امان الله میرزا جهانبانی

رشته نظامی تحصیل کرد و زبانهای روسی و فرانسه را به خوبی یادگرفت. پس از مدتی به قزاقخانه رفت و درجه سلطانی ( سروانی ) گرفت. پیش از آغاز مشروطه از سرکردگان قزاقخانه بود و در آنجا درجه امیرتومانی ( سرلشکری ) داشت. وقتی لیاخوف رئیس قزاقخانه شد به همراه چند تن دیگر از سرکردگان از قزاقخانه کناره گیری کرد. سپس به آزادیخواهان پیوست و در ششم محرم ۱۳۲۶ ه‍. ق ( بهمن ۱۲۸۶ ه‍. خ ) از نمایندگان تهران در مجلس یکم شد و سپس به دستیاری وزارت جنگ رسید. در دوره استبداد صغیر در تهران مخفی بود تا فتح تهران پیش آمد و دوباره در کار بود. سپس فرمانده قشون آذربایجان شد و پس از هدایت و در غیاب حکمرانانی که به حکومت آذربایجان منصوب می شدند از ۱۲۸۸ سرپرست دارالحکومه تبریز بود. این زمان مقارن بود با حمله صمدخان مراغه به تبریز، قضیه اولتیماتوم و اشغال تبریز از سوی روسها. ضیاءالدوله با انجمن مشروطه خواهان تبریز و از جمله شخص ثقةالاسلام تبریزی همکاری نزدیک داشت. نخست با روسها از در گفتگو درآمد و سپس به میانجی گری کنسولهای انگلستان و فرانسه با روسیان به آشتی می کوشیدند. از آن سو اوضاع را روزانه به تهران تلگراف می کرد و پرده از جنایات روسها می گشود. این تلگرافهای شاهزاده بر روسها بسیار سخت می افتاد و چون در یکی از آنها می گوید: «عجالتاً آنچه راپورت رسید پانصد نفر بچه و مرد از اهالی بیچاره کشتند»، روسها که به دنبال بهانه بودند این تلگراف را اغراق آمیز و خلاف واقع خوانده و ضیاءالدوله را تحت تعقیب قرار دادند. ضیاءالدوله به کنسولگری انگلستان پناهنده شد و چون مذاکره بر سر تحویل و تبعید وی بالا گرفت، خود با تپانچه ای که در اختیار داشت به زندگیش خاتمه داد ( ۱۲۹۰ خورشیدی ) . وی علت خودکشی خود را چنین بیان می کند که چون دستور جنگ با روسها توسط وی مهر شده و در آنوقت وی عامل دولت در تبریز بوده، این عمل می توانسته بهانه ای برای روسها در تصرف دائمی تبریز باشد و از سوی دیگر حکم قطعی اعدام وی از سوی روسها نیز بوده. رفتار شجاعانه وی در بلوای تبریز در زمان جنگ با روسها در خور ستایش می باشد. جنازه او را در بارگاه سید حمزه در تبریز به خاک سپردند.