جنگ جهانی اول ( از ماه اوت ۱۹۱۴ تا نوامبر ۱۹۱۸ ) هم زمان با حکومت احمد شاه قاجار بود و دولت مشروطهٔ ایران ضعیف ترین دوران خود را می گذراند. جنگ جهانی اول در زمانی آغاز شد که ایران از جوانب گوناگون اوضاعی آشفته، نابسامان، بغرنج و متزلزل داشت. بحران فزایندهٔ اقتصادی، وضعیت ناپایدار سیاسی و مداخلات مهارگسیختهٔ قدرت های خارجی، ایران را تا آستانهٔ یک دولت ورشکسته و وابسته پیش برده بود.
... [مشاهده متن کامل]
علی رغم اعلام بی طرفی دولت ایران نیروهای متخاصم از جنوب و شمال وارد ایران شدند. ارتش روسیهٔ تزاری تا دروازه های تهران پیشروی کرد اما از منقرض کردن سلسلهٔ قاجار منصرف شدند. در جنوب مردم محلی در چند نوبت با متجاوزان انگلیسی درگیر شدند که از مهم ترین نبردهای جنگ جهانی اول در ایران می توان به مقاومت دلیران تنگستان، دشتستان و دشتی در استان بوشهر و ناصر دیوان کازرونی در فارس و نبرد جهاد در خوزستان اشاره کرد. جمعی از رجال از قم به اصفهان و سپس اراک و بالاخره به کرمانشاه رفتند و عاقبت در آن جا ( فرونت غرب ) قوای گارد ملی ترتیب دادند و دولت موقتی مهاجرین به ریاست رضاقلی نظام السلطنهٔ مافی تشکیل گردید. پس از سقوط بغداد اعضای دولت موقتی مهاجرین و جمع بسیاری از ایرانیان به استانبول رفتند.
در آغاز جنگ جهانی اول قوای روس از دو سو به طرف پایتخت پیش می آمد، ترس از روس ها و تبلیغات شدید آلمانی ها که با توزیع بی دریغ پول همراه بود احساسات مردم را به نفع آلمان و عثمانی برانگیخته و تنفر و نگرانی شدیدی نسبت به روس ها و انگلیسی ها ( که بیش از یک صده پیشینهٔ استعماری در ایران داشتند ) به وجود آورده بود، حزب دمکرات در تهران فعالیت شدیدی آغاز نمود و تلاش می کرد که ایران را به نفع آلمان و عثمانی وارد جنگ کند، ژاندارمری ایران هم از دولت سرپیچی کرده، بر خلاف اصل بی طرفی به نفع آلمانی ها وارد کار شده بود. سررشتهٔ این تحریکات در برلین و در دست حسن تقی زاده بود که با مقامات وزارت خارجهٔ آلمان روابطی به هم رسانیده بود.
پیش آمدن روس ها به سوی پایتخت به همین دلیل بود، روس و انگلیس معتقد بودند که یک کودتای آلمانی در تهران در حال تکوین است و برای جلوگیری از این کودتا به سوی پایتخت پیش می آمدند، وقتی قوای روس به ینگی امام رسید، حسن مستوفی الممالک تحت تأثیر دموکرات ها واقع شد و تصمیم گرفت که پایتخت را به اصفهان منتقل کند و به جمعی از وکیلان و سایر مردم که به دشمنی با روس و انگلیس متظاهر بودند توصیه کرد که به قم و اصفهان بروند، شایع بود که روس ها به تهران می آیند و شاه را اسیر و مخالفان را قتل عام می کنند.
... [مشاهده متن کامل]
علی رغم اعلام بی طرفی دولت ایران نیروهای متخاصم از جنوب و شمال وارد ایران شدند. ارتش روسیهٔ تزاری تا دروازه های تهران پیشروی کرد اما از منقرض کردن سلسلهٔ قاجار منصرف شدند. در جنوب مردم محلی در چند نوبت با متجاوزان انگلیسی درگیر شدند که از مهم ترین نبردهای جنگ جهانی اول در ایران می توان به مقاومت دلیران تنگستان، دشتستان و دشتی در استان بوشهر و ناصر دیوان کازرونی در فارس و نبرد جهاد در خوزستان اشاره کرد. جمعی از رجال از قم به اصفهان و سپس اراک و بالاخره به کرمانشاه رفتند و عاقبت در آن جا ( فرونت غرب ) قوای گارد ملی ترتیب دادند و دولت موقتی مهاجرین به ریاست رضاقلی نظام السلطنهٔ مافی تشکیل گردید. پس از سقوط بغداد اعضای دولت موقتی مهاجرین و جمع بسیاری از ایرانیان به استانبول رفتند.
در آغاز جنگ جهانی اول قوای روس از دو سو به طرف پایتخت پیش می آمد، ترس از روس ها و تبلیغات شدید آلمانی ها که با توزیع بی دریغ پول همراه بود احساسات مردم را به نفع آلمان و عثمانی برانگیخته و تنفر و نگرانی شدیدی نسبت به روس ها و انگلیسی ها ( که بیش از یک صده پیشینهٔ استعماری در ایران داشتند ) به وجود آورده بود، حزب دمکرات در تهران فعالیت شدیدی آغاز نمود و تلاش می کرد که ایران را به نفع آلمان و عثمانی وارد جنگ کند، ژاندارمری ایران هم از دولت سرپیچی کرده، بر خلاف اصل بی طرفی به نفع آلمانی ها وارد کار شده بود. سررشتهٔ این تحریکات در برلین و در دست حسن تقی زاده بود که با مقامات وزارت خارجهٔ آلمان روابطی به هم رسانیده بود.
پیش آمدن روس ها به سوی پایتخت به همین دلیل بود، روس و انگلیس معتقد بودند که یک کودتای آلمانی در تهران در حال تکوین است و برای جلوگیری از این کودتا به سوی پایتخت پیش می آمدند، وقتی قوای روس به ینگی امام رسید، حسن مستوفی الممالک تحت تأثیر دموکرات ها واقع شد و تصمیم گرفت که پایتخت را به اصفهان منتقل کند و به جمعی از وکیلان و سایر مردم که به دشمنی با روس و انگلیس متظاهر بودند توصیه کرد که به قم و اصفهان بروند، شایع بود که روس ها به تهران می آیند و شاه را اسیر و مخالفان را قتل عام می کنند.
