امر الهی

[ویکی فقه] امر الهی، فرمان تشریعی خدا ، شأن (ایجاد) الهی است.
امر در لغت به دو صورت به کار رفته است: ۱. امری که جمع آن «اوامر» است. این امر ضد نهی و به معنای طلب و فرمان بوده و به صورت مصدر و اسم مصدر کاربرد دارد. ۲. امری که جمع آن «امور» است. این امر همواره اسم مصدر است و برای آن معناهایی مانند شأن، حال، حادثه و شیء ذکر شده است. برخی گفته اند: بعید نیست معنای اصلی امر معنای نخست بوده و سپس در معنای دوم به کار رفته باشد. برخی نیز معنای واحد در مادّه «ا م ر» را، طلب و تکلیف همراه با استعلا دانسته اند.
معنا
امر الهی دارای دو معناست: ۱. فرمان تشریعی خداوند. ۲. امر تکوینی و شأن الهی. هرگاه خداوند خواستار تحقق چیزی باشد، اگر آن را به صورت فرمان به بندگان خود اعلام کند تا آنان با اراده خویش آن را محقق سازند، این فرمان، امر تشریعی خداست و اگر مستقیماً آن را ایجاد کند و اراده بندگان دخالتی در تحقق آن نداشته باشد، این ایجاد، امر تکوینی الهی است.
← در آیات قرآن
فرمان تشریعی خداوند به عمل اختیاری برخی از موجودات مختار مانند انسان و جنّ تعلق گرفته و بدین معناست که خداوند خواستار تحقق آن عمل است. احکام دینی (واجبات و مستحبات) که در آیات قرآن بیان شده، از مصادیق امر الهی است: «ذلِکَ اَمرُ اللّهِ اَنزَلَهُ اِلَیکُم»، چنان که دین نیز امر خداوند است: «حَتّی جاءَ الحَقُّ وظَهَرَ اَمرُ اللّهِ» پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) از طرف خداوند مأمور شد تا فرمانهای الهی را به انسانها برساند: «فَاصدَع بِما تُؤمَرُ» قرآن به صورتهایی گوناگون بر اجرای فرمان الهی تأکید کرده و انسانها را از مخالفت با آن برحذر داشته است. براساس آیه ای اگر دو گروه از مؤمنان با یکدیگر درگیر شوند و یکی از آن دو متجاوز باشد، مؤمنان دیگر وظیفه دارند با گروه متجاوز بجنگند تا به فرمان الهی باز گردد: «فَاِن بَغَت اِحدهُما عَلَی الاُخری فَقتِلوا الَّتی تَبغی حَتّی تَفیءَ اِلی اَمرِ اللّهِ» در آیات دیگری خداوند کسانی را که با فرمان او مخالفت کنند از این که فتنه ای دامنگیرشان شود یا عذابی دردناک به آن ها برسد برحذر داشته است: «فَلیَحذَرِ الَّذینَ یُخالِفونَ عَن اَمرِهِ اَن تُصیبَهُم فِتنَةٌ اَویُصیبَهُم عَذابٌ اَلیم» و برای عبرت آیندگان، سرگذشت گروهی از گذشتگان را بیان کرده که از فرمان الهی سرپیچی کرده و به عذاب او گرفتار شدند: «وکَاَیِّن مِن قَریَة عَتَت عَن اَمرِ رَبِّها و رُسُلِهِ فَحاسَبنها حِسابًا شَدیدًا وعَذَّبنها عَذابًا نُکرا... فاتَّقُوا اللّهَ یاُولِی الاَلببِ الَّذینَ ءامَنوا»، «فَعَقَروا النّاقَةَ و عَتَوا عَن اَمرِ رَبِّهِم... فَاَخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ»، «فَعَتَوا عَن اَمرِ رَبِّهِم فَاَخَذَتهُمُ الصّعِقَةُ» انسانی که با وجود نعمتهای گوناگون الهی، باز هم فرمان خداوند را مبنی بر خضوع برای ربوبیّت الهی یا شکر نعمت او یا تأمّل در دلایل قدرت و وحدانیت خدا ، نادیده گرفته و به کفر و معصیت رو آورد، مورد سرزنش قرآن است: «کَلاّ لَمّا یَقضِ ما اَمَرَه»
← امر تشریعی در اصول فقه
...

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است
امر الهی:فرمان تشریعی خدا، شأن (ایجاد) الهی
امر در لغت به دو صورت به کار رفته است:1. امری که جمع آن «اوامر» است. این امر ضد نهی و به معنای طلب و فرمان بوده و به صورت مصدر و اسم مصدر کاربرد دارد. 2. امری که جمع آن «امور» است. این امر همواره اسم مصدر است و برای آن معناهایی مانند شأن، حال، حادثه و شیء ذکر شده است. برخی گفته اند:بعید نیست معنای اصلی امر معنای نخست بوده و سپس در معنای دوم به کار رفته باشد. برخی نیز معنای واحد در مادّه «ا م ر» را، طلب و تکلیف همراه با استعلا دانسته اند.
امر الهی دارای دو معناست:1. فرمان تشریعی خداوند. 2. امر تکوینی و شأن الهی. هرگاه خداوند خواستار تحقق چیزی باشد، اگر آن را به صورت فرمان به بندگان خود اعلام کند تا آنان با اراده خویش آن را محقق سازند، این فرمان، امر تشریعی خداست و اگر مستقیماً آن را ایجاد کند و اراده بندگان دخالتی در تحقق آن نداشته باشد، این ایجاد، امر تکوینی الهی است.
واژه امر و مشتقات آن در آیات فراوانی به خداوند نسبت داده شده است و مضمون آن نیز از آیاتی پرشمار که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست استفاده می شود. این آیات گاهی با واژه هایی دیگر مانند «حکم» و «قضاء» و گاهی با صیغه و هیئت امر، به امر الهی پرداخته اند. یکی از اسمای الهی که در برخی از دعاها وارد شده «آمر» است؛ مانند:«یا آمر» «یا آمراً بکلّ خیر» «یا آمراً بالطّاعة» و در دعایی صفت «ذی القدرة والأمر» به خداوند نسبت داده شده است. در روایاتی نیز به امر الهی اشاره شده است.
فرمان تشریعی خداوند به عمل اختیاری برخی از موجودات مختار مانند انسان و جنّ تعلق گرفته و بدین معناست که خداوند خواستار تحقق آن عمل است. احکام دینی (واجبات و مستحبات) که در آیات قرآن بیان شده، از مصادیق امر الهی است:«ذلِکَ اَمرُ اللّهِ اَنزَلَهُ اِلَیکُم»؛ (طلاق/65،5)، چنان که دین* نیز امر خداوند است:«حَتّی جاءَ الحَقُّ وظَهَرَ اَمرُ اللّهِ»؛ (توبه/9،48) پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)از طرف خداوند مأمور شد تا فرمانهای الهی را به انسانها برساند:«فَاصدَع بِما تُؤمَرُ»؛ (حجر/15،94) قرآن به صورتهایی گوناگون بر اجرای فرمان الهی تأکید کرده و انسانها را از مخالفت با آن برحذر داشته است. براساس آیه ای اگر دو گروه از مؤمنان با یکدیگر درگیر شوند و یکی از آن دو متجاوز باشد، مؤمنان دیگر وظیفه دارند با گروه متجاوز بجنگند تا به فرمان الهی باز گردد:«فَاِن بَغَت اِحدهُما عَلَی الاُخری فَقتِلوا الَّتی تَبغی حَتّی تَفیءَ اِلی اَمرِ اللّهِ»؛ (حجرات/49،9) در آیات دیگری خداوند کسانی را که با فرمان او مخالفت کنند از اینکه فتنه ای دامنگیرشان شود یا عذابی دردناک به آنها برسد برحذر داشته است:«فَلیَحذَرِ الَّذینَ یُخالِفونَ عَن اَمرِهِ اَن تُصیبَهُم فِتنَةٌ اَویُصیبَهُم عَذابٌ اَلیم»؛ (نور/24،63) و برای عبرت آیندگان، سرگذشت گروهی از گذشتگان را بیان کرده که از فرمان الهی سرپیچی کرده و به عذاب او گرفتار شدند:«وکَاَیِّن مِن قَریَة عَتَت عَن اَمرِ رَبِّها و رُسُلِهِ فَحاسَبنها حِسابًا شَدیدًا وعَذَّبنها عَذابًا نُکرا... فاتَّقُوا اللّهَ یاُولِی الاَلببِ الَّذینَ ءامَنوا»؛ (طلاق/65،8 10)، «فَعَقَروا النّاقَةَ و عَتَوا عَن اَمرِ رَبِّهِم... فَاَخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ»؛ (اعراف/7،77 78)، «فَعَتَوا عَن اَمرِ رَبِّهِم فَاَخَذَتهُمُ الصّعِقَةُ»؛ (ذاریات/51،44) انسانی که با وجود نعمتهای گوناگون الهی، باز هم فرمان خداوند را مبنی بر خضوع برای ربوبیت الهی یا شکر نعمت او یا تأمّل در دلایل قدرت و وحدانیت خدا، نادیده گرفته و به کفر و معصیت رو آورد، مورد سرزنش قرآن است:«کَلاّ لَمّا یَقضِ ما اَمَرَه»؛ (عبس/80،23)
در مورد امر تشریعی به طور کلی مباحث گوناگونی وجود دارد که در علوم مختلف به ویژه علم اصول فقه، به قصد تبیین اوامر تشریعی خداوند به آن توجه ویژه ای شده است؛ مانند:
1. برای بیان امر تشریعی، گاهی از مادّه امر (ا م ر) استفاده می شود و گاهی از صیغه و هیئت امر (مانند وزن اِفعل). بیشتر اوامر تشریعی الهی که از طریق قرآن و سنت به ما رسیده به صورت هیئت امر است.

[ویکی فقه] امر الهی (قرآن). امر به معنای دستور و جمع آن اوامر است. در این مدخل از واژه های «اذن»، «امر» و جمله های مفید معنای آن استفاده شده است.
آفرینش همه پدیده ها، به امر خدا است:... واذا قضی امرا فانما یقول له کن فیکون. «(بی سابقه ماده، مدت و نقشه ) پدیدآورنده آسمان ها و زمین است. وهنگامی که فرمان به وجود آمدن چیزی را صادر کند فقط به آن می گوید: «باش». پس بی درنگ می باشد.» وهو الذی خلق السمـوت والارض بالحق ویوم یقول کن فیکون قوله الحق. «و اوست که آسمان ها و زمین را به درستی و راستی آفرید و روزی که (اراده اش به آفریدن چیزی تعلق گیرد) می گوید: باش، پس بی درنگ می باشد گفتارش حق است و روزی که در صور دمیده شود فرمانروایی و حاکمیّت مطلق ویژه اوست، دانای نهان و آشکار است، و او حکیم و آگاه است.» انما امره اذا اراد شیـا ان یقول له کن فیکون. «شأن او این است که چون پدید آمدن چیزی را اراده کند، فقط به آن می گوید: باش، پس بی درنگ موجود می شود.»
آفرینش به امر خدا
پیدایش روح به امر خدا است:یسئلونک عن الروح قل الروح من امر ربی... «و از تو درباره روح می پرسند، بگو: روح از امر پروردگار من است، و از دانش و علم جز اندکی به شما نداده اند.»(برداشت یاد شده مبتنی بر این است که کلمه «امر» به معنای ایجاد باشد.) در تفسیر عیاشی از امام باقر ع و امام صادق ع چنین نقل شده که در تفسیر آیه یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ فرمود:انما الروح خلق من خلقه، له بصر و قوة و تایید، یجعله فی قلوب الرسل و المؤمنین:" روح از مخلوقات خداوند است بینایی و قدرت و قوت دارد، خدا آن را در دلهای پیغمبران و مؤمنان قرار می دهد .در حدیث دیگری از یکی از آن دو امام بزرگوار نقل شده که فرمود:هی من الملکوت من القدرة:" روح از عالم ملکوت و از قدرت خداوند است".
عناوین مرتبط
امر الهی در طبیعت، تحولات جامعه به امر الهی، عذاب به امر الهی، معجزه به امر الهی.