اورنگ اباد

گفتنى است که تاریخ بنای این شهر به سدة 11ق /17م بازمى گردد: پس از حملة مغول به هند، ملک عنبر، وزیر دولت نظام شاهى که دوبار در 1010 و 1012ق /1601 و 1603م نیروی مغول را شکست داده بود III/15 ) , 2 ) ، EIدر 1019ق /1610م شهر «کهرکى » را ساخت و در 1021ق / 1612م پایتخت را به آنجا منتقل کرد ( برجس ، 68 ؛ «تاریخ . . . 1»، . ( I/265 ملک عنبر 25 سال در مقابل نیروی مغول ایستادگى کرد و در 1024ق که سرانجام از لشگر مغول شکست خورد، شهر کهرکى پس از مقاومتى دلیرانه ، به دست مغولان به کلى ویران شد ( توزک . . . ، 178؛ کامگار، 331 - 332؛ لاهوری ، 1/497 - 498؛ نیز نک: I/768 , 2 . ( EI
اورنگ زیب در زمان نیابت سلطنت خود در دکن ، این منطقه را پسندید، شهر را از نو ساخت و اورنگ آباد نامید ( ملکم ، همانجا ) . این شهر در دوران حکومت وی رونق بسیار یافت ، تا حدی که جمعیت آن از 200 هزار نفر تجاوز کرد و به یک مرکز مهم فرهنگى - تجاری بدل گشت . به دستور اورنگ زیب ، دیوارهای بلند و مستحکم دور شهر بنا گردید ( کلیر، همانجا ) و شبکة منزلگاههای کنار جاده ها، به ویژه جادة اورنگ آباد به آگره ، با ساختن سراهایى که کنار آنها بازار، مسجد، حمام و چاه آب وجود داشت ، توسعه یافت ( کخ ، 131 ) . در همین دوران ، اورنگ آباد از نظرمعارف و پژوهشهای فرهنگ اسلامى مقامى برجسته احراز کرد ( دهلى . . . ، . ( 209 - 210 پیشرفت اورنگ آباد به اندازه ای بود که آنجا را دهلى جنوب نامیدند ( براون ، . ( 111
پس از سقوط حکومت مغول در نیمة اول سدة 18م ، اورنگ آباد جزو نظامهای مستقل ، و چندی پایتخت آنجا شد، تا حیدرآباد این مقام را گرفت و اورنگ آباد اهمیت خود را از دست داد. خاندان نظام آصف جاه که در 1136ق /1724م بر دکن مسلط شده بود، تا 1948م بر این منطقه حکومت کرد. در این سال ، ایالت حیدرآباد که اورنگ آباد جزو آن بود، به «ایالت اتحاد هند» ملحق گردید، تا آنکه در 1956م این ایالت بر حسب وابستگیهای زبانى میان ایالتهای مختلف تقسیم گردید و بخشى از آن ، از جمله اورنگ آباد، جزو ایالت مهارشترا شد II/99 ) I/768, , 2 ؛ EIبریتانیکا، ماکرو، . ( II/345
جمعیت این شهر که در 1901م ، 837 ، 36نفر بود ، I/518 ) 1 ) ، EIدر 1981م به حدود 300 هزار نفر بالغ گردید ( کلیر، همانجا ) . شهرستان اورنگ آباد در 1951م حدود 000 ، 180، 1نفر جمعیت داشت I/768 ) , 2 که در 1971 م /1350 ش به مرز 2 میلیون نفر رسید ( بریتانیکا، میکرو، . ( I/654
ساکنان ایالت مهارشترا که اورنگ آباد جزو آن است ، از اختلاط نژادهای بومى و مهاجران تشکیل شده ، و زبان آنها شاخه ای از زبان هند و اروپایى موسوم به «مراتى » است که 90% مردم غرب و مرکز هند به آن تکلم مى کنند. این زبان از زبان فارسى تأثیر بسیار پذیرفته است و با خط دوناگری نوشته مى شود. سایر زبانهای رایج در این منطقه ، گجراتى ، هندی ، سندی ، اردو و جز آنهاست . مسلمانان بیشتر اردو زبان هستند و به خط فارسى و عربى مى نویسند ( همان ، ماکرو، ؛ II/345 «امپراتوری . . . 2»، . ( 629
زمینهای اورنگ آباد، به رغم کمى باران ، برای کاشت پنبه ، ارزن ، بزرک ، گندم و نیشکر مناسب است . تولید ابریشم و محصولات ابریشمى ، به ویژه شال ، زری ، تور و دیبا در این شهر رونق دارد. تولیدات صنعتى به محصولات نخى و روغنهای نباتى محدود است ، اما صنایع دستى و ساخت نقره و طلاجات رواج دارد ( ا¸مریکانا، ؛ II/553 کلیر، ؛ III/230 دیماند، 255 ) .
این شهر از مراکز مهم جهانگردی هند است . وجود معابد و آثار باستانى ، هر ساله جمعیت کثیری را برای دیدن و اجرای مراسم مذهبى ، به این شهر جذب مى کند. مزار همسر اورنگ زیب که به تقلید از تاج محل از مرمر سفید در اواخر سدة 17م ساخته شده ، از بهترین آثار هنری دورة مغول در این شهر به شمار مى رود. خرابة قصر اورنگ زیب و مزار وی در مقبرة شیخ برهان الدین ، و مزار ملک عنبر و آصف جاه ، مؤسس دولت حیدرآباد، و مسجد بنا شده توسط ملک عنبر، از آثار اسلامى باقى مانده در اورنگ آباد است ( شراتو، 150 ؛ فرگسن ، ؛ I/205 «امپراتوری »، 801 ؛ «شاهکارها. . . 3»، . ( 68
دانشمندان و فضلای بسیاری از اورنگ آباد برخاستند، یا در آنجا به کسب علم و دانش پرداختند ( نک: آفتاب اصغر، 402 بب؛ مارشال ، 8, 201 ؛ قریشى ، . ( 330 اورنگ آباد هم اکنون یکى از مراکز مهم ادبیات دکنى به شمار مى رود، چنانکه انجمن مولوی عبدالحق به مدت 25 سال در اورنگ آباد فعالیت داشته ، و علاوه بر انتشار یکى از مهم ترین نشریات ادبى هند، کار مهم تهیة فرهنگ لغات علمى زبان اردو را از 1917 تا 1925م به انجام رسانده است ( احمد، . ( 253 - 254
در اورنگ آباد دانشگاهى به نام مراتهه وادا شامل 6 دانشکده وجود دارد ( بریتانیکا، میکرو، همانجا ) .
مآخذ: آفتاب اصغر، تاریخ نویسى فارسى در هند و پاکستان ، لاهور، 1364ش ؛ توزک جهانگیری ، به کوشش محمدهاشم ، تهران ، 1359ش ؛ دیماند، س . م . ، راهنمای صنایع اسلامى ، ترجمة عبدالله فریار، تهران ، 1365ش ؛ کامگار حسینى ، مآثر جهانگیری ، به کوشش عذرا علوی ، علیگره ، 1978م ؛ کُخ ، ابا، معماری در دورة گورکانیان ، ترجمة حسین سلطان زاده ، تهران ، 1373ش ؛ لاهوری ، عبدا . . .