گراف ایشتوان تیسا ( با نام کامل ایشتوان ایمره لایوش پال تیسا ) ( مجاری: Tisza István؛ زادهٔ ۲۲ آوریل ۱۸۶۱ در پشت – درگذشتهٔ ۳۱ اکتبر ۱۹۱۸ در بوداپست ) سیاستمدار، نخست وزیر و عضو فرهنگستان علوم مجارستان بود. دو واقعه مهم در زمان نخست وزیری او ورود اتریش - مجارستان به جنگ جهانی اول و دیگری ترورش در آخرین روز انقلاب گل داوودی بوده است. در همین روز نیز اتحاد سیاسی اتریش - مجارستان به پایان رسید.
... [مشاهده متن کامل]
تیسا در سه شهر برلین، هایدلبرگ و بوداپست در رشته حقوق و اقتصاد تحصیل کرد و دکتری علوم سیاسی خود را هم در بوداپست گرفت. او پس از اتمام تحصیلات، پیش از ورود به دنیای سیاست برای مدت پنج سال به رسیدگی از املاک خانوادگی در شهرستان بیهار ( بخش بزرگِ آن امروز رومانی، ترانسیلوانی ) و گِست پرداخت. کالمان تیسا، پدر او رهبر حزب لیبرال و نخست وزیر مجارستان از ۱۸۷۵ تا ۱۸۹۰ بود و فرزندش، میراث دار پدر، با نمایندگی پارلمان وارد دنیای سیاست شد. در ابتدا، او با موضوعات عملی در اداره امور عمومی وزارت کشور آشنایی پیدا کرد و به طور فعال به امور کشاورزان پرداخت. پس از یک سال خدمت داوطلبانه و کسب درجه هوسار، در استان بیهار اقامت گزید و امور سیاسی و اقتصادی شهرستان را بر دست گرفت. در ۱۸۸۶ سیاست را با عضویت در حزب لیبرال و نمایندگی حوزهٔ انتخابی ویزاکنا ( امروز اوکنا سیبیولویی، ترانسیلوانی ) در پارلمان آغاز کرد. در انتخابات میان دوره ای ۱۸۹۲ به نمایندگی از اوی بانیا ( امروز نوا بانا، اسلواکی ) وارد مجلس شد و در کمیتهٔ اقتصادی و اداری نیز عضویت داشت. در ۱۸۹۶ هم نمایندهٔ اوگرا ( امروز رومانی، براشوو ) شد. سال پس از آن عمویش لقب گراف، که فرانتس یوزف اعطاء کرده بود را با موافقت امپراتور به وی بخشید.
تیسا رئیس و عضو هیئت مدیرهٔ چندین مؤسسه مالی از جمله رئیس بانک صنعت و تجارت مجارستان بود که پیش از تصاحب مقام نخست وزیری از همهٔ آن امور استعفا داد.
حزب لیبرال از ۱۸۷۵ و از زمان پدر تیسا بی وقفه با پیروزی در تمامی انتخابات در صحنهٔ قدرت بود. تیسا نمایندهٔ نوعیِ اشراف مجارستان با وفاداری نسبی به پادشاهی دوگانه اتریش - مجارستان قلمداد می شد و دیدگاهی ملی - فئودالی و اساساً اقتدارگرا و سازش ناپذیر با خواسته های اقلیت داشت. او که از حدود ۱۹۰۰ بر فضای سیاسی کشور مسلط بود، به عنوان رئیس حزب لیبرال و با آوردن بیشترین رأی، اولین دولت خود را در ۳ نوامبر ۱۹۰۳ تشکیل داد ولی با بروز بحران سیاسی که به پیروزی ناسیونالیست ها انجامید در ۱۸ ژوئن ۱۹۰۵، برکنار و گزا فیرواری به جای وی به نخست وزیری برگزیده شد. محل اصلی اختلاف بین دربار وین و حزب مخالفان تغییر زبان رسمی از آلمانی به مجاری در ارتش مشترک، شاخهٔ مجاری آن بود؛ درخواستی که بارها توسط فرانتس یوزف رد شده بود. پس از ائتلاف انتخاباتی چندین نماینده از حزب لیبرال با گروه مخالف که اکثریت آن متعلق به حزب استقلال و ۴۸ ( مخالفان پادشاهی دوگانه ) بود و با بالا گرفتن اختلافات، درخواستی مبنی بر جدایی ارتش از سوی ائتلاف مطرح شد، که تفسیری جز ریشه کنی امپراتوری نداشت. با وجود اینکه حزب لیبرال در اقلیت قرار گرفته بود، در ابتدا تیسا همچنان در سمت خود باقی ماند که به بحرانی جدی مبدل گشت. پس از برکناری تیسا، کابینهٔ موقت فیرواری مورد حمایت هیچ یک از احزاب قرار نگرفت و بحران در نهایت با سازش میان ائتلاف و دربار با انتصاب شاندور وکرله در ۸ آوریل ۱۹۰۶ حل شد. تیسا پس از شکست حزب لیبرال و انحلال آن، فعالیت خود را محدود به مجلس اعلا کرد و از مباحثات سیاسی دوری گزید ولی قدرت و نفوذ سیاسی او آنچنان کاسته نشد. سرانجام حزب استقلال نتوانست اهداف خود را جهت حفظ منافع مجارستان به تحقق رساند و در ۲۵ آوریل ۱۹۰۹ استعفا داد.
... [مشاهده متن کامل]
تیسا در سه شهر برلین، هایدلبرگ و بوداپست در رشته حقوق و اقتصاد تحصیل کرد و دکتری علوم سیاسی خود را هم در بوداپست گرفت. او پس از اتمام تحصیلات، پیش از ورود به دنیای سیاست برای مدت پنج سال به رسیدگی از املاک خانوادگی در شهرستان بیهار ( بخش بزرگِ آن امروز رومانی، ترانسیلوانی ) و گِست پرداخت. کالمان تیسا، پدر او رهبر حزب لیبرال و نخست وزیر مجارستان از ۱۸۷۵ تا ۱۸۹۰ بود و فرزندش، میراث دار پدر، با نمایندگی پارلمان وارد دنیای سیاست شد. در ابتدا، او با موضوعات عملی در اداره امور عمومی وزارت کشور آشنایی پیدا کرد و به طور فعال به امور کشاورزان پرداخت. پس از یک سال خدمت داوطلبانه و کسب درجه هوسار، در استان بیهار اقامت گزید و امور سیاسی و اقتصادی شهرستان را بر دست گرفت. در ۱۸۸۶ سیاست را با عضویت در حزب لیبرال و نمایندگی حوزهٔ انتخابی ویزاکنا ( امروز اوکنا سیبیولویی، ترانسیلوانی ) در پارلمان آغاز کرد. در انتخابات میان دوره ای ۱۸۹۲ به نمایندگی از اوی بانیا ( امروز نوا بانا، اسلواکی ) وارد مجلس شد و در کمیتهٔ اقتصادی و اداری نیز عضویت داشت. در ۱۸۹۶ هم نمایندهٔ اوگرا ( امروز رومانی، براشوو ) شد. سال پس از آن عمویش لقب گراف، که فرانتس یوزف اعطاء کرده بود را با موافقت امپراتور به وی بخشید.
تیسا رئیس و عضو هیئت مدیرهٔ چندین مؤسسه مالی از جمله رئیس بانک صنعت و تجارت مجارستان بود که پیش از تصاحب مقام نخست وزیری از همهٔ آن امور استعفا داد.
حزب لیبرال از ۱۸۷۵ و از زمان پدر تیسا بی وقفه با پیروزی در تمامی انتخابات در صحنهٔ قدرت بود. تیسا نمایندهٔ نوعیِ اشراف مجارستان با وفاداری نسبی به پادشاهی دوگانه اتریش - مجارستان قلمداد می شد و دیدگاهی ملی - فئودالی و اساساً اقتدارگرا و سازش ناپذیر با خواسته های اقلیت داشت. او که از حدود ۱۹۰۰ بر فضای سیاسی کشور مسلط بود، به عنوان رئیس حزب لیبرال و با آوردن بیشترین رأی، اولین دولت خود را در ۳ نوامبر ۱۹۰۳ تشکیل داد ولی با بروز بحران سیاسی که به پیروزی ناسیونالیست ها انجامید در ۱۸ ژوئن ۱۹۰۵، برکنار و گزا فیرواری به جای وی به نخست وزیری برگزیده شد. محل اصلی اختلاف بین دربار وین و حزب مخالفان تغییر زبان رسمی از آلمانی به مجاری در ارتش مشترک، شاخهٔ مجاری آن بود؛ درخواستی که بارها توسط فرانتس یوزف رد شده بود. پس از ائتلاف انتخاباتی چندین نماینده از حزب لیبرال با گروه مخالف که اکثریت آن متعلق به حزب استقلال و ۴۸ ( مخالفان پادشاهی دوگانه ) بود و با بالا گرفتن اختلافات، درخواستی مبنی بر جدایی ارتش از سوی ائتلاف مطرح شد، که تفسیری جز ریشه کنی امپراتوری نداشت. با وجود اینکه حزب لیبرال در اقلیت قرار گرفته بود، در ابتدا تیسا همچنان در سمت خود باقی ماند که به بحرانی جدی مبدل گشت. پس از برکناری تیسا، کابینهٔ موقت فیرواری مورد حمایت هیچ یک از احزاب قرار نگرفت و بحران در نهایت با سازش میان ائتلاف و دربار با انتصاب شاندور وکرله در ۸ آوریل ۱۹۰۶ حل شد. تیسا پس از شکست حزب لیبرال و انحلال آن، فعالیت خود را محدود به مجلس اعلا کرد و از مباحثات سیاسی دوری گزید ولی قدرت و نفوذ سیاسی او آنچنان کاسته نشد. سرانجام حزب استقلال نتوانست اهداف خود را جهت حفظ منافع مجارستان به تحقق رساند و در ۲۵ آوریل ۱۹۰۹ استعفا داد.
