[ویکی اهل البیت] الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. نام کامل تفسیر« الکشف و البیان من تفسیر القرآن» می باشد که معروف به« تفسیر ثعلبی» است. از تفاسیر مأثور به شمار می آید و به زبان عربی در چندین مجلد بوده است. هم اکنون به طور کامل تمام مجلدات آن در دسترس نمی باشد.
برخی نیز به سبب آنکه مباحثی نظری و علمی را در بر دارد آن را از تفاسیر عقلی دانسته اند، وی قرآن را بر اساس آنچه از پیشینیان به او رسیده تفسیر کرده و به مباحث گوناگون پرداخته است.
نیشابوری( ثعلبی) در مقدمه تصریح به این دارد که« تفسیر او عصاره حدودا صد کتاب و نقل اقوال شفاهی سیصد تن از مشایخ اوست و در چهارده مقوله سخن گفته است. بسائط و مقدمات، عدد و تنزلات، قصص و نزولات، وجوه و قراآت، علل و احتجاجات، عربیت و لغات، اعراب و موازنات، تفسیر و تأویلات، معانی و جهات، غوامض و مشکلات، احکام و فقهیات، حکم و اشارات، فضائل و کرامات و اخبار و متعلقات، و آنها را بدون باب بندی مطرح کرده، نام آن را« الکشف و البیان عن تفسیر القرآن» نهاده است.»
و نیز در مقدمه، مفسران قرآن را به چند دسته تقسیم می نماید: 1- فرقه اهل بدعت و اهواء. 2- دسته ای که نیکو نوشتند اما اقوال و بدعتهای باطل را با بیانات پیشینیان صالح مخلوط کردند. 3- دسته ای که به نقل روایت بسنده کرده و درایت و نقد را پیشه نکرده اند. 4- دسته ای که اسناد روایات را حذف کرده و از کتب و دفاتر نقل کرده اند، بدین جهت تألیفاتشان بر اساس حافظه و ذهنیات آنهاست و گفتار صحیح و غیر صحیح و متقن و واهی را بهم آمیخته اند. 5- دسته ای که خوب و متقن نوشته اند اما با نقل کثرت طرق و روایات، تألیفات را پر حجم کرده اند. 6- عده ای نیز تفسیر را از احکام و بیان حلال و حرام، حل مشکلات تفسیری و رد بر اهل شبهه، مجزا کرده اند و به این امور نپرداختند.» ثعلبی هیچکدام از اینها را کامل نمی داند و به همین جهت اقدام به تألیف تفسیر نمود.
وی هنگام تفسیر آیات به تفصیل به مسائل نحو و ادب می پردازد، که گستردگی دانش او را در این زمینه می رساند، به عنوان نمونه، در تفسیر آیه 90 سوره بقره«بئسما اشتروا به...»به طور گسترده درباره واژه های« نعم» و« بئس» سخن می گوید و عمیقا درباره آنها بحث و ریشه یابی می نماید.
مفردات آیات قرآنی را از لحاظ زبانی و مصدر اشتقاق و صرف مورد بررسی قرار می دهد و در روشنتر ساختن معانی آنها به شعر عربی استناد کرده است. در تفسیر سوره 117 بقره از لفظ« ینعق» تحلیل دقیقی ارائه داده، صرف وجود مختلف آن را بیان می دارد.
یکی دیگر از جلوه های این تفسیر پرداختن به مباحث فقهی است، در مورد آیات احکام، مباحث فقهی را در سطحی گسترده مطرح می سازد، اقوال، اختلاف نظرات، ادله و جمیع اطراف مسئله را بررسی می کند چنانچه گاه از حوصله تفسیر بیرون است. به عنوان نمونه در آیه 11 سوره نساء بحث ارث، سهمها و طبقات مختلف آن را مطرح می نماید، و نیز در مباحثی از قبیل:« نکاح متعه»« کبائر»،« لمس نساء»،« تیمم» به تفصیل سخن می گوید.
پرداختن ثعلبی به قصص قرآن را می توان دلیل علاقه زیاد او به این امور دانست و شاهد آن کتابی است که در قصص انبیاء تألیف کرده است. به همین جهت اسرائیلیات بدون عنایت به درست یا نادرست بودن آنها، به رغم شگفتی و غیر منطقی بودن در این تفسیر ذکر شده است و دانشوران علم حدیث را نظر بر آن است که در حدیث، ثعلبی دستی توانا نداشته است و اسرائیلیات به این سبب در تفسیر او راه یافته است. اما شاید راه یافتن اسرائیلیات به تفسیر او از این باب باشد که ایشان هم مانند محدثان پیشین عمل کرده است. و نکوهش برخی اهل سنت از او نیز شاید از باب توجه او به روایات خاصه و نقل روایاتی از آنها در فضائل اهل بیت« علیه السلام» باشد، که مورد پسند عامه نبوده است و این نیز سبب شده که این تفسیر به زیور طبع آراسته نگردد.
برخی نیز به سبب آنکه مباحثی نظری و علمی را در بر دارد آن را از تفاسیر عقلی دانسته اند، وی قرآن را بر اساس آنچه از پیشینیان به او رسیده تفسیر کرده و به مباحث گوناگون پرداخته است.
نیشابوری( ثعلبی) در مقدمه تصریح به این دارد که« تفسیر او عصاره حدودا صد کتاب و نقل اقوال شفاهی سیصد تن از مشایخ اوست و در چهارده مقوله سخن گفته است. بسائط و مقدمات، عدد و تنزلات، قصص و نزولات، وجوه و قراآت، علل و احتجاجات، عربیت و لغات، اعراب و موازنات، تفسیر و تأویلات، معانی و جهات، غوامض و مشکلات، احکام و فقهیات، حکم و اشارات، فضائل و کرامات و اخبار و متعلقات، و آنها را بدون باب بندی مطرح کرده، نام آن را« الکشف و البیان عن تفسیر القرآن» نهاده است.»
و نیز در مقدمه، مفسران قرآن را به چند دسته تقسیم می نماید: 1- فرقه اهل بدعت و اهواء. 2- دسته ای که نیکو نوشتند اما اقوال و بدعتهای باطل را با بیانات پیشینیان صالح مخلوط کردند. 3- دسته ای که به نقل روایت بسنده کرده و درایت و نقد را پیشه نکرده اند. 4- دسته ای که اسناد روایات را حذف کرده و از کتب و دفاتر نقل کرده اند، بدین جهت تألیفاتشان بر اساس حافظه و ذهنیات آنهاست و گفتار صحیح و غیر صحیح و متقن و واهی را بهم آمیخته اند. 5- دسته ای که خوب و متقن نوشته اند اما با نقل کثرت طرق و روایات، تألیفات را پر حجم کرده اند. 6- عده ای نیز تفسیر را از احکام و بیان حلال و حرام، حل مشکلات تفسیری و رد بر اهل شبهه، مجزا کرده اند و به این امور نپرداختند.» ثعلبی هیچکدام از اینها را کامل نمی داند و به همین جهت اقدام به تألیف تفسیر نمود.
وی هنگام تفسیر آیات به تفصیل به مسائل نحو و ادب می پردازد، که گستردگی دانش او را در این زمینه می رساند، به عنوان نمونه، در تفسیر آیه 90 سوره بقره«بئسما اشتروا به...»به طور گسترده درباره واژه های« نعم» و« بئس» سخن می گوید و عمیقا درباره آنها بحث و ریشه یابی می نماید.
مفردات آیات قرآنی را از لحاظ زبانی و مصدر اشتقاق و صرف مورد بررسی قرار می دهد و در روشنتر ساختن معانی آنها به شعر عربی استناد کرده است. در تفسیر سوره 117 بقره از لفظ« ینعق» تحلیل دقیقی ارائه داده، صرف وجود مختلف آن را بیان می دارد.
یکی دیگر از جلوه های این تفسیر پرداختن به مباحث فقهی است، در مورد آیات احکام، مباحث فقهی را در سطحی گسترده مطرح می سازد، اقوال، اختلاف نظرات، ادله و جمیع اطراف مسئله را بررسی می کند چنانچه گاه از حوصله تفسیر بیرون است. به عنوان نمونه در آیه 11 سوره نساء بحث ارث، سهمها و طبقات مختلف آن را مطرح می نماید، و نیز در مباحثی از قبیل:« نکاح متعه»« کبائر»،« لمس نساء»،« تیمم» به تفصیل سخن می گوید.
پرداختن ثعلبی به قصص قرآن را می توان دلیل علاقه زیاد او به این امور دانست و شاهد آن کتابی است که در قصص انبیاء تألیف کرده است. به همین جهت اسرائیلیات بدون عنایت به درست یا نادرست بودن آنها، به رغم شگفتی و غیر منطقی بودن در این تفسیر ذکر شده است و دانشوران علم حدیث را نظر بر آن است که در حدیث، ثعلبی دستی توانا نداشته است و اسرائیلیات به این سبب در تفسیر او راه یافته است. اما شاید راه یافتن اسرائیلیات به تفسیر او از این باب باشد که ایشان هم مانند محدثان پیشین عمل کرده است. و نکوهش برخی اهل سنت از او نیز شاید از باب توجه او به روایات خاصه و نقل روایاتی از آنها در فضائل اهل بیت« علیه السلام» باشد، که مورد پسند عامه نبوده است و این نیز سبب شده که این تفسیر به زیور طبع آراسته نگردد.
wikiahlb: الکشف_و_البیان_عن_تفسیر_القرآن
[ویکی فقه] الکشف و البیان عن تفسیرالقرآن (ابهام زدایی). الکشف و البیان عن تفسیرالقرآن ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • تفسیر ثعلبی، مشهورترین اثر ثعلبی الکشف و البیان عن تفسیرالقرآن معروف به تفسیر الثعلبی• تفسیر الکشف و البیان، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن اثـر احمد بن ابراهیم نیشابوری ادیب نحوی لغوی محدث مقری، متکلم، خطیب و از فقهای زمان خود
...
...
wikifeqh: الکشف_والبیان_عن_تفسیرالقرآن