امام محمدتقی

امام محمّدتقی (ع) (مدینه ۱۹۵ـ کاظمین ۲۲۰ق)
(ملقّب به جواد و تقی، و مکنی به ابوجعفر) شهرت محمد بن علی (ع)، امام نهم از امامان دوازده گانه نزد شیعۀ امامیه، و معصوم یازدهم از چهارده معصوم. تنها فرزند امام رضا (ع) و از زنی به نام سبیکه یا ریحانه یا درّه، از مردم نوبی (شمال سودان)، بود. امام جواد پس از شهادت پدرش، در ۸ سالگی امامت شیعه را برعهده گرفت (۲۰۳ق). دورۀ ۱۷ سالۀ امامتش با حکومت مأمون و معتصم، از خلفای عباسی، هم زمان بود. وقتی که امام رضا (ع) به دعوت مأمون از مدینه به توس رفت، او که کودک بود، مانند دیگر اعضای خانواده در مدینه ماند و در ۲۰۲ق برای دیدار پدرش از مدینه به مرو رفت و سپس به مدینه بازگشت. پس از شهادت امام رضا (ع) که مأمون به بغداد بازگشته بود، امام جواد (ع) را از مدینه به بغداد فراخواند. دولتمردان حکومت عباسی و اطرافیان مأمون از این اقدام ناخرسند بودند و می ترسیدند که مأمون او را نیز مانند امام رضا(ع) ولیعهد خود کند، پس به او هشدار دادند که مبادا امر خلافت از دست بنی عباس خارج شود و به دست آل علی افتد. مأمون در ظاهر محبت بسیاری به امام داشت و شایستگی و فضل او را برای آنان یادآور شد. سپس مأمون دختر خود ام فضل را به نکاح آن حضرت درآورد، و در واقع بدین وسیله می خواست امام را از خارج و داخل تحت مراقبت داشته باشد. امام جواد پس از ازدواج مدت کوتاهی در بغداد اقامت داشت. سپس، از مأمون اجازۀ سفر حج خواست و پس از حج در مدینه سکونت کرد و تا آخر عهد مأمون در آن جا بود. به گفتۀ سیره نویسان، ام فضل و حضرت جواد (ع) زندگی صمیمانه ای نداشته اند. معتصم پس از به دست گرفتن خلافت، در ۲۲۰ق امام جواد (ع) را از مدینه فراخواند و امام فرزند خود امام هادی (ع) را در مدینه گذاشت و خود با ام فضل در محرّم آن سال به بغداد رفت. امام در دو سال آخر عمر خویش تحت نظارت شدید دستگاه امنیتی و نظامی معتصم قرار داشت و سرانجام به تحریک معتصم عباسی و به دست همسر خود ام فضل مسموم و شهید شد و در جوار جدّ خود امام موسی کاظم (ع) در قبرستان قریش بغداد (شهر کاظمین کنونی) به خاک سپرده شد. اکنون بارگاه باشکوه این دو امام زیارتگاه شیعیان است. حضرت جواد به جز ام فضل همسر دیگری به نام سمانۀ مغربیه اختیار کرد که مادر امام هادی (ع) است. به گفتۀ شیخ مفید امام صاحب دو پسر به نام های علی (امام دهم) و موسی و دو دختر به نا م های فاطمه و امامه بود، اگرچه در تعداد دختران او اختلاف است. سیره نویسان امام جواد (ع) را مردی بردبار، نیکوسخن، عابد و بسیار باهوش وصف کرده اند. وی زبانی بلیغ و گویا داشت و مسائل علمی را فی البداهه پاسخ می داد. با وجود کمی سن در علوم و فضایل و آداب ممتاز بود. ادعیه و احادیث بسیاری از آن امام در کتاب های حدیث نقل شده است.