امالی

[ویکی نور] امالی (ابهام زدایی). ألامالی: امالی، جمع املا است و در اصطلاح، کتابی را گویند که استاد تقریر کند و شاگردان بنویسند.. این لفظ ممکن است بر یکی از عناوین زیر اشاره داشته باشد:

[ویکی نور] امالی (ترجمه سلطانی). امالی اثر محمد بن علی بن بابویه مشهور به شیخ صدوق، کتابی روایی است که توسط محمدعلی سلطانی به فارسی سلیس و روان ترجمه و در دو جلد منتشر شده است.
مترجم مقدمه ای بر کتاب نوشته که در آن، ضمن بیان روش های ترجمه و شیوه مقابله با احادیثی که احتمال جعل در آن ها وجود دارد، شیوه ای که خود وی در ترجمه اتخاذ کرده توضیح داده شده است  .
مترجم معتقد است بحث های کلامی که در دایره اختلاف های مذهبی مطرح می شود، به طور طبیعی زمینه مناسبی در اختیار متعصبان و یا مخالفان، برای افزودن، کاستن، ساختن و تغییر دادن روایات به سود گرایش خود و یا تخریب گرایش های مخالف می گذارد. همان گونه که در زمینه روایات مرتبط با ثواب و عقاب اعمال، گاه راه را برای دلسوزان ساده دل، جهت ساختن و پرداختن روایاتی برای تشویق افراد به انجام اعمال خاص و یا بازداشتن آنان از کارهایی باز می کند. این پدیده باعث می شود انسان در انتساب پاره ای از روایات به معصوم(ع)، جانب احتیاط را نگه دارد و هر نقلی را حدیث تلقی نکند؛ زیرا به باور مترجم، زیان نفی انتساب حدیثی به معصوم(ع)، به مراتب کمتر از آن است که با انتساب آن، چیزهایی به افزوده شود و یا کلامی به معصوم(ع) منتسب شود که نگفته است  .
وی معتقد است احادیثی که انتساب آن ها به معصوم(ع) جای تردید جدی دارد، در صورتی که ترجمه نشده باشد و به همان ترکیب نخستین نقل شود، دایره زیانمندی آن کمتر خواهد بود؛ زیرا افراد کمتری به احادیث دسترسی خواهند داشت؛ اما با ترجمه آن به زبان های دیگر، به مقداری که خواننده آن زیاد می شود، زیان آن هم فزون تر می گردد. از سوی دیگر نمی توان به خاطر وجود روایاتی از این دست، از ترجمه متون روایی به زبان های دیگر، به طور کلی دست شست و از فواید بسیار احادیث، مردم غیر عرب زبان را محروم ساخت. از این رو، برای استفاده بهینه از روایات و دوری از زیان های محتمل آن، چند راه فراروی مترجم قرار داشته که مترجم آخرین راه را برگزیده است. این راه ها عبارتند از اینکه:
الف) نخست با بهره گیری از دانش های مرتبط، از قبیل دانش رجال و درایه، احادیث درست را از نادرست جدا کرده و به سپس به ترجمه احادیث درست، مبادرت می ورزد؛ این کار نتیجه خوبی خواهد داشت؛ اما چند مشکل در این روش وجود دارد: نخست این که دستاورد این کار، کتابی جدید خواهد بود که نمی توان آن را به نویسنده اصلی کتاب منسوب داشت. دوم آن که چنین کاری بسیار دشوار و زمان بر است و تنها عده محدودی از عهده آن برمی آیند و سوم که از همه مهمتر است، این که در شناخت روایات درست از نادرست، معیار واحدی وجود ندارد و در این زمینه، دیدگاه های بسیار متنوعی مطرح است که در یک سوی آن، افراطی های اخباری قرار گرفته اند که هر روایتی را به صرف انتساب به معصوم، پذیرا هستند و در دیگر سو، تفریطی هایی هستند که به هیچ حدیثی باور ندارند .
ب) ذیل هر روایتی، به نقد و بررسی آن روایت می پردازد و مقدار اعتبار آن را تعیین می کند. این شیوه مطلوبی است و در گذشته نیز بزرگانی از چنین روش هایی در تدوین روایات بهره می گرفتند که به عنوان نمونه، می توان به کار ارزشمند علامه مجلسی در کتاب «مرآة العقول» اشاره کرد؛ اما انجام دادن آن برای ناشرانی که در پی آن هستند که متن عربی روایات را در برابر ترجمه آن به خواننده ارائه کنند، از نظر فنی بسیار دشوار است و با توجه به آن که در مواردی، تبیین مطلب، نیاز به بحث های طولانی دارد، عملاً کتاب را از شکل کتاب روایی خارج می سازد و آن را به حوزه کتاب های نقد حدیث وارد می کند  .

اَمالی
(جمع «املاء») نام رشته ای از کتاب های حاوی سخنان جمع آوری شده از استادان و بزرگان پیرامون موضوعات متنوع، ازجمله اخبار، تفسیر آیات قرآن، نکته های زبانی و ادبی. استاد این سخنان را در مجالس متوالی املا کرده و شاگردان استملاء کرده، یعنی بازمی نویسند، نوشته را بر شیخ عرضه داشته و اجازۀ روایت آن را می گیرند. از این رو، آن را «مجالس» یا «عرض المجالس» نیز می گویند. نخستین امالی همانا امالی رسول (ص) است که پیامبر (ص) آن را املا و حضرت علی (ع) نوشته است. در صورتی که به قدرت نگهداری و دقت و امانت استاد اطمینان باشد، این کتاب ها مانند کتاب های روایی مکتوب، اعتبار خواهند داشت. از آثار علمای شیعه امالی شیخ مفید و امالی (غُرَرالفرائد و دُرَرالقلائد) سید مرتضی و در میان اهل سنت، امالی شجری و قالی معروف است.