آمارد یا مارد ( به زبان سکایی: آمارد، Āmārd؛ به زبان پهلوی اشکانی: آمویی، Āmui ) ، نام یک دسته از مردم ایرانی تبار باستانی است که به مردمان داهه و سکایی و پارسی پیوند داده شده است. هرودوت از قبیله مارد
... [مشاهده متن کامل]
... [مشاهده متن کامل]
( mardes ) در کنار دائی ها ( daens ) ، دروپیک ها ( dropiques ) ، و ساگارتی ها ( sagarties ) به عنوان پارس های کوچ نشین و بیابان گرد یاد کرده است. پلینیوس مورخ یونانی محل آماردها را قسمت شرقی مارگیانا شناسایی کرده است. استرابون به این قوم در جنوب دریای خزر اشاره نموده است. به گزارش دانشنامه ایرانیکا فرهاد یکم اشکانی ( ۱۷۶–۱۷۱ پ. م ) با هدف گسترش کنترل اشکانیان بر البرز و گسترش جاده شرق به غرب ماد، سرزمین آمارد را فتح کرد. این موفقیت با الحاق قبلی هیرکانی به پادشاهی اشکانیان آماده شده بود. فرهاد اول اشکانی آماردی ها را در خاراکس ( گرمسار ) ، در نزدیکی گذرگاه دروازه های کاسپین که ماد را به پارت متصل می کند، ساکن کرد. احتمالاً وظیفه مهاجران تأمین امنیت جاده بوده است. به گفته ویلفرد مادلونگ، تپورها که در ابتدا در قسمت جنوب شرقی منطقه زندگی می کردند، در اوایل تحت تسلط هخامنشیان قرار گرفتند، آماردها توسط اسکندر مقدونی و بعداً توسط پارتیان شکست خوردند و در قرن دوم پ. م آن ها را در اطراف ری اسکان دادند. قلمرو سابق آماردها توسط تپورها اشغال شده بود. بطلمیوس در ناحیه شرق دیلم در ساحل دریای خزر تنها از تپورها یاد می کند. دیلم بخش کوهستانی گیلان بود. . به گفته واسیلی بارتلد تپورها در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب اسکندر مقدونی و بعد مغلوب اشکانیان شدند و اشکانیان در قرن دوم ق. م آن ها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تصرف تپورها درآمد و بطلمیوس در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر این موضوع را ذکر کرده است. به گفته یحیی ذکا، در کتاب «کاروند کسروی»، آماردان یا ماردان، در زمان لشکرکشی اسکندر مقدونی به ایران، این تیره در مازندران زندگی می کردند، و آن هنگام هنوز تپوران به آنجا نیامده بودند ولی سپس، چنان که از گفته های استرابو پیداست، در آذربایجان و ارمنستان و پارس و دیگر جاها پراکنده شده اند. به گفته مجتبی مینوی قوم آمارد و قوم تپوری در سرزمین مازندران می زیستند و تپورها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه ای مازندران سکونت داشتند. که نام آمل نیز از آمارد برگرفته شده است. در سال ۱۷۶ ق. م فرهاد اول اشکانی قوم آمارد را به ناحیه خاراکس کوچاند و تپورها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد.
