افراسیاب، دیوانگی پیشه کرد و از مرگ نجات یافت. پس از این ماجرا گیو به توران رفت و کیخسرو را به همراه مادرش به ایران آورد. سرانجام، کیخسرو پس از بر تخت نشستن در ایران، سپاهی فراهم آورده، به خون خواهیِ پدرش به توران یورش برد و پس از جنگ های بسیار، افراسیاب را شکست داد و او را کشت.
ارمنی
اژدَهَک Aždahak فرم ارمنی وام واژه پارتی ʾjdhʾg از نام دیو اوستایی آژی دَهاکَ است در اساطیر ایرانی گفته شده که در کوه دماوند به بند کشیده شده است. در شاهنامه، ضحاک ( معرب آژی دهاک ) به عنوان یک حاکم بیگانه ستمگر ایران با جنبه های شیطانی توصیف شده است: از کتف هایش مار روییده است. در اساطیر ارمنی، گفته شده همانند آژی دهاک در دماوند، شاه اَرتَوَزد در کوه آرارات زندانی شده است. تاریخ نویس ارمنی موسس خورناتسی در ضمیمهٔ کتاب اول تاریخ ارمنستان، افسانهٔ مشابه شاهنامه ( ظاهراً در نوع ایرانیان شمال غربی Θraētaona، فارسی میانه: Frēdōn، که به صورت Hṙudēn آمده است ) را بازگو می کند. او اَژدَهَک را با صفت Biwrasp ( پهلوی: Bēwarasp، به معنی صاحب ده هزار اسب در بندهشن ) با آستیاک، شاه مادی همانند می کند. شاه ارمنی تیگران، علیه آستیاک شورش کرده بود.
منابع ها. بریان، پیر ( ۱۳۸۷ ) . امپراتوری هخامنشی. ج. ۱. ترجمهٔ ناهید فروغان. تهران: نشر فرزان روز. شابک ۹۶۴ - ۳۲۱ - ۰۷۸ - ۲.
بیانی، شیرین ( ۱۳۹۰ ) . تاریخ ایران باستان ( ۲ ) : از ورود آریایی ها به ایران تا پایان هخامنشیان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۴۵۹ - ۶۹۸ - ۸.
داندامایف، محمد ع ( ۱۳۸۹ ) . تاریخ سیاسی هخامنشیان. ترجمهٔ فرید جواهر کلام. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۳۲۱ - ۳۱۰ - ۷.
دیاکونوف، ایگور ( ۱۳۹۰ ) . �ماد�. تاریخ ایران کمبریج. ج. ۲. ترجمهٔ تیمور قادری. تهران: انتشارات مهتاب. شابک ۹۷۸ - ۲۰۰۰۲۹۴۲۶۹.
خالقی مطلق، جلال ( بهار ۱۳۷۴ ) . �کیخسرو و کوروش�. مجله ایران شناسی. تهران ( ۱ ) . بایگانی شده از اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۲.
عبدی، کامیار ( ۱۳۸۶ ) . �اَرشتی ویگه�. دانشنامه ایران. ج. ۲. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۷۰۲۵ - ۵۹ - ۱. دریافت شده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۴.
فرای، ریچارد نلسون ( ۱۳۸۸ ) . تاریخ باستانی ایران. ترجمهٔ مسعود رجب نیا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۴۴۵ - ۲۹۲ - ۵.
Dandamayev, M. ; Medvedskaya, I. ( 2006 ) . "MEDIA". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) .
Dandamayev, M ( 2002 ) . "BABYLONIAN CHRONICLES". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) . Retrieved 11 December 2013.
Kuhrt, Am�lie ( 2007 ) . The Persian Empire: A Corpus of Sources of the Achaemenid Period ( به انگلیسی ) . London: Routledge.
Russell, J. R ( 1989 ) . "Armenian Aždahak". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) . Vol. III. p. 191 - 205. Retrieved 8 February 2014.
Schmitt, R ( 1987 ) . "ASTYAGES". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) . Vol. II. New York. p. ۸۷۳–۸۷۴. Retrieved 4 April 2014.
... [مشاهده متن کامل]
آستیاک
آستیاک
واپسین شاه ماد
سلطنت
۵۸۵ تا ۵۵۰ پ. م
پیشین
هووخشتره
جانشین
کوروش بزرگ
( به عنوان شاهنشاه هخامنشی )
آرامگاه
دکان داوود
همسران
آرینیس
فرزند ( ان )
ماندانا
امیتیس
دودمان
ماد
پدر
هووخشتره
آستیاک پس از مرگ پدرش هووخشتره به حکومت ماد رسید. از اقدام های آستیاک، جنگ با لیدیه بود که در نهایت، موجب پیمان صلح او با پادشاه لیدیه و ازدواج او با آرینیس، خواهر کرزوس شد. از دیگر اقدام های منتسب شده به آستیاک لشکرکشی به قفقاز و ایلام است.
آستیاک پدر ماندانا و آمیتیس بود. ماندانا با کمبوجیه یکم ازدواج کرد که حاصل این ازدواج تولد کوروش دوم یا کوروش بزرگ بود. کوروش در ۵۵۰ پیش از میلاد علیه سلطنت پدربزرگش شورش کرد و او را از سلطنت خلع کرد. با خلع ایشتوویگو از سلطنت حکومت ۱۲۸ ساله مادها پایان یافت و شاهنشاهی هخامنشی بنیان نهاده شد.
اطلاعات زیادی در مورد دوران حکومت آستیاک در دسترس نیست و قضاوت در مورد شخصیت و دوران حکومت او به دلیل کمبود منابع و گزارش های متناقض ممکن نیست.
ریشهٔ نام
ایشتوویگو در یونانی Astu�gēs ( در تاریخ هرودوت ) و Astu�gas و Astuig�s ( در فوتیوس به نقل از کتزیاس ) و در متون بابلی به صورت Iš - tu - me - gu ضبط شده است. این واژه ها به صورت مشترک بازتابی از کلمه ایرانی باستان *Ṛšti - vaiga - به معنی �نیزه انداز� هستند. - به معنی �نیزه انداز� هستند در فارسی نو آستیاک از ریشه ی واژه ایرانی باستان *Ṛšti - vaiga - است. صورت ایلامی این واژه، Iš - ti - /Ir - iš - ti - man - ka، چندین بار در لوح های استحکامات پرسپولیس دیده می شود که وابسته بودن آن ها به نام ایشتوویگو، مورد مناقشه است.
پادشاهی
آستیاک، فرزند هووخشتره بود. وی پس از مرگ پدرش در ۵۸۴ پیش از میلاد، به جای او بر تخت نشست و بنا به گفتهٔ هرودوت، به مدت ۳۵ سال یعنی تا ۵۵۰ پیش از میلاد حکومت کرد. در مورد نخستین حوادث حکومت آستیاک کتزیاس از لشکرکشی او به سرزمین کادوسی سخن به میان می آورد، در حالی که گزنفون از یک لشکرکشی به ارمنستان، آن هم به انگیزه پایان دادن به جنگ میان ارمنی ها و قبیلهٔ گرجی زبان کلدایی سخن می گوید.
آستیاک در گزارش های تاریخی هرودوت و کتزیاس بسیار متفاوت به تصویر کشیده شده است.
جنگ با لیدیه
مهم ترین اقدام سیاسی آستیاک، ادامهٔ جنگ های زمان هووخشتره با کشور لیدیه بود که آن نیز به نتیجه ای نرسید و سرانجام به دنبال این نبردهای بی حاصل، معاهده صلحی بین دو طرف منعقد شد که طی آن، دختر فرمانروای لیدیه، به همسری آستیاک درآمد. بدین ترتیب، دشمنی ها تبدیل به دوستی شد. این خویشاوندی سبب شد که مادها در مورد حاکمیت بر لیدیه، حقی برای خود قائل شوند. کرزوس، برادر همسر آستیاگ، در آینده ای نه چندان دور، فرمانروای لیدیه شد که این موضوع، در نبردهای بعدی بین پارس ها و لیدیایی ها تأثیر گذاشت.
ازدواج ها و روابط سیاسی
علاوه بر ازدواج خود آستیاک با دختر فرمانروای لیدیه، ماندانا و آمیتیس دو دختر آستیاگ نیز ازدواج های سیاسی داشتند. بر اساس منابع کلاسیک یونانی ماندانا با کمبوجیه یکم حاکم پارس ازدواج کرد. از این ازدواج در منابع کلاسیک تعبیرهای متفاوتی شده از جمله تلاش برای برقراری یک رابطه مستقیم بین مادها و پارس ها. تعبیر دیگر از این ازدواج این بود که بر اساس خواب آستیاک پسر ماندانا تبدیل به خطری برای خود آستیاک می شد و آستیاک برای رفع این خطر ماندانا را به عقد کمبوجیه یکم پارسی درآورد که از دید آستیاک از لحاظ اجتماعی در رده پایین تری قرار داشت و خطری از سوی او پادشاهی اش را تهدید نمی کرد.
کاخ آستیاگ
بنابر نوشته های هرودوت، این کاخ توسط هفت دیوار تو در توی دفاعی محافظت می شد، هر دیواری تا کنگره و باروی دیوار دیگر بالا می آمد، و کنگره های هر دیواری رنگ خاصی داشت. دو دیوار درونی که محافظ کاخ بودند، با ورقه های طلا و نقره پوشانده شده بودند. بنا بر نوشته های پولی بیوس، محیط کاخ به هفت استادیا ( حدود یک کیلومتر ) می رسید، سقف کاخ با چوب سرو ساخته شده و رویش را با ورقه های طلا و نقره پوشانده بودند.
نبرد با پارسیان
در ۵۵۸ پ. م، کوروش دوم شاه اقوام و طوایف پارسی شد. مرکز فرماندهی او در پاسارگاد بود. کوروش نیز مانند پدرش کمبوجیه اول، در آغاز در مقابل آستیاگ مطیع و فرمانبردار بود. در این دوران، ماد خود را برای حمله ای به بابل آماده می کرد. ولی حمله آستیاک به بابل به دلیل شوریدن کوروش و نبردهای او با آستیاک انجام نشد.
بنابر تاریخ بابلی، در سال ششم سلطنت نبونئید، آستیاک سپاهیان خود را گردآوری کرد و علیه کوروش پادشاه اَنشان به جنگ پرداخت. سپاهیان آستیاک علیه وی شوریدند و او را اسیر کردند. آن ها وی را تحویل کوروش دادند. آنگاه کوروش به سوی پایتخت یعنی شهر آگام تانو ( که همان اکباتان است ) پیش رفت. نقره، طلا و سایر اجناس گرانبهایی را که وی به عنوان غنیمت جنگی در آن شهر تصاحب کرد به اَنشان منتقل نمود.
به نظر می رسد که کوروش پادشاهی ماد را منسوخ نکرد. در عوض، انتقال قدرت از خاندانی به خاندان دیگر بود. به هر حال، کوروش و جانشینانش، عنوان های رسمی شاهان ماد و سیستم مدیریتی آن ها را پذیرفتند. در امپراتوری هخامنشی، ماد موقعیتش را به عنوان دومین استان بعد از پارس به دست آورد. اشراف زادگان مادی در همان جایگاهشان در حکومت کوروش و جانشینانش ( به رغم شورش علیه داریوش یکم در ۵۲۱ پ. م. توسط گوبریاس باقی ماندند. اولین حکمران بابل بعد از فتح توسط پارس ها، یک مادی بود. در گاهشماری نبونئید، او به عنوان �حکمران دیار گوتیان� گواهی داده شده است که بابل را به دست آورده است. در اول هزاره پ. م. گوتیم نام ماد، یا حداقل، قسمت غربی اش بود. همچنین ذکر شده که علاوه بر پارسی ها و ایلامی ها، مادی ها هم در گارد جاویدان ۱۰ هزار نفری هخامنشی خدمت می کردند. یهودیان، یونانیان و مصریان، و دیگر مردم دنیای باستان، پارس ها را مادی خواندند و حکومت پارس ها را ادامه ماد شمردند. به استناد برخی مدارک بابلی که بعد از فتح میان رودان توسط پارس ها، نوشته شده است، بسیاری از مادها در مقام های عالی رتبه استانی، افسران نظامی و سربازهای سلطنتی در بابل اشتغال داشتند. به علاوه، به نظر می رسد که مادها در بابل و دیگر شهرهای بزرگ به عنوان افراد خصوصی زندگی می کردند. اسناد میخی همچنین تأیید می کنند که تاجران بابلی با داد و ستدهای مختلفی در هگمتانه و دیگر شهرهای مبادرت می ورزیدند. کوروش پس از تسخیر سرزمین ماد، رسماً خود را فرمانروای ماد خواند و لقب شاهان ماد را به خود اختصاص داد: �شاه ماد ( شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه سرزمین ها ) �. اما در عمل، سرزمین ماد توسط یک فرماندار پارسی اداره می شد. گرچه هرودوت در بخش های پژوهشی کارهایش با کمال دقت بین آداب و رسوم مادها و پارس ها تفاوت قائل می شود، ولی در فصولی که به افسانه ها و داستان ها می پردازد، شیوه های این دو را با یکدیگر مخلوط می کند و درهم می آمیزد. تئوگنیس و سیمونید و سایر شاعران یونانی نیز پارسی ها را اهل ماد خواندند.
در اساطیر
ایرانی
جلال خالقی مطلق در مقاله ای این فرضیه را مطرح کرده که کیخسرو در شاهنامه همان کوروش و آستیاک همان افراسیاب است. بر طبق داستان شاهنامه، پس از آنکه به دستور افراسیاب، سیاوش در توران کشته می شود، همسر سیاوش، فرنگیس و دختر افراسیاب، پسری می زاید که کیخسرو نامیده می شود. به علت پیش گویی هایی که در مورد کیخسرو شده بود، افراسیاب قصد می کند تا کودک را از بین ببرد ولی سرانجام از این کار منصرف می گردد به این شرط که پیران کودک را به چوپانان سپرده و در نزد آنان رشد کند و از نژاد و خاندان خود آگاه نگردد. پس از آنکه کودک هفت ساله می گردد به نزد افراسیاب برده می شود. کیخسرو که پیشتر از قصد افراسیاب برای کشتنش آگاه گردیده بود به توصیه پیران در پیشگاه افراسیاب، دیوانگی پیشه کرد و از مرگ نجات یافت. پس از این ماجرا گیو به توران رفت و کیخسرو را به همراه مادرش به ایران آورد. سرانجام، کیخسرو پس از بر تخت نشستن در ایران، سپاهی فراهم آورده، به خون خواهیِ پدرش به توران یورش برد و پس از جنگ های بسیار، افراسیاب را شکست داد و او را کشت.
ارمنی
اژدَهَک Aždahak فرم ارمنی وام واژه پارتی ʾjdhʾg از نام دیو اوستایی آژی دَهاکَ است در اساطیر ایرانی گفته شده که در کوه دماوند به بند کشیده شده است. در شاهنامه، ضحاک ( معرب آژی دهاک ) به عنوان یک حاکم بیگانه ستمگر ایران با جنبه های شیطانی توصیف شده است: از کتف هایش مار روییده است. در اساطیر ارمنی، گفته شده همانند آژی دهاک در دماوند، شاه اَرتَوَزد در کوه آرارات زندانی شده است. تاریخ نویس ارمنی موسس خورناتسی در ضمیمهٔ کتاب اول تاریخ ارمنستان، افسانهٔ مشابه شاهنامه ( ظاهراً در نوع ایرانیان شمال غربی Θraētaona، فارسی میانه: Frēdōn، که به صورت Hṙudēn آمده است ) را بازگو می کند. او اَژدَهَک را با صفت Biwrasp ( پهلوی: Bēwarasp، به معنی صاحب ده هزار اسب در بندهشن ) با آستیاک، شاه مادی همانند می کند. شاه ارمنی تیگران، علیه آستیاک شورش کرده بود.
منابع ها. بریان، پیر ( ۱۳۸۷ ) . امپراتوری هخامنشی. ج. ۱. ترجمهٔ ناهید فروغان. تهران: نشر فرزان روز. شابک ۹۶۴ - ۳۲۱ - ۰۷۸ - ۲.
بیانی، شیرین ( ۱۳۹۰ ) . تاریخ ایران باستان ( ۲ ) : از ورود آریایی ها به ایران تا پایان هخامنشیان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۴۵۹ - ۶۹۸ - ۸.
داندامایف، محمد ع ( ۱۳۸۹ ) . تاریخ سیاسی هخامنشیان. ترجمهٔ فرید جواهر کلام. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۳۲۱ - ۳۱۰ - ۷.
دیاکونوف، ایگور ( ۱۳۹۰ ) . �ماد�. تاریخ ایران کمبریج. ج. ۲. ترجمهٔ تیمور قادری. تهران: انتشارات مهتاب. شابک ۹۷۸ - ۲۰۰۰۲۹۴۲۶۹.
خالقی مطلق، جلال ( بهار ۱۳۷۴ ) . �کیخسرو و کوروش�. مجله ایران شناسی. تهران ( ۱ ) . بایگانی شده از اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۲.
عبدی، کامیار ( ۱۳۸۶ ) . �اَرشتی ویگه�. دانشنامه ایران. ج. ۲. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۷۰۲۵ - ۵۹ - ۱. دریافت شده در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۴.
فرای، ریچارد نلسون ( ۱۳۸۸ ) . تاریخ باستانی ایران. ترجمهٔ مسعود رجب نیا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸ - ۹۶۴ - ۴۴۵ - ۲۹۲ - ۵.
Dandamayev, M. ; Medvedskaya, I. ( 2006 ) . "MEDIA". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) .
Dandamayev, M ( 2002 ) . "BABYLONIAN CHRONICLES". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) . Retrieved 11 December 2013.
Kuhrt, Am�lie ( 2007 ) . The Persian Empire: A Corpus of Sources of the Achaemenid Period ( به انگلیسی ) . London: Routledge.
Russell, J. R ( 1989 ) . "Armenian Aždahak". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) . Vol. III. p. 191 - 205. Retrieved 8 February 2014.
Schmitt, R ( 1987 ) . "ASTYAGES". Encyclop�dia Iranica ( به انگلیسی ) . Vol. II. New York. p. ۸۷۳–۸۷۴. Retrieved 4 April 2014.
ایشتوویگو ( آستیاگ ) چهارمین و آخرین پادشاه ماد بود، او همچنین پدر ماندانا و ایمیتس بود.