انجمن ایالتی آذربایجان یا به اختصار انجمن ملی تبریز سازمان مردم نهادی بود که در جریان جنبش مشروطیت در تاریخ ۵ مهر ماه ۱۲۸۵ به نام بنام «انجمن عدالت طلبان تبریز» تشکیل گردید، و به مدت بیش از پنج سال کلیه فعالیت های سیاسی، اجتماعی و حکومتی تبریز و شهرستان های اطراف آن را عهده دار بود. این انجمن با فعالیت های خود و تجهیز مردم و فشار سیاسی به دولت مرکزی، نقش اساسی در جنبش مشروطه و خنثی سازی کارشکنی های محمدعلی شاه و احیاء مشروطیت، داشت. فعالیت انجمن تبریز با ورود قوای روس و اشغال تبریز در ۲۸ آذر ۱۲۹۰ عملاً پایان یافت و بعضی اعضاء آن در تهران و در انجمن های «تبریز» و «دموکرات» و در مجلس دوم فعال بودند.
... [مشاهده متن کامل]
جنبش مشروطیت خواهی و خیزش مردمی در تهران از اواخر سال ۱۳۲۳ قمری به تکامل خود نزدیک می شد. سخنرانی های روشنفکران و مجالس وعظ روحانیان در محرم و صفر و تحصن روحانیان موافق و روشنفکران در حرم عبدالعظیم حسنی نقطه اوج این خیزش بود.
در تهران فرمان مشروطیت در مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی صادر شده و مجلس چند گاهه برپا گردیده و «نظامنامهٔ انتخابات» نوشته می شد ولی دربار همچنان دشمنی و ایستادگی کرده و مظفرالدین شاه «نظامنامهٔ انتخابات» را امضا نمی نمود و دوباره بازارها بسته شده و شور و خروشی برخاسته بود. مردم تبریز هم بست نشستن در کنسول خانه انگلیس را برگزیدند. با توجه به ازدحام کنسول خانه و پیرامون آن و نیز تجمع مردم در مسجد صمصام خان و پیوستن علمای بزرک تبریز مانند حاجی میرزا حسن مجتهد و حاجی میرزا کریم امام جمعه و میرزا صادق و حاجی میرزا محسن و ثقةالاسلام و حاجی سید محمد قره باغی و دیگران به بمردم، به پیشنهاد بازرگانان و دیگران صندوقی بنام صندوق مصارف انجمن عدالت طلبان و مشروطه خواهان اسلام پدید آمد تا هزینه های بست نشستن مردم تبریز را تأمین نماید. این صندوق مهری برای خود داشت و رسیدهای چاپی آماده گردانید و صندوقداری را آقا میر باقر و سرکشی را حاجی محمد صادق قازانچایی و کربلایی علی مسیو به گردن گرفتند. نهایتاً دولت خواه و ناخواه گردن گذاشت و روز پنجشنبه چهارم مهر ماه ( هشتم شعبان ) می بود که از تهران به ولیعهد پاسخ رسید، و او این را با دستخطی از خود، به نزد مستر راتسلاو کنسول انگلیس فرستاد و نامه ای هم نوشت و مستر راتسلاو رونویس آن دستخط و آن نامه را با خود تلگراف شاه به نام انجمن عدالت طلبان تبریز به نزد حاجی مهدی آقا و دیگر سران جنبش فرستاد.
... [مشاهده متن کامل]
جنبش مشروطیت خواهی و خیزش مردمی در تهران از اواخر سال ۱۳۲۳ قمری به تکامل خود نزدیک می شد. سخنرانی های روشنفکران و مجالس وعظ روحانیان در محرم و صفر و تحصن روحانیان موافق و روشنفکران در حرم عبدالعظیم حسنی نقطه اوج این خیزش بود.
در تهران فرمان مشروطیت در مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی صادر شده و مجلس چند گاهه برپا گردیده و «نظامنامهٔ انتخابات» نوشته می شد ولی دربار همچنان دشمنی و ایستادگی کرده و مظفرالدین شاه «نظامنامهٔ انتخابات» را امضا نمی نمود و دوباره بازارها بسته شده و شور و خروشی برخاسته بود. مردم تبریز هم بست نشستن در کنسول خانه انگلیس را برگزیدند. با توجه به ازدحام کنسول خانه و پیرامون آن و نیز تجمع مردم در مسجد صمصام خان و پیوستن علمای بزرک تبریز مانند حاجی میرزا حسن مجتهد و حاجی میرزا کریم امام جمعه و میرزا صادق و حاجی میرزا محسن و ثقةالاسلام و حاجی سید محمد قره باغی و دیگران به بمردم، به پیشنهاد بازرگانان و دیگران صندوقی بنام صندوق مصارف انجمن عدالت طلبان و مشروطه خواهان اسلام پدید آمد تا هزینه های بست نشستن مردم تبریز را تأمین نماید. این صندوق مهری برای خود داشت و رسیدهای چاپی آماده گردانید و صندوقداری را آقا میر باقر و سرکشی را حاجی محمد صادق قازانچایی و کربلایی علی مسیو به گردن گرفتند. نهایتاً دولت خواه و ناخواه گردن گذاشت و روز پنجشنبه چهارم مهر ماه ( هشتم شعبان ) می بود که از تهران به ولیعهد پاسخ رسید، و او این را با دستخطی از خود، به نزد مستر راتسلاو کنسول انگلیس فرستاد و نامه ای هم نوشت و مستر راتسلاو رونویس آن دستخط و آن نامه را با خود تلگراف شاه به نام انجمن عدالت طلبان تبریز به نزد حاجی مهدی آقا و دیگر سران جنبش فرستاد.
