[ویکی فقه] ایرج اسکندری در ۲۱ شهریور ۱۲۸۷ در تهران متولد شد. پدرش یحیی میرزا اسکندری از شاهزادگان مشروطه خواه عصر قاجاریه بود. جزء فعالان کمونیستی در ایران بود، و با کسب اجازه از دولت شوروی حزب توده را در ایران بنیان نهاد و خودش جزو کمیته ی مرکزی گردید.
اسکندری تحصیلات مقدماتی خود را در تهران شروع کرد و از مدرسه ی علوم سیاسی دانشنامه گرفت. بعد از اتمام دوره ابتدایی و متوسطه در سال ۱۳۰۴ برای ادامه تحصیل به فرانسه و شهر گرونیل رفت و در رشته ی حقوق مدرک لیسانس گرفت. در آنجا با یک دانشجوی بلغاری به نام کیسیوف آشنا شد. کیسیوف دانش و اطلاعات زیادی درباره ی مارکسیسم داشت و باعث شد که اسکندری نیز به مارکسیسم و عقائد کمونیستی علاقه مند شود. اسکندری توسط عموی خود سلیمان اسکندری با تعدادی از دانشجویان ایرانی دانشگاه برلین آلمان شرقی؛ از جمله تقی ارانی و مرتضی علوی ارتباط یافت. اسکندری نامه ای به مرتضی علوی نوشت و او متعاقب جواب نامه به منظور ملاقات ایرج اسکندری راهی پاریس شد. اسکندری از این گروه به عنوان «کمونیست های برلین» نام برده است. همکاری اسکندری با این فرقه۲ سال طول کشید. در آن زمان از طرف کمونیست های ایران مقیم آلمان روزنامه «پیکار» و مجله «ستاره ی سرخ» منتشر می شد و آنها روزنامه را برای ایرج می فرستادند تا بین ایرانیان مقیم فرانسه پخش کند. او در این مدت تعدادی از دانشجویان ایرانی که در فرانسه مشغول تحصیل بودند را به طرف این گروه جذب کرد تا جایی که اداره ی سرپرستی، ارتباط داشتن دانشجویان ایرانی را با او منع کرد.
بازگشت به ایران
هنگامی که تیمورتاش وزیر دربار شاه به اروپا سفر کرد، کمونیست های مقیم آلمان اعلامیه ای بر علیه او تنظیم کرده، اسکندری را موظف به انتشار آن اعلامیه نمودند. سفارت ایران با جستجوی بسیار عامل اصلی انتشار این اعلامیه؛ یعنی ایرج اسکندری را شناسائی کرده و به دستور تیمورتاش کمک هزینه ی تحصیلی او قطع شد و اسکندری به سبب مشکلات مالی نتوانست دوره ی دکتری را به پایان برساند و در سال ۱۳۱۰ به ایران بازگشت و از آنجا که به علت همان اعلامیه تحت نظر بود تا یک هفته از خانه خارج نشد تا اینکه پرونده اش به وسیله ی شوهر عمه اش فضل الله بهرامی که رئیس تامینات بود، از بین رفت. اسکندری پس از مدتی کارش را در دادگستری شروع کرد و در سال ۱۳۱۱ به معاونت دادگستری تهران با کفالت رتبه ی ۹ منصوب شد. پس از چندی اسکندری با تقی ارانی روابط دوستانه ای را آغاز کرد و با هم به انتشار مجله ی «دنیا» پرداختند. اسکندری مجمع «فارغ التحصیلان فرانسه» و «انجمن حقوق دانان» را تاسیس کرد. در اردیبهشت ۱۳۱۶، اسکندری به اتهام داخل شدن در فرقه ی کمونیستی به همراه چند نفر دستگیر شد. در ۲۴ آبان ۱۳۱۷ در دادگاه محاکمه شد و بر اساس رای دادگاه ایرج اسکندری به سبب عضویت در فرقه ی اشتراکی در ایران به ۵ سال حبس محکوم شد؛ ولی اتهام او مبنی بر تبلیغ مرام اشتراکی در دادگاه ثابت نشد. البته در طول مدت حبس به هیچ وجه شکنجه نشد، چرا که عمویش عیسی اسکندری سرهنگ شهربانی بود و ملاحظه او را می کردند. در ۲۸ شهریور سال ۱۳۲۰ پس از استعفای رضاشاه به دلیل عفو عمومی آزاد شد و به کارهای خود علیه دولت ادامه داد.
فعالیت جدی سیاسی
وی پس از آزادی از زندان به فعالیت های کمونیستی خود ادامه داد و پس از مدتی با کسب اجازه از دولت شوروی حزب توده را در ایران بنیان نهاد و خودش جزو کمیته ی مرکزی گردید. عده ای از اعضا به ترکیب مؤسسان حزب توده اعتراض کردند؛ چون تمام اعضا کمونیست نبودند و به نظر معترضان این قضیه موجب دور شدن از هدف اصلی که تاسیس حزب کمونیست بود، می شد. برای حل این مشکل در کنار حزب یک مرکز مخفی کمونیستی ایجاد شد تا تمام امور را اداره کند و اسکندری عضو آن بود. ایرج اسکندری به همراه مصطفی فاتح که از مدیران شرکت نفت ایران و انگلیس بود، روزنامه ی مردم را چاپ کرد که هیئت تحریریه ی ۵ نفره به ریاست اسکندری روزنامه را اداره می کرد. (این روزنامه خیلی زود توقیف شد لذا جزء روزنامه های مطرح ذکر نگردید) پس از مدتی اسکندری روزنامه ی دیگری به نام «رهبر» را به چاپ رسانید که خودش صاحب امتیاز و سردبیر بود. (در کتاب ذکر شده مقداری بحث در مورد این روزنامه ذکر شده است) سال ۱۳۲۲ در انتخابات مجلس چهاردهم، اسکندری با ۵۲۰۰ رای از حوزه ی انتخابی ساری روانه ی مجلس شد. حزب توده در مجلس فراکسیونی ۸ نفره تشکیل داد؛ ولی به نظر عده ای نتوانستند کارنامه ی مورد قبولی دریافت کنند؛ اما به نظر اسکندری عملکرد فراکسیون بسیار مثبت بود. ایرج اسکندری سرپرستی هیئتی از شورای متحده ی مرکزی کارگران را که تحت نظارت حزب توده بود، در همایش بین المللی کار در پاریس بر عهده داشت. در مرداد ۱۳۲۵ اسکندری در کابینه ی قوام، به وزارت بازرگانی و پیشه و هنر منضوب شد. به نظر اسکندری این سمت پیروزی بزرگی بود تا حزب توده بتواند بسیاری از شعارهای خود را به مرحله ی عمل برساند. عمر حضور اعضای توده در دولت قوام ۲ ماه و نیم بیشتر نبود و پس از شکست پیشه وری در آذربایجان دیگر نیازی به آنها در کابینه نبود؛ لذا اسکندری نیز برکنار شد. پس از این جریان دولت برخلاف چند ماه قبل، به حزب توده فشار آورده اسکندری را متهم کرد که قصد داشته است با کمک شوروی، جمهوری جدیدی به نام جمهوری طبرستان را تاسیس کند. سرانجام اسکندری با کمک شوروی مخفیانه از ایران خارج شد و به باکو رفت و از آنجا به پاریس مراجعت کرد. در سال ۱۹۴۸م در فرانسه به تحصیل پرداخت و در آنجا دکترای خود را در رشته ی اقتصاد سیاسی گرفت. با وجود تمام انتقادها از رهبران پیشین حزب توده در دومین کنگره ی حزب، ایرج اسکندری، به عضویت کمیته ی مرکزی حزب توده برگزیده شد.
عاقبت وی
...
اسکندری تحصیلات مقدماتی خود را در تهران شروع کرد و از مدرسه ی علوم سیاسی دانشنامه گرفت. بعد از اتمام دوره ابتدایی و متوسطه در سال ۱۳۰۴ برای ادامه تحصیل به فرانسه و شهر گرونیل رفت و در رشته ی حقوق مدرک لیسانس گرفت. در آنجا با یک دانشجوی بلغاری به نام کیسیوف آشنا شد. کیسیوف دانش و اطلاعات زیادی درباره ی مارکسیسم داشت و باعث شد که اسکندری نیز به مارکسیسم و عقائد کمونیستی علاقه مند شود. اسکندری توسط عموی خود سلیمان اسکندری با تعدادی از دانشجویان ایرانی دانشگاه برلین آلمان شرقی؛ از جمله تقی ارانی و مرتضی علوی ارتباط یافت. اسکندری نامه ای به مرتضی علوی نوشت و او متعاقب جواب نامه به منظور ملاقات ایرج اسکندری راهی پاریس شد. اسکندری از این گروه به عنوان «کمونیست های برلین» نام برده است. همکاری اسکندری با این فرقه۲ سال طول کشید. در آن زمان از طرف کمونیست های ایران مقیم آلمان روزنامه «پیکار» و مجله «ستاره ی سرخ» منتشر می شد و آنها روزنامه را برای ایرج می فرستادند تا بین ایرانیان مقیم فرانسه پخش کند. او در این مدت تعدادی از دانشجویان ایرانی که در فرانسه مشغول تحصیل بودند را به طرف این گروه جذب کرد تا جایی که اداره ی سرپرستی، ارتباط داشتن دانشجویان ایرانی را با او منع کرد.
بازگشت به ایران
هنگامی که تیمورتاش وزیر دربار شاه به اروپا سفر کرد، کمونیست های مقیم آلمان اعلامیه ای بر علیه او تنظیم کرده، اسکندری را موظف به انتشار آن اعلامیه نمودند. سفارت ایران با جستجوی بسیار عامل اصلی انتشار این اعلامیه؛ یعنی ایرج اسکندری را شناسائی کرده و به دستور تیمورتاش کمک هزینه ی تحصیلی او قطع شد و اسکندری به سبب مشکلات مالی نتوانست دوره ی دکتری را به پایان برساند و در سال ۱۳۱۰ به ایران بازگشت و از آنجا که به علت همان اعلامیه تحت نظر بود تا یک هفته از خانه خارج نشد تا اینکه پرونده اش به وسیله ی شوهر عمه اش فضل الله بهرامی که رئیس تامینات بود، از بین رفت. اسکندری پس از مدتی کارش را در دادگستری شروع کرد و در سال ۱۳۱۱ به معاونت دادگستری تهران با کفالت رتبه ی ۹ منصوب شد. پس از چندی اسکندری با تقی ارانی روابط دوستانه ای را آغاز کرد و با هم به انتشار مجله ی «دنیا» پرداختند. اسکندری مجمع «فارغ التحصیلان فرانسه» و «انجمن حقوق دانان» را تاسیس کرد. در اردیبهشت ۱۳۱۶، اسکندری به اتهام داخل شدن در فرقه ی کمونیستی به همراه چند نفر دستگیر شد. در ۲۴ آبان ۱۳۱۷ در دادگاه محاکمه شد و بر اساس رای دادگاه ایرج اسکندری به سبب عضویت در فرقه ی اشتراکی در ایران به ۵ سال حبس محکوم شد؛ ولی اتهام او مبنی بر تبلیغ مرام اشتراکی در دادگاه ثابت نشد. البته در طول مدت حبس به هیچ وجه شکنجه نشد، چرا که عمویش عیسی اسکندری سرهنگ شهربانی بود و ملاحظه او را می کردند. در ۲۸ شهریور سال ۱۳۲۰ پس از استعفای رضاشاه به دلیل عفو عمومی آزاد شد و به کارهای خود علیه دولت ادامه داد.
فعالیت جدی سیاسی
وی پس از آزادی از زندان به فعالیت های کمونیستی خود ادامه داد و پس از مدتی با کسب اجازه از دولت شوروی حزب توده را در ایران بنیان نهاد و خودش جزو کمیته ی مرکزی گردید. عده ای از اعضا به ترکیب مؤسسان حزب توده اعتراض کردند؛ چون تمام اعضا کمونیست نبودند و به نظر معترضان این قضیه موجب دور شدن از هدف اصلی که تاسیس حزب کمونیست بود، می شد. برای حل این مشکل در کنار حزب یک مرکز مخفی کمونیستی ایجاد شد تا تمام امور را اداره کند و اسکندری عضو آن بود. ایرج اسکندری به همراه مصطفی فاتح که از مدیران شرکت نفت ایران و انگلیس بود، روزنامه ی مردم را چاپ کرد که هیئت تحریریه ی ۵ نفره به ریاست اسکندری روزنامه را اداره می کرد. (این روزنامه خیلی زود توقیف شد لذا جزء روزنامه های مطرح ذکر نگردید) پس از مدتی اسکندری روزنامه ی دیگری به نام «رهبر» را به چاپ رسانید که خودش صاحب امتیاز و سردبیر بود. (در کتاب ذکر شده مقداری بحث در مورد این روزنامه ذکر شده است) سال ۱۳۲۲ در انتخابات مجلس چهاردهم، اسکندری با ۵۲۰۰ رای از حوزه ی انتخابی ساری روانه ی مجلس شد. حزب توده در مجلس فراکسیونی ۸ نفره تشکیل داد؛ ولی به نظر عده ای نتوانستند کارنامه ی مورد قبولی دریافت کنند؛ اما به نظر اسکندری عملکرد فراکسیون بسیار مثبت بود. ایرج اسکندری سرپرستی هیئتی از شورای متحده ی مرکزی کارگران را که تحت نظارت حزب توده بود، در همایش بین المللی کار در پاریس بر عهده داشت. در مرداد ۱۳۲۵ اسکندری در کابینه ی قوام، به وزارت بازرگانی و پیشه و هنر منضوب شد. به نظر اسکندری این سمت پیروزی بزرگی بود تا حزب توده بتواند بسیاری از شعارهای خود را به مرحله ی عمل برساند. عمر حضور اعضای توده در دولت قوام ۲ ماه و نیم بیشتر نبود و پس از شکست پیشه وری در آذربایجان دیگر نیازی به آنها در کابینه نبود؛ لذا اسکندری نیز برکنار شد. پس از این جریان دولت برخلاف چند ماه قبل، به حزب توده فشار آورده اسکندری را متهم کرد که قصد داشته است با کمک شوروی، جمهوری جدیدی به نام جمهوری طبرستان را تاسیس کند. سرانجام اسکندری با کمک شوروی مخفیانه از ایران خارج شد و به باکو رفت و از آنجا به پاریس مراجعت کرد. در سال ۱۹۴۸م در فرانسه به تحصیل پرداخت و در آنجا دکترای خود را در رشته ی اقتصاد سیاسی گرفت. با وجود تمام انتقادها از رهبران پیشین حزب توده در دومین کنگره ی حزب، ایرج اسکندری، به عضویت کمیته ی مرکزی حزب توده برگزیده شد.
عاقبت وی
...
wikifeqh: ایرج_اسکندری