امام رضا

[ویکی فقه] امام رضا (بینش اهل سنت). امام رضا (علیه السلام) هشتمین امام شیعیان و دهمین تن از چهارده معصوم (علیهم السلام) است. در این نوشتار دیدگاه برخی از علمای اهل سنت، درباره آن حضرت را از منابع اهل سنت بیان خواهیم کرد.
امام رضا (علیه السلام) هشتمین امام شیعیان در یازدهم ذی العقده سال یک صد و چهل و هشت هجری قمری در مدینه منوره در خانه حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) از مادری پاک و بزرگواری به نام نجمه خاتون (سلام الله علیها) قدم به هستی گذاشت و جهان را به قدوم خود منور ساخت. شرافت و برتری والدین آن حضرت بر هیچ کسی پوشیده نبوده و نیست. نامش را علی گذاشتند اما در این گیتی پهناور به رضا ملقب گردید. سال ۱۸۳ زمانی که هارون الرشید، شهادت امام کاظم (سلام الله علیه) را رقم زد، یادگار آن حضرت در سن سی و پنج سالگی بر مسند امامت قرار گرفت و سکان هدایت عالم به ایشان سپرده شد. در سال دویست هجری، زمانی که مامون عباسی با اجبار حضرت را به خراسان فراخواند، هفده سال از مدت امامت ایشان گذشته بود. سرانجام در پایان ماه صفر سال دویست و سه هجری، به شهادت رسید.
دیدگاه علمای اهل سنت
متنی که در پیش روی شماست، اشاره به نظرات تنی از علمای اهل سنت پیرامون شخصیت والای آن حضرت می باشد.
← ابی نواس
شخصیت روحانی حضرت رضا (صلوات الله وسلامه علیه) چنان در مقام رفیعی قرار دارد که اگر کتاب ها در فضایل ایشان نگاشته شود نمی توان حتی قطره ای از آن امواج بی کران را به تصویر کشید.

[ویکی نور] امام رضا(ع). ابوالحسن علی بن موسی علیهما السلام ملقب به رضا امام هشتم از ائمۀ اثنی عشر علیهم السلام و دهمین معصوم از چهارده معصوم علیهم السلام است.
سال تولد آن حضرت را 148 و 153ق و ماه تولد ایشان را ذوالحجة و ذوالقعدة و ربیع الاول گفته اند و مشهور آن است که روز تولد آن حضرت «یازدهم ذوالقعدة» بوده است.
مادر آن حضرت ام ولد بود. (کنیزی بود که از مولای خود فرزند آورده بود.) دربارۀ نام و زادگاه مادر آن حضرت اختلاف است و به اغلب احتمالات، از مردم شمال آفریقا یا مغرب مراکش بوده است.
کنیۀ آن حضرت «ابوالحسن» بوده است و چون حضرت امیر علیه السلام نیز مکنی به ابوالحسن بوده اند حضرت رضا علیه السلام را ابوالحسن ثانی گفته اند.
مشهورترین لقب ایشان «رضا» بوده است که بنابر روایتی در عیون اخبار الرضا (13/1)، علت ملقب بودن آن حضرت به «رضا» این بوده است که «رضی به المخالفون من أعدائه کما رضی به الموافقون من أولیائه و لم یکن ذلک لأحد من آبائه علیهم السلام فلذلک سمی من بینهم بالرضا...»، یعنی هم دشمنان مخالف و هم دوستان موافق به (ولایت عهد او) رضایت دادند و چنین چیزی برای هیچ یک از پدران او دست نداده بود، از این رو در میان ایشان تنها او به «رضا» نامیده شد.
اما به روایت طبری (وقایع سال 201) مأمون آن حضرت را «الرضی من آل محمد» نامید و صدوق هم بنابر روایتی دیگر در عیون اخبار الرضا (147/2) چنین گفته است.

امام رضا (ع) (مدینه ۱۴۸ـ توس ۲۰۳ق)
حرم امام رضا (ع) در مشهد
حرم امام رضا (ع) در مشهد
(ملقّب به رضا و مکنّی به ابوالحسن) شهرت علی بن موسی، امام هشتم از امامان دوازده گانه نزد شیعۀ امامیه، و دهمین معصوم از چهارده معصوم. از دیگر القاب آن حضرت، صابر، زکی، ولی، فاضل، وفی، صدیق و رضی. گفته اند مادرش کنیزی به نام نجمه بود که به وی ام البنین می گفتند. برخی نام مادر آن حضرت را تکتم نیز گفته اند. پس از رحلت پدرش امام موسی کاظم (ع) در ۱۸۳ق به امامت رسید. ۱۰ سال از امامت آن حضرت با خلافت هارون الرشید، پنج سال با خلافت پسرش محمد امین، و پنج سال آخر نیز با خلافت پسر دیگرش مأمون هم زمان بود. تا آن زمان سیاست خلفای عباسی نسبت به سادات علوی، سیاستی خشونت آمیز بود. در این میان هر از چند گاهی یکی از علویان قیام می کرد، جنگی درمی گرفت و دستگاه خلافت تهدید می شد. مأمون پس از به دست گرفتن خلافت، خواست که به این گرفتاری ها، که سیاست پیشینیان وی نتوانست چاره کند، با سیاست تازۀ دیگری خاتمه بخشد. برای همین تصمیم گرفت امام رضا (ع) را وارد دستگاه خلافت کند، تا هم برای خود مشروعیتی دست وپا کند و هم علویان را راضی نگه دارد. از این رو، پیکی فرستاد و امام را در ۲۰۰ق از مدینه به خراسان فراخواند. امام در روز دهم شوال همان سال به مرو رسید. مأمون نخست پیشنهاد کرد که خلافت را یکسره به آن حضرت واگذار کند، اما امام این پیشنهاد را نپذیرفت. پس از مذاکرات بسیار میان ایشان، سرانجام پس از دو ماه، امام ولایتعهدی را پذیرفت به این شرط که از امر و نهی و حکم و قضا دور باشد، چیزی را تغییر ندهد و کسی را عزل و نصب نکند. تاریخ این عهدنامه را روز دوشنبه هفتم رمضان ۲۰۱ق نوشته اند. پس از آن مأمون دختر خود را به همسری امام درآورد و امر کرد تا لباس سیاه که نماد عباسیان بود، به لباس سبز که نماد علویان بود، تبدیل شود. خود نیز جامۀ سبز پوشید و به نام امام سکه زد و مقرر داشت که بر منابر، خطبه به نام امام خوانده و از او به نیکی یاد شود. حضرت رضا در هر فرصتی مأمون را نصیحت و موعظه می کرد، امّا او بر امام حسد می ورزید و درصدد تحقیر وی برمی آمد و با سیاست های زیرکانه و منافقانۀ خود، موجب آزار او می شد. همچنین، گاه اموری را برخلاف شروط اولیه به امام رضا (ع) تحمیل می کرد، که درخواست اقامۀ نماز عید فطر سال ۲۰۲ق از آن جمله است. از مسائل مهم این دوره نهضت ترجمه است که سبب شد آثار فراوانی از حکمای یونان و اندرزنامه های ایران باستان به عربی ترجمه شود که این امر رسالت امام را در پاسداری از اصول و مبانی تشیع بسیار مهم تر جلوه می داد. از سیاست های مأمون برای شکستن ابهت و جلالت حضرت رضا، برگزاری مجالس مباحثه و مناظرۀ علمی با دانشمندان ادیان و مذاهب مختلف بود. امام در آن مجالس حضور می یافت و با علمای ملل و ادیان به مباحثه و مناظره می پرداخت که در برخی موارد به اسلام آوردن طرف های مباحثه می انجامید. بسیاری از این مناظره ها در جوامع حدیث شیعه ثبت شده است. در باب رحلت امام رضا (ع) روایات مختلف است. بنابر مشهورترین روایات، امام رضا به سم مأمون شهید شده و به مرگ طبیعی از دنیا نرفته است. آنچه احتمال مسموم شدن حضرت را بیشتر تأیید می کند این است که مأمون متوجه شد که یکی از علل عمدۀ مخالفت بزرگان بغداد با خلافت او ولایتعهدی حضرت رضا است، و خواست به گونه ای آن را جبران کند و خود را از این گرفتاری رهایی بخشد. دربارۀ تعداد فرزندان حضرت رضا (ع) نیز اختلاف است. بنابر قول مشهور حضرت یک فرزند بیشتر نداشت که امام جواد (ع) بود. از امام رضا کلمات و سخنان آموزنده ای به یادگار مانده و صدها حدیث روایت شده است. امام شاگردان زیادی تربیت کرد که مناظرات آنان بهترین گواه بر مقام علمی ایشان است. در سیرۀ حضرت رضا (ع) نوشته اند که از ذوق سرشاری برخوردار بوده، گاهی مطالب عمیق و مفیدی را در قالب شعر بیان می کرده، رفتارش پیامبرگونه، و حلم و رأفت و احسانش شامل خاص و عام بوده است.