انفجار پرتو گاما یا فوران پرتو گاما یا GRB ( به انگلیسی: Gamma - ray burst ) به فوران ناگهانی و شدید پرتو گاما در اعماق کیهان گفته می شود. این پدیده ده ها سال به عنوان یکی از پدیده های مرموز اخترشناسی شناخته می شد. امروزه معلوم شده است که برخی از این انفجارها مربوط به ابرنواخترها، و برخی دیگر مربوط به مگنتارها هستند.
کشف این انفجارها به دهه ۱۹۶۰ باز می گردد. در این زمان تعدادی از ماهواره های نظامی بادبان که برای ردیابی انفجارهای هسته ای اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از سوی ایالات متحده آمریکا به جو زمین پرتاب شده بودند، به جای تشخیص انفجار هسته ای بر روی زمین، انفجاری بسیار نیرومند تر را در پشت خود و در ژرفای کیهان یافتند. ماهواره های نظامی بادبان به منظور آشکارسازی انفجارهای هسته ای ناقض قرارداد ممنوعیت آزمایش های هسته ای طراحی و پرتاب شده بودند. تا سال ۱۹۹۰ هیچ یک از منابع این پرتوها کشف نشده بود و تنها چیزی که دانشمندان در مورد سرچشمهٔ آن ها می دانستند این بود که آن ها از فضای بیرون جو زمین سرچشمه می گیرند.
برتو مونارد ( Berto Monard ) نخستین اخترشناس آماتوری است که یک انفجار پرتو گاما را مشاهده کرد. برتو مونارد که در آفریقای جنوبی زندگی می کند، این فوران گاما را در روز ۲۵ ژوئیه ۲۰۰۳، ۷٫۱ ساعت بعد از فوران اصلی با تلسکوپ ۱۲ اینچی یا حدوداً ۳۰ سانتی متری اش رصد کرد.
ماهواره سوییفت ناسا، نشان داده است که خیلی از فوران های پرتو گاما، انفجارهایی همانند ابرنواخترهایی هستند که در پایان عمر ستارگان ابرپرجرم به وجود می آیند. بر پایهٔ برخی از نظریات، در این انفجارها، هستهٔ زیرین ستاره مستقیماً می رمبد تا یک سیاهچاله ستاره وار را تشکیل دهد. انرژی آزاد شدهٔ ناشی از این رمبش، صد بار بیشتر از انرژی آزاد شده در رمبش منشاء یک ستاره نوترونی است. این پدیده ها میان چند صدم ثانیه و چند ساعت دوام می آورند.
با توجه به زودگذر بودن این پدیده، ظاهراً مکان یابی چشمهٔ آن ها باید کار مشکلی باشد، اما این طور نیست. خود انفجار گاما زودگذر است و معمولاً حدود چند ثانیه طول می کشد، اما در کنار پرتو گاما امواج رادیویی و گاه نور مرئی نیز از محل انفجار ساطع می شود و بر خلاف پرتوهای گاما پیامدهای رادیویی آن می توانند تا هفته ها ادامه داشته باشند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفکشف این انفجارها به دهه ۱۹۶۰ باز می گردد. در این زمان تعدادی از ماهواره های نظامی بادبان که برای ردیابی انفجارهای هسته ای اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از سوی ایالات متحده آمریکا به جو زمین پرتاب شده بودند، به جای تشخیص انفجار هسته ای بر روی زمین، انفجاری بسیار نیرومند تر را در پشت خود و در ژرفای کیهان یافتند. ماهواره های نظامی بادبان به منظور آشکارسازی انفجارهای هسته ای ناقض قرارداد ممنوعیت آزمایش های هسته ای طراحی و پرتاب شده بودند. تا سال ۱۹۹۰ هیچ یک از منابع این پرتوها کشف نشده بود و تنها چیزی که دانشمندان در مورد سرچشمهٔ آن ها می دانستند این بود که آن ها از فضای بیرون جو زمین سرچشمه می گیرند.
برتو مونارد ( Berto Monard ) نخستین اخترشناس آماتوری است که یک انفجار پرتو گاما را مشاهده کرد. برتو مونارد که در آفریقای جنوبی زندگی می کند، این فوران گاما را در روز ۲۵ ژوئیه ۲۰۰۳، ۷٫۱ ساعت بعد از فوران اصلی با تلسکوپ ۱۲ اینچی یا حدوداً ۳۰ سانتی متری اش رصد کرد.
ماهواره سوییفت ناسا، نشان داده است که خیلی از فوران های پرتو گاما، انفجارهایی همانند ابرنواخترهایی هستند که در پایان عمر ستارگان ابرپرجرم به وجود می آیند. بر پایهٔ برخی از نظریات، در این انفجارها، هستهٔ زیرین ستاره مستقیماً می رمبد تا یک سیاهچاله ستاره وار را تشکیل دهد. انرژی آزاد شدهٔ ناشی از این رمبش، صد بار بیشتر از انرژی آزاد شده در رمبش منشاء یک ستاره نوترونی است. این پدیده ها میان چند صدم ثانیه و چند ساعت دوام می آورند.
با توجه به زودگذر بودن این پدیده، ظاهراً مکان یابی چشمهٔ آن ها باید کار مشکلی باشد، اما این طور نیست. خود انفجار گاما زودگذر است و معمولاً حدود چند ثانیه طول می کشد، اما در کنار پرتو گاما امواج رادیویی و گاه نور مرئی نیز از محل انفجار ساطع می شود و بر خلاف پرتوهای گاما پیامدهای رادیویی آن می توانند تا هفته ها ادامه داشته باشند.
wiki: انفجار پرتو گاما