اولوالامر

[ویکی شیعه] اوُلو الْاَمْر، کسانی که برطبق قرآن، اطاعت از آنان واجب است. این واژه در آیه ۵۹ سوره نساء به کار رفته است که به آیه اولو الامر شهرت دارد. در خصوص عصمت اولو الامر و اینکه چه کسانی هستند، بحث های بسیاری در کتاب های کلامی و تفسیری صورت گرفته است. به باور شیعیان آیه اولو الامر بر عصمت اولو الامر دلالت می کند و منظور از آن امامان دوازده گانه شیعه است؛ اما بیشتر علماء اهل سنت براین باورند که از این آیه به دست نمی آید که اولو الامر معصوم اند. خلفاء راشدین، حاکمان عادل و متدین و اجماع ازجمله دیدگاه های آنان درباره مصداق اولو الامر است.
واژه «اولو الامر» به معنای صاحبان امر از آیه ۵۹ سوره نساء گرفته شده است که در آن آمده است: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکمْ» (ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را اطاعت کنید). متکلمان امامی از این آیه، عصمت اولو الامر را برداشت می کنند. سپس با استناد به روایاتی درباره مصادیق اولو الامر، بر عصمت امامان دوازده گانه استدلال می کنند.
استدلال شیعیان بر عصمت اولو الامر با استناد به آیه اولو الامر، بر این مبنا استوار است که آیه به اطاعت بی قیدوشرط از اولو الامر دستور داده است. دلایل آنها بر این مطلب یکی اطلاق آیه است؛ یعنی آیه پس از امر به اطاعت از اولو الامر، استثناء نیاورده است و دیگر این است که در آیه، امر به اطاعت از اولو الامر، در کنار امر به اطاعت از پیامبر(ص) آمده است. به باور ایشان این مسئله نشان می دهد همان طور که باید بی قیدوشرط از پیامبر(ص) اطاعت کرد، از اولو الامر هم واجب است به همین صورت پیروی کرد. برپایه این مبنا، استدلال به این شکل است که طبق آیه، اطاعت بی قیدوشرط از اولو الامر واجب است. اگر اولو الامر معصوم نباشند و به فعلی حرام امر کنند، میان دو فرمان خداوند تعارض پیش می آید؛ زیرا از سویی واجب است از اولو الامر اطاعت کنیم و فعل حرام را انجام دهیم و از سوی دیگر آن فعل حرام است و نباید آن را انجام دهیم. بنابراین اولو الامر عصمت دارند. فخر رازی از عالمان اهل سنت نیز چنین دیدگاهی دارد؛ اما دیگر علماء اهل سنت، دیدگاه دیگری در این خصوص دارند. به عقیده آنان در آیه اولو الامر، پس از امر به اطاعت از اولو الامر، آمده است که اگر در مسئله ای اختلاف نظر پیدا کردید، به خدا و پیامبر(ص) رجوع کنید. این قرینه نشان می دهد که وجوب اطاعت از اولو الامر بی قیدوشرط نیست. هرگاه آنها به فعلی حرام امر کردند، نباید از آنها اطاعت کرد. بنابراین به باور ایشان این آیه بر عصمت اولو الامر دلالت ندارد. در مقابل به باور شیعیان، امر موجود در آیه به گونه ای بیان شده است که استثناءپذیر نیست؛ یعنی به لحاظ عرفی از آن برداشت می شود که بی قیدوشرط باید از اولو الامر اطاعت کرد و لازمه این سخن عصمت آنان است.

اولوالاَمْر
اصطلاحی در قرآن که در آیۀ ۵۹ سورۀ نساء به کار رفته و در آن به اطاعت از اولو الامر، در کنار اطاعت از خداوند و اطاعت از پیامبر(ص) دستور داده شده است. مفسّران برای این اصطلاح سه معنا ذکر کرده اند: ۱. فرمانروایان و زمامداران؛ ۲. علما و دانشمندان؛ ۳. ائمۀ معصومین (ع). از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) نقل کرده اند که مراد، امامان از نسل پیامبر(ص) است؛ لذا خداوند پیروی از آن ها را همانند اطاعت از خود و پیامبر(ص) واجب شمرده و آن را مقید به هیچ قیدی نکرده است. برخی مفسّران شیعه و سنّی (مانند فخررازی) معتقدند که اولو الامر باید معصوم و به دور از گناه و لغزش باشند، زیرا در غیر این صورت امر به اطاعت مطلق از آنان، با نهی از گناه متناقض می شود. برخی مفسّران مانند شیخ طوسی و علامه طباطبایی نیز اولو الامر را تنها به معنای امامان معصوم (ع) می دانند.