انتقال جِرم ( به انگلیسی: Mass transfer ) مبحثی در مهندسی شیمی و یکی از شاخه های پدیده های انتقال است که به بررسی انتقال ماده در اثر اختلاف پتانسیل شیمیایی می پردازد.
در بسیاری از فرایندهای صنعتی مهندسی شیمی تغییر غلظت ماده های درگیر در یک واکنش و ساخت فراورده ای دیگر مورد نیاز است. در برخی از این جداسازی ها دگرگونی ( تغییر ) شیمیایی نداریم در برخی هم واکنش شیمیایی رخ می دهد. زمانی که دگرگونی تنها فیزیکی بوده و به عبارت دیگر جداسازی انجام می دهیم. برای این جداسازی روش های گوناگونی است. برای نمونه، برای محلول ها گاهی از روش تقطیر بهره می گیرند.
هر گونه حرکت ذرات مواد انتقال جرم نامیده نمی شود مانند بوییدن گل یا انتقال نفت از راه خط لوله ولی حل شدن قند در آب یا عصاره کشی با استفاده از حلال[ ۱] انتقال جرم است.
به طور کلی هدف بسیاری از عملیات در مهندسی شیمی، جداسازی اجزای یک محلول یا مخلوط از یکدیگر یا دست یابی به یک ماده خاص از ترکیب یا مخلوط دو جزء یا چند جزء می باشد. آنچه که به عنوان عملیات جداسازی مورد نظر است، می تواند شامل جدا کردن اجزای یک مخلوط با استفاده از یک سری عملیات مکانیکی از قبیل فیلتر کردن، غربال کردن و… یا جدا کردن اجزاء یک محلول ( یا مخلوط همگن ) به مواد خاص تشکیل دهنده آن باشد. عملیات جداسازی اجزاء یک محلول می تواند به همراه یا بدون انجام واکنش شیمیایی صورت کیرد؛ بنابراین: بخش عمده ای از درس عملیات انتقال جرم عملیات جداسازی یک محلول بدون شیمیایی می باشد این عملیات جایگاه ویژه ای نسبت به بقیه عملیات دارند؛ از جمله می توان تقطیر، جذب، متبلورسازی و. . را نام برد. البته سایر موارد و واحدهای عملیاتی نیز به نوبه خود پراهمیت هستند. [ ۲]
به طور کلی عملیات انتقال جرم را با توجه به نحوه تماس و قابلیت امتزاج پذیری دو فاز می توان به صورت زیر تقسیم بندی نمود.
• تماس مستقیم دو فاز غیرقابل امتزاج
• تماس مستقیم بین دو فاز قابل امتزاج
• تماس غیر مستقیم دو فاز که توسط غشاء از یکدیگر جدا شده اند
تماس دو فاز غیرقابل امتزاج مهمترین و عمده ترین بخش از سه مجموعه تقسیم بندی فوق را شامل می شود هر یک از فازهای در حال تماس با یکدیگر می تواند شامل یک یا چند جزء باشد. پس از انجام انتقال جرم و رسیدن به تعادل، اجزاء تشکیل دهنده فازها دارای غلظتهای متفاوتی در دو فاز خواهد بود. مثلاً تماس دو فاز آب و تولوئن را در نظر بگیرید. در نقطه تعادلی ( که انتقال جرمی صورت نمی گیرد ) غلظت تولوئن در دو فاز یکی نیست. کلیه سیستم های دو فازی در مقوله انتقال جرم قرار نمی گیرند. به عنوان مثال محلول نمکی را در نظر بگیرید که در حال تعادل با بخار آب می باشد؛ این بخارات حاوی نمک نیست و به هر حال با آنکه یک فاز خالص است اما انتقال جرم از فازی که حاوی نمک است به فاز دیکر ( گاز ) صورت نمی گیرد.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر بسیاری از فرایندهای صنعتی مهندسی شیمی تغییر غلظت ماده های درگیر در یک واکنش و ساخت فراورده ای دیگر مورد نیاز است. در برخی از این جداسازی ها دگرگونی ( تغییر ) شیمیایی نداریم در برخی هم واکنش شیمیایی رخ می دهد. زمانی که دگرگونی تنها فیزیکی بوده و به عبارت دیگر جداسازی انجام می دهیم. برای این جداسازی روش های گوناگونی است. برای نمونه، برای محلول ها گاهی از روش تقطیر بهره می گیرند.
هر گونه حرکت ذرات مواد انتقال جرم نامیده نمی شود مانند بوییدن گل یا انتقال نفت از راه خط لوله ولی حل شدن قند در آب یا عصاره کشی با استفاده از حلال[ ۱] انتقال جرم است.
به طور کلی هدف بسیاری از عملیات در مهندسی شیمی، جداسازی اجزای یک محلول یا مخلوط از یکدیگر یا دست یابی به یک ماده خاص از ترکیب یا مخلوط دو جزء یا چند جزء می باشد. آنچه که به عنوان عملیات جداسازی مورد نظر است، می تواند شامل جدا کردن اجزای یک مخلوط با استفاده از یک سری عملیات مکانیکی از قبیل فیلتر کردن، غربال کردن و… یا جدا کردن اجزاء یک محلول ( یا مخلوط همگن ) به مواد خاص تشکیل دهنده آن باشد. عملیات جداسازی اجزاء یک محلول می تواند به همراه یا بدون انجام واکنش شیمیایی صورت کیرد؛ بنابراین: بخش عمده ای از درس عملیات انتقال جرم عملیات جداسازی یک محلول بدون شیمیایی می باشد این عملیات جایگاه ویژه ای نسبت به بقیه عملیات دارند؛ از جمله می توان تقطیر، جذب، متبلورسازی و. . را نام برد. البته سایر موارد و واحدهای عملیاتی نیز به نوبه خود پراهمیت هستند. [ ۲]
به طور کلی عملیات انتقال جرم را با توجه به نحوه تماس و قابلیت امتزاج پذیری دو فاز می توان به صورت زیر تقسیم بندی نمود.
• تماس مستقیم دو فاز غیرقابل امتزاج
• تماس مستقیم بین دو فاز قابل امتزاج
• تماس غیر مستقیم دو فاز که توسط غشاء از یکدیگر جدا شده اند
تماس دو فاز غیرقابل امتزاج مهمترین و عمده ترین بخش از سه مجموعه تقسیم بندی فوق را شامل می شود هر یک از فازهای در حال تماس با یکدیگر می تواند شامل یک یا چند جزء باشد. پس از انجام انتقال جرم و رسیدن به تعادل، اجزاء تشکیل دهنده فازها دارای غلظتهای متفاوتی در دو فاز خواهد بود. مثلاً تماس دو فاز آب و تولوئن را در نظر بگیرید. در نقطه تعادلی ( که انتقال جرمی صورت نمی گیرد ) غلظت تولوئن در دو فاز یکی نیست. کلیه سیستم های دو فازی در مقوله انتقال جرم قرار نمی گیرند. به عنوان مثال محلول نمکی را در نظر بگیرید که در حال تعادل با بخار آب می باشد؛ این بخارات حاوی نمک نیست و به هر حال با آنکه یک فاز خالص است اما انتقال جرم از فازی که حاوی نمک است به فاز دیکر ( گاز ) صورت نمی گیرد.
wiki: انتقال جرم