المنیه و الامل

[ویکی نور] المنیة و الامل، کتابی است به زبان عربی، تألیف قاضی عبدالجبار همدانی یا احمد بن یحیی بن مرتضی در معرفی فرق اسلامی.
کتاب حاضر، دارای مقدمه ای به قلم محقق، عصام الدین محمد علی و دو بخش اصلی است. بخش اول به معرفی طبقات معتزله اختصاص یافته و بخش دوم به معرفی فلسفه و فِرَق معتزلی.
مؤلّف، که دارای گرایش اعتزالی در کلام است، این اثر را به منظور اثبات آرای معتزله نگاشته است. حجم عمده محتوای کتاب در باره شخصیت های معتزلی است، اعم از معتزله واقعی و یا شخصیت هایی که وی آنها را معتزلی جلوه داده است. با این حال، این کتاب با توجه به اطلاعات سودمند آن در باره فرقه های اسلامی، به ویژه قسمت اول آن، به عنوان یکی از منابع شناخت فرقه های دیگر مورد قبول و استناد پژوهش گران واقع شده است، هر چند گزارش های وی از فرق اسلامی، به ویژه شیعیان، در هم پراکنده و عاری از بررسی منظّم و علمی است و نمی توان بر اساس آن، فهرست یک دستی از فرق شیعی ارائه کرد.
نویسنده، در تقسیم بندی شیعیان، شکل گیری شیعه به معنای کلامی آن را پس از شهادت امام حسین(ع) می داند و مدعی است: شیعیانی که با معتزلیان آمد و شد نداشتند، در جرگه «اهل تشبیه» درآمدند. او نیز همانند بسیاری از ملل و نحل نگاران، قول به تجسیم و تشبیه را به هشام نسبت می دهد.
مؤلف، معتزله را در دوازده طبقه دسته بندی می کند. در بخش معرفی فلسفه معتزله، مؤلف به بررسی توحید، علم و اراده و کلام خداوند، اعجاز قرآن، اجسام طبیعیه، حرکت و...از دیدگاه معتزله پرداخته است.