[ویکی نور] جُوَینی، عبدالمَلِک بن عبداللّه بن یوسف بن محمد بن حَیویه، مشهور به امام الحرمین و ملقب به ضیاء الدین، کنیه اش ابوالمعالی متکلم بزرگ اشعری و فقیه و اصولی شافعی مذهب، از مدرسین معروف نظامیه نیشابور
جوینی در 18 محرّم به دنیا آمد. زادگاهش دقیقاً مشخص نیست، ابوالفداء در تقویم البلدان، او را به آزادور (از توابع جوین) نسبت داده است. بروکلمان، ظاهراً به قرینه یکی دانستن محل تولد و مرگ او، قریه بُشتَنِقان را زادگاه وی دانسته است.
پدر وی رکن الاسلام ابومحمد جوینی و عمویش علی بن یوسف جوینی هر دو از علما و فقهای بزرگ دوران خود بودند.
جوینی نزد پدرش و نیز ابوالقاسم اسکافی اسفراینی، ابوعبداللّه خبازی، ابوحسان محمد مُزَکّی، ابوسعد عبدالرحمان بن حَمْدان نَضرَوی، ابوالحسن علی بن محمد طِرازی، ابوسعد محمد بن علی صفار و ابونصر منصور بن راش علوم را فرا گرفت. از ابونعیم حافظ اصفهانی اجازه روایت حدیث داشت. کسانی چون ابوعبداللّه فُراوی، زاهر بن طاهر شَحّامی و اسماعیل بن ابی صالح مؤذِّن از او روایت کرده اند. وی هنوز بیست سال نداشت که با فوت پدر در 438، به تدریس در مدرسه او پرداخت و چندان در مجالس مناظره طبع آزمایی کرد تا قوّت و فضل او بر همه آشکار شد، اما این آوازه و تفوق علمی از 445 به افول گرایید. در آن سال در پی دستور عمید الملک کُندُری، وزیر طغرل بیگ سلجوقی، مبنی بر لعن رافضه و اشاعره در منابر خراسان، برخی علما از جمله جوینی سخت به محنت افتادند.
دورانِ سختِ جوینی حدود یازده سال به طول انجامید. وی بخشی از این مدت را در بغداد به مناظره با علما گذراند. همچنین چهار سال، از 451 تا 454، در مکه و مدینه مجاور شد و به تدریس و فتوا و جمع کردن آرای مذاهب پرداخت و لقب امام الحرمین از همین رو بر او اطلاق شده است. با بر سر کار آمدن الب ارسلان سلجوقی و وزارت خواجه نظام الملک، اوضاع دگرگون شد و جوینی در 455 یا کمی بعد از آن به نیشابور بازگشت. خواجه مدرسه نظامیه نیشابور را برای او بنیان گذارد و او بیست سال، تا آخر عمر، در این مدرسه تدریس کرد. آوازه علمی جوینی چنان بود که از خراسان و جرجان و عراق، طالبان دانش به نیشابور می آمدند و در حوزه درسی او حدود سیصد تن، از جمله گروهی از بزرگان و دانشمندان، حاضر می شدند. به نوشته برخی منابع، او در هنگام مرگ، بالغ بر چهارصد شاگرد داشت. او زعامت شافعیان و تولیت اوقاف را نیز برعهده داشت و در 25 ربیع الاخر 478 در بشتنقان، در نزدیکی نیشابور، که روزهای آخر عمر خود را به علت بیماری در آنجا می گذراند، درگذشت و در نیشابور به خاک سپرده شد.
جوینی در فقه، اصول فقه و کلام آثار فراوانی به جای گذاشت که از آن میان می توان از آثار ذیل نام برد:
جوینی در 18 محرّم به دنیا آمد. زادگاهش دقیقاً مشخص نیست، ابوالفداء در تقویم البلدان، او را به آزادور (از توابع جوین) نسبت داده است. بروکلمان، ظاهراً به قرینه یکی دانستن محل تولد و مرگ او، قریه بُشتَنِقان را زادگاه وی دانسته است.
پدر وی رکن الاسلام ابومحمد جوینی و عمویش علی بن یوسف جوینی هر دو از علما و فقهای بزرگ دوران خود بودند.
جوینی نزد پدرش و نیز ابوالقاسم اسکافی اسفراینی، ابوعبداللّه خبازی، ابوحسان محمد مُزَکّی، ابوسعد عبدالرحمان بن حَمْدان نَضرَوی، ابوالحسن علی بن محمد طِرازی، ابوسعد محمد بن علی صفار و ابونصر منصور بن راش علوم را فرا گرفت. از ابونعیم حافظ اصفهانی اجازه روایت حدیث داشت. کسانی چون ابوعبداللّه فُراوی، زاهر بن طاهر شَحّامی و اسماعیل بن ابی صالح مؤذِّن از او روایت کرده اند. وی هنوز بیست سال نداشت که با فوت پدر در 438، به تدریس در مدرسه او پرداخت و چندان در مجالس مناظره طبع آزمایی کرد تا قوّت و فضل او بر همه آشکار شد، اما این آوازه و تفوق علمی از 445 به افول گرایید. در آن سال در پی دستور عمید الملک کُندُری، وزیر طغرل بیگ سلجوقی، مبنی بر لعن رافضه و اشاعره در منابر خراسان، برخی علما از جمله جوینی سخت به محنت افتادند.
دورانِ سختِ جوینی حدود یازده سال به طول انجامید. وی بخشی از این مدت را در بغداد به مناظره با علما گذراند. همچنین چهار سال، از 451 تا 454، در مکه و مدینه مجاور شد و به تدریس و فتوا و جمع کردن آرای مذاهب پرداخت و لقب امام الحرمین از همین رو بر او اطلاق شده است. با بر سر کار آمدن الب ارسلان سلجوقی و وزارت خواجه نظام الملک، اوضاع دگرگون شد و جوینی در 455 یا کمی بعد از آن به نیشابور بازگشت. خواجه مدرسه نظامیه نیشابور را برای او بنیان گذارد و او بیست سال، تا آخر عمر، در این مدرسه تدریس کرد. آوازه علمی جوینی چنان بود که از خراسان و جرجان و عراق، طالبان دانش به نیشابور می آمدند و در حوزه درسی او حدود سیصد تن، از جمله گروهی از بزرگان و دانشمندان، حاضر می شدند. به نوشته برخی منابع، او در هنگام مرگ، بالغ بر چهارصد شاگرد داشت. او زعامت شافعیان و تولیت اوقاف را نیز برعهده داشت و در 25 ربیع الاخر 478 در بشتنقان، در نزدیکی نیشابور، که روزهای آخر عمر خود را به علت بیماری در آنجا می گذراند، درگذشت و در نیشابور به خاک سپرده شد.
جوینی در فقه، اصول فقه و کلام آثار فراوانی به جای گذاشت که از آن میان می توان از آثار ذیل نام برد:
wikinoor: امام الحرمین،_عبدالملک_بن_عبدالله