امام جعفر صادق

[ویکی نور] امام جعفر صادق(ع). ابوعبدالله جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب(ع)، امام ششم از ائمه اثنی عشر در نظر شیعه است.
درباره زمان ولادت و وفات و عمر آنحضرت شاید صحیح ترین روایات گفته شیخ مفید در ارشاد باشد: تولد آن حضرت در مدینه در سال 83ق و وفات ایشان در شوال سال 148ق و مدفن ایشان در بقیع در کنار پدر و جد بزرگوار و عم بزرگش امام حسن(ع) می باشد. مادر آن حضرت ام فروه دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر بود.
روایات و نصوصی که دلالت بر امامت آن حضرت دارد بسیار است. لقب آن حضرت صادق(ع) بود زیرا هرگز جز سخن درست نفرمود. رسول الله(ص) درباره او خبر داد که «کلمه حق و پیک صدق است». او را فاضل و طاهر و صابر نیز می خواندند ولی اشهر القاب او که تاریخ ثبت کرده است همان صادق است. امام صادق(ع)حدود 12 سال در کنار جدش امام زین العابدین(ع) و 19 سال بعد از رحلت آن حضرت با پدرش امام محمد باقر(ع) به سر برد و بعد از پدر بزرگوارش مدت 34 سال امامت مسلمانان را عهده دار بود.
آن حضرت ده فرزند داشت به ترتیب ذیل: 1) اسماعیل،2) ع بدالله،3) ام فروه که مادر ایشان فاطمه دختر حسین بن علی بن حسین(ع) بود،4) امام موسی کاظم(ع)، 5) اسحاق، 6) محمد، 7) ع باس، 8) ع لی، 9) اسماء، 10)فاطمه، که از مادران مختلف بودند. اسماعیل بزرگترین اولاد حضرت صادق(ع) بود و حضرت او را بسیار دوست می داشت تا آنجا که بعضی گمان می بردند او پس از پدرش امام شیعیان خواهد بود. اما اسماعیل در زمان حیات پدر از دنیا رفت و مردم جنازه او را از عریض (موضعی در مدینه) تا بقیع حمل کردند. پس از وفات حضرت صادق(ع) جمعی همچنان اسماعیل را امام دانستند و فرقه اسماعیلیه از همین جا منشعب شد.
فقه شیعه امامیه که به فقه جعفری مشهور است منسوب به حضرت صادق(ع) است زیرا قسمت عمده احکام فقه اسلامی بر طبق مذهب شیعه امامیه از آن حضرت است و آن اندازه که از آن حضرت نقل شده است از هیچیک از اهل(ع) نقل نگردیده است.اصحاب حدیث، اسامی راویان ثقه را که از او روایت کرده اند به 4000 شخص بالغ دانسته اند. در نیمه اول قرن دوم هجری فقهای طراز اولی مانند ابوحنیفه و امام مالک بن انس و اوزاعی و محدثان بزرگی مانند سفیان ثوری و شعبة بن الحجاج و سلیمان بن مهران اعمش ظهور کردند. در این دوره است که فقه اسلامی به معنی امروزی آن تولد یافته و رو به رشد نهاده است و نیز این دوره عصر شکوفایی حدیث و ظهور مسائل و مباحث کلامی مهم در بصره و کوفه بوده است. حضرت صادق(ع) در این دوره در محیط مدینه که محل ظهور تابعین و محدثان و راویان و فقهای بزرگ بود رشد کرد اما منبع علم او در فقه نه «تابعان» و نه «محدثان» و نه «فقها»ی آن عصر بودند، بلکه او تنها از یک طریق که اعلا و اوثق و اتقن طرق بود نقل می کرد. وی از پدرش امام محمد باقر(ع) و او از پدرش علی بن الحسین(ع) و او از پدرش حسین بن علی(ع) و او از پدرش علی بن ابی طالب(ع) و او هم از رسول(ص) خدا نقل می نمود. این طریق عالی در صورتی است که ما با اهل سنت مماشات کنیم و به زبان و اصطلاح ایشان سخن بگوییم و گر نه بر طبق مبانی اعتقادی شیعه امامیه علوم ائمه اثنی عشر (ع) علم لدنی و از جانب خداست و این ائمه بزرگوار در مواردی که روایتی از آباء طاهرین خود نداشته باشند، خود منبع فیاض مستقیم احکام الهی هستند و حاجتی به «حدثنا» و نظائر آن ندارند.

اِمام جعفر صادق (ع) (مدینه ۸۳ـ۱۴۸ق)
(ملقّب به صادق و مکنّی به ابوعبدالله) شهرت جعفر بن محمد (ع)، امام ششم از امامان دوازده گانه نزد شیعۀ امامیه و معصوم هشتم از چهارده معصوم. فاضل، طاهر و صابر نیز از دیگر القاب اوست. پدرش امام محمد باقر (ع) و مادرش ام فروه. امام صادق (ع) تا سن ۱۲ سالگی معاصر جدّش امام سجاد (ع) بود و تربیت اولیۀ او زیرنظر آن حضرت صورت گرفت. ۱۹ سال نیز در خدمت امام محمد باقر (ع) زندگی کرد. پس از رحلت پدرش، در ۱۱۴ق به امامت رسید و ۳۴ سال امامت را عهده دار بود. امام صادق (ع) از خلفای اموی با هشام بن عبدالملک، ولید بن یزید، یزید بن ولید، ابراهیم بن ولید، مروان بن محمد مشهور به مروان حمار، و از خلفای عباسی نیز با سفاح و منصور دوانیقی معاصر بود. در امامت او امکاناتِ بیشتر و محیط مناسب تری نسبت به دوره های پیشین برای نشر تعالیم دینی وجود داشت، زیرا قیام های متعدد و نیز فعالیت های داعیان بنی عباس چون ابوسلمه در کوفه و ابومسلم در خراسان و ایران، منجربه سقوط خلافت و انقراض بنی امیه شد و در اثر آن ها زمینۀ مطلوب تری برای امام جعفر صادق (ع) به وجود آمد. آن حضرت تا اواخر امامت خود که مصادف با آخر خلافت بنی امیه و اول خلافت بنی عباس بود، به نشر تعالیم دینی پرداخت و شخصیتهای علمی بسیاری در علوم مختلف عقلی و نقلی تربیت کرد. تعداد شاگردان و راویان آن حضرت را بالغ بر ۴هزار تن نوشته اند. فقه شیعۀ امامیه که به فقه جعفری مشهور است، منسوب به اوست، زیرا بخش عمدۀ فقه اسلامی برطبق مذهب شیعۀ امامیه از این امام است و آن اندازه حدیث که از آن حضرت روایت شده، از هیچ یک از اهل بیت نقل نشده است. دورۀ امام صادق (ع)، عصر جنبش فکری و فرهنگی بود؛ چندان که شور و شوق علمی بی سابقه ای در جامعۀ اسلامی وجود داشت و علوم مختلفی اعم از علوم اسلامی همچون قرائت قرآن، تفسیر، حدیث، فقه، و کلام، یا دیگر علوم مانند طب، فلسفه، نجوم و ریاضیات پدید آمد. تفاوت دانش حضرت صادق (ع) با دیگر فقها و محدثان آن دوره در این بود که منبع علم آن حضرت فقه تابعان، محدثان و فقهای آن عصر نبودند، بلکه دانش او از پدر و اجدادش سرچشمه می گرفت. در این دوره به سبب برخوردمسلمانان با عقاید و آرای اهل کتاب و نیز دانشمندان یونان، شبهه ها و اِشکال های گوناگونی بروز کرد، و فرقه های بسیاری پدید آمد که هر کدام عقاید خود را ترویج می کردند. از این رو، امام مسئولیت بزرگی بر دوش داشت و درپی نجات افکار تودۀ مسلمان از الحاد و نیز جلوگیری از بروز انحراف در اصول و معارف اسلامی از مسیر راستین بود. او جهت معرفی اسلام و مبانی تشیع، افزون بر تدریس، مناظره های متعددی با سران و پیروان فرقه ها و مسلک ها به ویژه با دهریان و زندیقان داشت و طی آن ها با استدلال های خود برتری مکتب اسلام را ثابت کرد. منصور، خلیفۀ عباسی، که همواره از نفوذ شخصیت امام صادق (ع) در میان مسلمانان نگران بود، مدتی امام را زیر نظر گرفت و بارها قصد کشتن آن حضرت را داشت، اما بالاخره اجازۀ بازگشت امام به مدینه را داد و امام به مدینه مراجعت کرد و بقیۀ عمرش را با تقیه و نسبتاً با گوشه نشینی گذراند، تا این که سرانجام به دسیسۀ منصور مسموم و شهید و در قبرستان بقیع مدفون گردید. پس از شهادت امام جعفر صادق (ع)، امامت به اجماع شیعۀ امامیه به فرزندش امام موسی کاظم (ع) رسید. امام صادق (ع) صاحب ۱۰ فرزند بود: اسماعیل، عبدالله، ام فروه، موسی کاظم (ع)، اسحاق، محمد، عباس، علی، اسماء، و فاطمه. اسماعیل بزرگ ترین فرزند امام بود و در زمان حیات پدر از دنیا رفت. پس از شهادت حضرت صادق (ع)، گروهی همچنان اسماعیل را امام دانستند و فرقۀ اسماعیلیه را پدید آوردند. عبدالله بن جعفر، معروف به عبدالله افطح، دارای خصیصه هایی شایستۀ امامت نبود، کسانی او را امام دانستند و فرقۀ افطحیه را تأسیس کردند. محمد بن جعفر، فرزند دیگر امام نیز در زمان مأمون عباسی قیام کرد. ازجمله اصحاب و شاگردان مشهور امام صادق (ع) می توان از ابان بن تغلب، جعفر کوفی، هشام بن حکم، جابر بن حیّان، جمیل بن دراج، عبدالله بن مسکان، زرارۀ بن اعین، و حماد بن عیسی نام برد.