[ویکی فقه] الهیات بالمعنی الاخص یا ماوراء الطبیعة، علمی است که در زبان یونانی به «مطاطاقوسیقی» معروف است و معادل آن در زبان فرانسوی عبارتست از Metephyisics و در زبان انگلیسی بدان «Metaphysica» گفته می شود. مابعدالطبیعه به بخشی از نوشته های ارسطو اطلاق می شود که مربوط به فلسفه اولی است. این بخش از نوشته های ارسطو را از این جهت به این اسم نامیده اند که، آندروینکوس رودسی که در قرن اول پیش از میلاد، آثار ارسطو را جمع آوری کرده است، مباحث فلسفه اولی را در مجموعه آثار ارسطو، بعد از علوم طبیعی قرار داده است.
فلاسفه، بطور کلی علوم فلسفی را در یک تقسیم اولیه، به دو گروه تقیسم کرده اند که عبارت است از حکمت عملی و حکمت اکتسابی (نظری). آنان سپس هر یک از این دو قسم را به اقسامی تقسیم نمودند. حکمت عملی را بر سه قسم نمودند. که عبارتست از؛ تهذیب اخلاق ، تدبیر منزل و سیاست مدینه و شهر. حکمت نظری نیز در این دسته بندی بر سه قسم است؛ فلسفه اولی که بحث از اموری می کند که نه از نظر ذهنی احتیاجی به ماده دارد و نه در خارج. این قسم، الهیات به معنای اعم و اخص است که در آن از وجود خدا ، صفات و اسمای او و نیز از عقول مجرد بحث می شود؛ فلسفه اوسط که بحث آن از اموری است که در وجود خارجی نیاز به ماده دارد، این علم همان علم ریاضیات است؛ فلسفه ادنی که بحث از اموری می کند که مادی محض اند. این قسم، به علم طبیعی معروف است.
← تقسیم مسائل بخش الهیات از نگاه حکما
در کتب فلسفه اسلامی از الهیات به علم مابعدالطبیعه، علم الهی و علم اعلی که در زبان یونانی آثولوجیا نامیده می شود، تعبیر شده است. تسمیه این علم به الهیات از آن جهت است که ثمره و نتیجه این علم شناخت خداوند و فرشتگان اوست و از آن جهت که در معرفت، پس از شناخت طبیعیات محسوسه قرار می گیرد مابعدالطبیعه می خوانند و هر چند که در وجود قبل از طبیعت است و فلسفه اولی است. برای آنکه معرفت مبادی اولیه و صفات عامه و کلیه ای که وسایل شناخت آن مبادی هستند از این علم به دست می آید و نیز در آن از اسباب قصوا و مبادی اولی و موجودات مفارق بحث می کند، برخلاف علوم طبیعی که آن را فلسفه ثانیه می نامند. آنرا علم اعلی نیز می نامند؛ بدین واسطه که اولا از سایر علوم کلی تر است. ثانیا همه علوم بدان نیازمند هستند و او از آنها بی نیاز است و ثالثا معانی و مفاهیم مورد استفاده در این علم، معانی و مفاهیم مادی نیستند و مستقیما از مادیات گرفته نشده اند. رابعا موضوعات مورد بحث دراین علم، موجوداتی هستند که از همه موجودات، عالی تر، شریف تر و قدمتشان بیشتر است.
مابعدالطبیعه
مابعدالطبیعه از شریف ترین و مهمترین اجزاء فلسفه به شمار می آید و فیلسوفان اسلامی از یعقوب بن اسحاق کندی گرفته تا صدر الدین شیرازی و بالاخره حاج ملا هادی سبزواری درباره فضیلت و شرافت این علم سخن گفته اند. "کندی"، ما بعد الطبیعه را فلسفه اولی و علم ربوبیت می دانست و فارابی انرا علم به موجود، از آن جهت که موجود است می داند. ابن سینا ، مابعد الطبیعه را علمی می داند که از موجود مطلق بحث می کند و در تفصیل به جایی منتهی می شود که علوم دیگر از آنجا آغاز می شود. بنابراین مبادی علوم جزئی، همه در این علم بیان می شود. ابن رشد این علم را ما بعد الطبیعه نامیده است و کار این علم نزد ابن رشد عبارت است از نظر کردن در وجود از آن جهت که موجود است. سرنوشت این علم در میان فلاسفه غربی دارای فراز و نشیب های زیادی بوده است. تا پیش از دوران رنسانس اهمیت این علم و جایگاه آن تا حدی بود که کسی حق مخالفت و حتی تشکیک در مسائلش را نداشت و متولی این دانش، در آن زمان کلیسا و کشیشان بود. با شروع رنسانس، دوران جدیدی پیش روی غربیان باز شد. سرآغاز تفکر دوره دوم تقریبا با "رنه دکارت" فیلسوف مشهور فرانسوی شروع می شود. او موضوع اصلی فلسفه و الهیات را که هستی شناختی و یا وجود شناختی بود به انسان شناختی و یا موجود شناختی تغییر و تنزل داد. در واقع، نطفه انانیت فلسفی به دست او منعقد گردید و انسان جایگزین خداوند شد. سیر نظام مند این جریان و تقوم آن به وسیله "ایمانوئل کانت" آلمانی به اوج خود رسید. کانت ضربات مهلکی به ارزش عقل نظری و تفکر ما بعد الطبیعه قدیم زد. او عقل انسان را از حیز انتفاع ساقط کرد و وجدان را جایگزین عقل عملی و مبنای ارزش یابی اخلاق دانست. از همه مهمتر، برای توجیه فطری بودن پرستش موجود برتر و به دنبال چنین موجودی بودن توسط انسانها را معلول طبیعی دستگاه ادراکی و فاهمه بشر دانست که متافیزیک ساز می باشد. پس این جریان هیچ اعتباری ندارد و زاییده تخیلات ماست. در نتیجه او ما بعد الطبیعه قدیم را محصول این فرایند تحلیل کرده و آن را دروغین و پوچ می خواند. وی در صدد تاسیس علم ما بعد الطبیعه جدیدی بر اساس مبادی تجربی بود.
← موضوع علم الهیات از نگاه ارسطو
...
فلاسفه، بطور کلی علوم فلسفی را در یک تقسیم اولیه، به دو گروه تقیسم کرده اند که عبارت است از حکمت عملی و حکمت اکتسابی (نظری). آنان سپس هر یک از این دو قسم را به اقسامی تقسیم نمودند. حکمت عملی را بر سه قسم نمودند. که عبارتست از؛ تهذیب اخلاق ، تدبیر منزل و سیاست مدینه و شهر. حکمت نظری نیز در این دسته بندی بر سه قسم است؛ فلسفه اولی که بحث از اموری می کند که نه از نظر ذهنی احتیاجی به ماده دارد و نه در خارج. این قسم، الهیات به معنای اعم و اخص است که در آن از وجود خدا ، صفات و اسمای او و نیز از عقول مجرد بحث می شود؛ فلسفه اوسط که بحث آن از اموری است که در وجود خارجی نیاز به ماده دارد، این علم همان علم ریاضیات است؛ فلسفه ادنی که بحث از اموری می کند که مادی محض اند. این قسم، به علم طبیعی معروف است.
← تقسیم مسائل بخش الهیات از نگاه حکما
در کتب فلسفه اسلامی از الهیات به علم مابعدالطبیعه، علم الهی و علم اعلی که در زبان یونانی آثولوجیا نامیده می شود، تعبیر شده است. تسمیه این علم به الهیات از آن جهت است که ثمره و نتیجه این علم شناخت خداوند و فرشتگان اوست و از آن جهت که در معرفت، پس از شناخت طبیعیات محسوسه قرار می گیرد مابعدالطبیعه می خوانند و هر چند که در وجود قبل از طبیعت است و فلسفه اولی است. برای آنکه معرفت مبادی اولیه و صفات عامه و کلیه ای که وسایل شناخت آن مبادی هستند از این علم به دست می آید و نیز در آن از اسباب قصوا و مبادی اولی و موجودات مفارق بحث می کند، برخلاف علوم طبیعی که آن را فلسفه ثانیه می نامند. آنرا علم اعلی نیز می نامند؛ بدین واسطه که اولا از سایر علوم کلی تر است. ثانیا همه علوم بدان نیازمند هستند و او از آنها بی نیاز است و ثالثا معانی و مفاهیم مورد استفاده در این علم، معانی و مفاهیم مادی نیستند و مستقیما از مادیات گرفته نشده اند. رابعا موضوعات مورد بحث دراین علم، موجوداتی هستند که از همه موجودات، عالی تر، شریف تر و قدمتشان بیشتر است.
مابعدالطبیعه
مابعدالطبیعه از شریف ترین و مهمترین اجزاء فلسفه به شمار می آید و فیلسوفان اسلامی از یعقوب بن اسحاق کندی گرفته تا صدر الدین شیرازی و بالاخره حاج ملا هادی سبزواری درباره فضیلت و شرافت این علم سخن گفته اند. "کندی"، ما بعد الطبیعه را فلسفه اولی و علم ربوبیت می دانست و فارابی انرا علم به موجود، از آن جهت که موجود است می داند. ابن سینا ، مابعد الطبیعه را علمی می داند که از موجود مطلق بحث می کند و در تفصیل به جایی منتهی می شود که علوم دیگر از آنجا آغاز می شود. بنابراین مبادی علوم جزئی، همه در این علم بیان می شود. ابن رشد این علم را ما بعد الطبیعه نامیده است و کار این علم نزد ابن رشد عبارت است از نظر کردن در وجود از آن جهت که موجود است. سرنوشت این علم در میان فلاسفه غربی دارای فراز و نشیب های زیادی بوده است. تا پیش از دوران رنسانس اهمیت این علم و جایگاه آن تا حدی بود که کسی حق مخالفت و حتی تشکیک در مسائلش را نداشت و متولی این دانش، در آن زمان کلیسا و کشیشان بود. با شروع رنسانس، دوران جدیدی پیش روی غربیان باز شد. سرآغاز تفکر دوره دوم تقریبا با "رنه دکارت" فیلسوف مشهور فرانسوی شروع می شود. او موضوع اصلی فلسفه و الهیات را که هستی شناختی و یا وجود شناختی بود به انسان شناختی و یا موجود شناختی تغییر و تنزل داد. در واقع، نطفه انانیت فلسفی به دست او منعقد گردید و انسان جایگزین خداوند شد. سیر نظام مند این جریان و تقوم آن به وسیله "ایمانوئل کانت" آلمانی به اوج خود رسید. کانت ضربات مهلکی به ارزش عقل نظری و تفکر ما بعد الطبیعه قدیم زد. او عقل انسان را از حیز انتفاع ساقط کرد و وجدان را جایگزین عقل عملی و مبنای ارزش یابی اخلاق دانست. از همه مهمتر، برای توجیه فطری بودن پرستش موجود برتر و به دنبال چنین موجودی بودن توسط انسانها را معلول طبیعی دستگاه ادراکی و فاهمه بشر دانست که متافیزیک ساز می باشد. پس این جریان هیچ اعتباری ندارد و زاییده تخیلات ماست. در نتیجه او ما بعد الطبیعه قدیم را محصول این فرایند تحلیل کرده و آن را دروغین و پوچ می خواند. وی در صدد تاسیس علم ما بعد الطبیعه جدیدی بر اساس مبادی تجربی بود.
← موضوع علم الهیات از نگاه ارسطو
...
wikifeqh: الهیات_بالمعنی_الاخص