[ویکی نور] المنطقیات، تألیف ابونصر فارابی (259-339)، بنیادگذار فلسفه در سرزمین اسلام که او را استاد دوم (معلم ثانی) خواندهاند، است. کتاب به زبان عربی با مقدمه فارسی و تحقیق محمدتقی دانش پژوه در سه جلد با عناوین النصوص المنطقیة، الشروح المنطقیة و الشروح علی النصوص المنطقیة منتشر شده است.
کتاب یک مجموعه سه جلدی است که برای هر جلد مقدمه ای نوشته شده است. جلد اول منطقیات فـارابی مـجموعه ای است که به قلم خودش نـوشته شـده، نه ایـنکه سـخن ارسـطو را بسط دهد؛ اما در جـلد دوم، به شرح و بسط قیاس ارسطو می پردازد؛ یعنی هم شرح و بسط می دهد و هم مطالبی از خـود، بـر آن می افزاید. جلد سوم هم حاوی گزارش های ابن باجه و دیگران بر نگارش های منطقی فارابی است.
فارابی پس از فرفوریس صوری نخستین شارح یا گزارشنگار نوشته های ارسطو است و در این زمینه خود نمونه ای است برای ابن طیب عراقی و ابن باجه و ابن رشد در گزارش و گزینشی که از نوشته های ارسطو کرده است. پس سخنان او را ریشه و پایه اندیشه های ابن سینا و ابن باجه و ابن رشد و ابن طفیل و سهروردی می توان دانست و او را پیشوا و بزرگ فیلسوفان عربی نویس می توان خواند.
پژوهشگران و فارابی پژوهان بـه آثـار فـارابی توجه خاصی کرده اند و شماری از ایـن گـونه آثـار را به صورت مجموعه به چاپ رسانده اند. از این پژوهشگران می توان به رفیق العجم، ماجد فخری، مباهات تورکر و محمدتقی دانش پژوه اشاره کرد. رفیق العجم اثر خود را با عنوان «المـنطق عـند الفـارابی» در سه مجلد، ماجد فخری نیز در کتابی با عنوان «المنطق عـند الفـارابی»، کتاب «البرهان و شرائط الیقین» را همراه با تعلیقات ابن باجه ، مباهات تـورکر نیز برخی از رساله های منطقی فارابی را همراه با ترجمه آنها به زبان ترکی به چاپ رساندند. شادروان دانـش پژوه نـیز نگارش های منطقی فارابی و گزارش های ابن باجه، جرجانی و ابن رشد بر این نگارش ها را در سه مجلد در سال های 1410-1408ق، با عنوان «المنطقیات للفـارابی»، از سـوی کتابخانه آیـت اللّه مرعشی نجفی منتشر کرد.
مصحح در توضیح چگونگی گردآوری مقالات کتاب توضیح می دهد که: فارابی بااینکه از دانش های روزگار خود آگاه بوده است گویا به سه دسته از آنها بیشتر پرداخته و نوشته های او در این سه دسته بیشتر برای ما مانده است: نخست، اخلاق و سیاست...؛ دوم، موسیقی...؛ سوم، منطق که بدان گویا بیشتر پرداخته و چهل وهشت عنوان کتاب های منطقی او در فهرست ها یاد شده و در نسخه های ایرانی و دمشقی نوشته های او پارهای از آنها مانده است؛ اکنون هجده عنوان کتاب های منطقی او را یافتهام و در این مجلد نخستین گذارده ام.
کتاب یک مجموعه سه جلدی است که برای هر جلد مقدمه ای نوشته شده است. جلد اول منطقیات فـارابی مـجموعه ای است که به قلم خودش نـوشته شـده، نه ایـنکه سـخن ارسـطو را بسط دهد؛ اما در جـلد دوم، به شرح و بسط قیاس ارسطو می پردازد؛ یعنی هم شرح و بسط می دهد و هم مطالبی از خـود، بـر آن می افزاید. جلد سوم هم حاوی گزارش های ابن باجه و دیگران بر نگارش های منطقی فارابی است.
فارابی پس از فرفوریس صوری نخستین شارح یا گزارشنگار نوشته های ارسطو است و در این زمینه خود نمونه ای است برای ابن طیب عراقی و ابن باجه و ابن رشد در گزارش و گزینشی که از نوشته های ارسطو کرده است. پس سخنان او را ریشه و پایه اندیشه های ابن سینا و ابن باجه و ابن رشد و ابن طفیل و سهروردی می توان دانست و او را پیشوا و بزرگ فیلسوفان عربی نویس می توان خواند.
پژوهشگران و فارابی پژوهان بـه آثـار فـارابی توجه خاصی کرده اند و شماری از ایـن گـونه آثـار را به صورت مجموعه به چاپ رسانده اند. از این پژوهشگران می توان به رفیق العجم، ماجد فخری، مباهات تورکر و محمدتقی دانش پژوه اشاره کرد. رفیق العجم اثر خود را با عنوان «المـنطق عـند الفـارابی» در سه مجلد، ماجد فخری نیز در کتابی با عنوان «المنطق عـند الفـارابی»، کتاب «البرهان و شرائط الیقین» را همراه با تعلیقات ابن باجه ، مباهات تـورکر نیز برخی از رساله های منطقی فارابی را همراه با ترجمه آنها به زبان ترکی به چاپ رساندند. شادروان دانـش پژوه نـیز نگارش های منطقی فارابی و گزارش های ابن باجه، جرجانی و ابن رشد بر این نگارش ها را در سه مجلد در سال های 1410-1408ق، با عنوان «المنطقیات للفـارابی»، از سـوی کتابخانه آیـت اللّه مرعشی نجفی منتشر کرد.
مصحح در توضیح چگونگی گردآوری مقالات کتاب توضیح می دهد که: فارابی بااینکه از دانش های روزگار خود آگاه بوده است گویا به سه دسته از آنها بیشتر پرداخته و نوشته های او در این سه دسته بیشتر برای ما مانده است: نخست، اخلاق و سیاست...؛ دوم، موسیقی...؛ سوم، منطق که بدان گویا بیشتر پرداخته و چهل وهشت عنوان کتاب های منطقی او در فهرست ها یاد شده و در نسخه های ایرانی و دمشقی نوشته های او پارهای از آنها مانده است؛ اکنون هجده عنوان کتاب های منطقی او را یافتهام و در این مجلد نخستین گذارده ام.
wikinoor: المنطقیات