اپیکوریسم

اپیکوریسم یا اپیکوریانیسم ( انگلیسی: Epicureanism ) که به فلسفه لذت یا لذت گرایی ترجمه شده است یک نظام فلسفی بر اساس آموزه های فیلسوف یونان باستان، اپیکور است که حدود ۳۰۷ سال پیش از میلاد پایه گذاری شد.
اپیکور در حکمت نظری پیرو دموکریتوس و طرفدار آتمیسم است، او اینکه گفته می شود خود معترف به دینی که از دموکریتوس دارد نیست؛ و در حکمت عملی «لذت گرا» است، یعنی لذت را مساوی با خیر و خوبی می داند و وظیفه هر کس را تحصیل لذت و فرار از رنج می داند.
اپیکور، لذتی را که به دنبال خود رنج می آورد سخت نکوهش می کند. به همین دلیل، مخالف عیاشی و لذت پرستی به مفهوم دم غنیمت شماری است. ولی علی رغم نظریه او، در میان مردم گرایش به عیاشی و دم غنیمت شماری به «اپیکوریسم» معروف شده است.
اپیکور، لذات را به متحرک و ساکن، یا فعال و منفعل تقسیم می کند. مقصودش از لذات متحرک یا فعال، لذاتی است که معمولاً ناشی از یک درد است و به دنبال خود نیز درد و رنج و لااقل فرسودگی و خستگی می آورد. مثل لذت غذا خوردن، لذت جنسی، یا لذت جاه و مقام؛ ولی لذت ساکن همان حالت آرامشی است که از نبودن رنج پدید می آید، مثل لذت سلامت. اپیکور لذت ساکن را توصیه می کند نه لذت متحرک را. اپیکور همواره به سادگی توصیه می کند و از این جهت فلسفهاش به فلسفه کلبیون نزدیک است. می گوید:
«در حالی که به آب و نان، روز می گذارم، تنم از خوشی سرشار است، و بر خوشیهای تجمل آمیز آب دهان می اندازم، نه به خاطر خود آن خوشیها بلکه به خاطر سختیهایی که در پی دارند»
فلسفه اپیکور، هر چند به نام فلسفه لذت معروف شده است، ولی در حقیقت این فلسفه، فلسفه ضد رنج است، یعنی او خیر و فضیلت را در کم کردن رنج می داند؛ بنابراین اینکه می گویند: «او فضیلت را در حزم در جستجوی لذت می داند»، باید گفت: «او فضیلت را در حزم در کاهش رنج می داند».
اپیکور می گوید:
«بزرگترین خوبی حزم است. حزم حتی از فلسفه گرانبهاتر است».
گاه اپیکورها را به نادرستی هوادار آیین «بخور، بنوش، شاد باش» دانسته اند ولی چنین مفهومی از این مکتب بی انصافی در حق فلسفه اپیکوری است. مقصود اپیکور از لذت، لذات زودگذر و احساسات فردی نبود، بلکه لذتی بود که سراسر زندگی شخص را در بر می گرفت. او لذت را هم به معنای نبودن درد در جسم و هم نبودن نگرانی در جان می دانست، سعادت و شادمانی روح در لذت است. در بالای در ورودی باغ اپیکور نوشته بود: «روح شما در اینجا شادمان خواهد بود، ما شادمانی را بزرگ ترین خیر می دانیم. » هر چند برخی از پیروان اپیکور به لذت های جسمانی و آنی رو آوردند، ولی خود اپیکور چنین گفته است: «وقتی می گوییم لذت مقصد زندگی است، مقصودمان به خلاف آنچه عده ای می گویند، لذات بی قید و بند جسمانی نیست، بلکه رها بودن انسان از درد جسمی و رنج روحی است. آشامیدن یا شادمانی کردن موجب لذت زندگی نمی شود؛ لذات روحانی از تفکر سلیمانه، از بررسی عقلانی موارد گزینش و موارد انکار و از رها شدن افکار تحریک کننده نفس بر می آیند. عقل به ما می گوید که نمی توانیم شادمانه زندگی کنیم مگر آنکه عاقلانه، نجیبانه و عادلانه زندگی کنیم. »