ایرانزو ( Iranzu ) پیشوای نخست قبایل ماننایی یعنی یکی از شش قبیلهٔ ساکن در سرزمین کردستان فعلی در سال - ۷۲۸ پ. م. - بود. دولت نیمه مستقل ایرانزو در آن زمان تحت محاصره و فشار دول مقتدر آن دوران یعنی آشور، اورارتو، و عیلام قرار داشت. سالنامه های سارگون دوم ماننا را متحد درجهٔ اوّل آشور در کوهستان زاگرس برمی شمارد.
... [مشاهده متن کامل]
قدرت فوق العادهٔ ماننا در عهد ایرانزو و تبدیل آن به یک دولت درجهٔ اوّل، پادشاهی های نیمه مستقل اطراف را که فرمانفرمایانشان متمایل به استقلال از آشور بودند ناراحت ساخته بود مانند دیوک و متاتی. شکّی نیست که دولت ماننا، مانند دیگر حکومت دولت های برده دار آن زمان بار سنگینی بر دوش مردم بود؛ ولی تجزیه طلبی شاهکان نیز در اکثر موارد جنبهٔ مخالفت با ترقی داشت. زیرا که بزرگان و اعیان می کوشیدند در سرزمین های بسیار کوچک خود فرمانروای بی بندوبار باشند و این خود از ایجاد یک دولت مقتدر مانع می شد و پیدایش قومییت را به تأخیر می افکند و کشور را بدست کشورگشایان بیگانه می سپرد و به هر تقدیر چنین سرنوشتی از لحاظ مردم، از حکومت شاهان ماننایی بدتر بود.
دولت ماننا در واقع یک اولیگارشی یا حکومت چند خاندان مقتدر بود و بالضروه از منافع بزرگان اصیل ماننا، به زیان افراد عادی و آزاد و حتی برده داران غیر اصیل دفاع می کرد. بدین سبب در داخل آن کشور نیز نارضایی عامهٔ خلق روزافزون بود. اگر فرمانروایی به جنبش وسیع قشرهای مردم تکیه می کرد واقعاً می توانست دولتی قوی به وجود آورد؛ ولی در قرن هشتم پ. م. چنین فرمانروایی وجود نداشت و جنبش هم هنوز نارس بود. جز عصیان های تجزیه طلبانهٔ برخی شاهکان چیزی مشهود نبود. چون در سیاست خارجی عامل اصلی همانا رقابت میان دولت های بزرگ آشور و اورارتو و عیلام و ماننا بود. وقایع سیاست خارجی نیز به صورت خیانت های کوچک و تغییر جبههٔ فرمانفرمایان و حکّام جزء، که گاهی بسوی این و دمی بسوی آن دولت تجلی می کردند، یا در لشکرکشی های تنبیهی و دسیسه های اورارتو و آشور و تحریکات متقابل و غیره تجلی می کرد.
دولت ایرانزو که از سه دولت دیگر ضعیفتر بود ناگزیر می بایست دائماً از تناقض های موجود میان دیگر دول استفاده کند و گاهی هم برتری آن ها را بپذیرد. ایرانزو در آن زمان بیشتر به آشور تمایل نشان می داد. در متون آشوری سارگون دوم حتی بارها گفته شده است که ماننا تابع دولت آشور بوده و این خود علّت مداخلات مکرر آشور در امور ماننا قلمداد گشته؛ ولی این گفته با حقیقت مطابق نیست. آشوریان جز در موارد معدودی که وضع ماننا مساعد نبود، در دیگر احوال با دولت مزبور نه چون کشور تابع بلکه مانند متحد و همکار رفتار می کردند.
... [مشاهده متن کامل]
قدرت فوق العادهٔ ماننا در عهد ایرانزو و تبدیل آن به یک دولت درجهٔ اوّل، پادشاهی های نیمه مستقل اطراف را که فرمانفرمایانشان متمایل به استقلال از آشور بودند ناراحت ساخته بود مانند دیوک و متاتی. شکّی نیست که دولت ماننا، مانند دیگر حکومت دولت های برده دار آن زمان بار سنگینی بر دوش مردم بود؛ ولی تجزیه طلبی شاهکان نیز در اکثر موارد جنبهٔ مخالفت با ترقی داشت. زیرا که بزرگان و اعیان می کوشیدند در سرزمین های بسیار کوچک خود فرمانروای بی بندوبار باشند و این خود از ایجاد یک دولت مقتدر مانع می شد و پیدایش قومییت را به تأخیر می افکند و کشور را بدست کشورگشایان بیگانه می سپرد و به هر تقدیر چنین سرنوشتی از لحاظ مردم، از حکومت شاهان ماننایی بدتر بود.
دولت ماننا در واقع یک اولیگارشی یا حکومت چند خاندان مقتدر بود و بالضروه از منافع بزرگان اصیل ماننا، به زیان افراد عادی و آزاد و حتی برده داران غیر اصیل دفاع می کرد. بدین سبب در داخل آن کشور نیز نارضایی عامهٔ خلق روزافزون بود. اگر فرمانروایی به جنبش وسیع قشرهای مردم تکیه می کرد واقعاً می توانست دولتی قوی به وجود آورد؛ ولی در قرن هشتم پ. م. چنین فرمانروایی وجود نداشت و جنبش هم هنوز نارس بود. جز عصیان های تجزیه طلبانهٔ برخی شاهکان چیزی مشهود نبود. چون در سیاست خارجی عامل اصلی همانا رقابت میان دولت های بزرگ آشور و اورارتو و عیلام و ماننا بود. وقایع سیاست خارجی نیز به صورت خیانت های کوچک و تغییر جبههٔ فرمانفرمایان و حکّام جزء، که گاهی بسوی این و دمی بسوی آن دولت تجلی می کردند، یا در لشکرکشی های تنبیهی و دسیسه های اورارتو و آشور و تحریکات متقابل و غیره تجلی می کرد.
دولت ایرانزو که از سه دولت دیگر ضعیفتر بود ناگزیر می بایست دائماً از تناقض های موجود میان دیگر دول استفاده کند و گاهی هم برتری آن ها را بپذیرد. ایرانزو در آن زمان بیشتر به آشور تمایل نشان می داد. در متون آشوری سارگون دوم حتی بارها گفته شده است که ماننا تابع دولت آشور بوده و این خود علّت مداخلات مکرر آشور در امور ماننا قلمداد گشته؛ ولی این گفته با حقیقت مطابق نیست. آشوریان جز در موارد معدودی که وضع ماننا مساعد نبود، در دیگر احوال با دولت مزبور نه چون کشور تابع بلکه مانند متحد و همکار رفتار می کردند.
