ایران باستان

کتابی در تاریخ باستانی ایران به فارسی از حسن پیرنیا مشهور به «مشیرالدوله» (۱۲۵۲ـ۱۳۱۴). براساس مصوّبۀ وزارت معارف در ۱۳۰۷ش ، تألیف آن بخشی از تاریخ ایران که از آغاز دوره های تاریخی تا صدر اسلام را دربر می گرفت به پیرنیا سپرده شد و او دهۀ آخر عمرش را به تألیف این کتاب گذراند. بیشتر منابع کتاب از آثار اروپاییان است. کتاب ایران باستان تا پایان حکومت اشکانی را شامل می شود و مرگ مؤلّف فرصت اتمام کار را به او نداد. قسمت هایی از بخش های چاپ نشده به صورت دست نویس مؤلّف نزد سعید نفیسی موجود بود، اما مشغلۀ نفیسی هیچ گاه مجال تدوین و چاپ این بخش ها را به او نداد. اساس کار مؤلّف در تدوین کتاب، ترجمۀ متون اروپایی ، سنجش مطالب با آثار و کتیبه ها و مقایسه با منابع داخلی و سپس تحریر مطالب بوده است . نثر کتاب ، خشک و جدی و، در عین حال، دارای جملاتی کامل و رساست . از نقاط ضعف کتاب ضبط اسامی ایرانی با تلفظ یونانی است . این اثر بارها به چاپ رسیده است.