[ویکی نور] کتاب المطول للتفتازانی و بهامشه حاشیة السید میرشریف، مجموعه ای است مشتمل بر کتاب مطول جناب تفتازانی (متوفی 792ق) و حاشیه ای که توسط سید میر شریف جرجانی (متوفی 816ق)، بر کتاب مزبور نوشته شده است. این مجموعه، به زبان عربی است.
تفتازانی که در تفسیر، منطق، فلسفه، کلام، اصول، فقه و لغت متبحر بود، از دانشمندانی است که بر کتاب «تلخیص المفتاح» خطیب قزونی شرح نوشته است. خطیب قزوینی، از کتاب «مفتاح العلوم» سکاکی (متوفی 426ق) که شامل 3 بخش است، تلخیصی تهیه کرده و سپس فهمیده که این ملخص، وافی به مقصود نیست و بسیار مختصر است، لذا بر آن شده که تلخیص را توضیح دهد، این بوده که خود خطیب قزوینی کتاب «الإیضاح» را نوشت .
در واقع، کتاب «مطول» شرح «تلخیص المفتاح» خطیب قزوینی است که آن نیز ویراسته بخش سوم کتاب «مفتاح العلوم» سکاکی است؛ به عبارت دیگر، کتاب «مطول» نتیجه و ثمره نهالی است که سکاکی آن را غرس کرده و خطیب قزوینی آن نهال را آبیاری کرده و سرانجام آن نهال، به دست تفتازانی میوه داده است .
تفتازانی با این اثر خود، در باب مسائل بلاغی، اثراتی در محیط فارسی و عربی روزگاران قرن هشتم هجری و قرون بعد گذاشته است. یکی از معاصران وی، علی بن محمد بن علی، مشهور به سید میر شریف جرجانی است که در آغاز، دوستدار تفتازانی بوده و بر کتاب «مطول» او، حاشیه نوشته، ولی بعدها در دربار تیمور، میان آن دو مناقشه و مناظره ای درگرفته و به خصومت منتهی شده و تیمور هم جانب سید میر شریف را گرفته است .
در این حاشیه، سید میر شریف بر گفتار تفتازانی، انتقاداتی وارد کرده است و البته این انتقادات، چندان ارزشی ندارد؛ زیرا جنبه حکمی او بر ذوق عربیّتش رجحان دارد و سید شریف توانسته است در این حاشیه، برخی از مفاهیم و مقاصد تفتازانی، همچون اقسام وضع و انواع دلالات و اقسام استعارات را به خوبی بیان کند .
در این اثر، متن اصلی در وسط نوشته شده و حواشی، پیرامون آن جای گرفته است.
تفتازانی که در تفسیر، منطق، فلسفه، کلام، اصول، فقه و لغت متبحر بود، از دانشمندانی است که بر کتاب «تلخیص المفتاح» خطیب قزونی شرح نوشته است. خطیب قزوینی، از کتاب «مفتاح العلوم» سکاکی (متوفی 426ق) که شامل 3 بخش است، تلخیصی تهیه کرده و سپس فهمیده که این ملخص، وافی به مقصود نیست و بسیار مختصر است، لذا بر آن شده که تلخیص را توضیح دهد، این بوده که خود خطیب قزوینی کتاب «الإیضاح» را نوشت .
در واقع، کتاب «مطول» شرح «تلخیص المفتاح» خطیب قزوینی است که آن نیز ویراسته بخش سوم کتاب «مفتاح العلوم» سکاکی است؛ به عبارت دیگر، کتاب «مطول» نتیجه و ثمره نهالی است که سکاکی آن را غرس کرده و خطیب قزوینی آن نهال را آبیاری کرده و سرانجام آن نهال، به دست تفتازانی میوه داده است .
تفتازانی با این اثر خود، در باب مسائل بلاغی، اثراتی در محیط فارسی و عربی روزگاران قرن هشتم هجری و قرون بعد گذاشته است. یکی از معاصران وی، علی بن محمد بن علی، مشهور به سید میر شریف جرجانی است که در آغاز، دوستدار تفتازانی بوده و بر کتاب «مطول» او، حاشیه نوشته، ولی بعدها در دربار تیمور، میان آن دو مناقشه و مناظره ای درگرفته و به خصومت منتهی شده و تیمور هم جانب سید میر شریف را گرفته است .
در این حاشیه، سید میر شریف بر گفتار تفتازانی، انتقاداتی وارد کرده است و البته این انتقادات، چندان ارزشی ندارد؛ زیرا جنبه حکمی او بر ذوق عربیّتش رجحان دارد و سید شریف توانسته است در این حاشیه، برخی از مفاهیم و مقاصد تفتازانی، همچون اقسام وضع و انواع دلالات و اقسام استعارات را به خوبی بیان کند .
در این اثر، متن اصلی در وسط نوشته شده و حواشی، پیرامون آن جای گرفته است.
wikinoor: المطول
[ویکی فقه] المطول (کتاب). این کتاب شرحی است در زمینه علوم زبان عربی که تفتازانی بر تلخیص المفتاح خطیب قزوینی (د ۷۳۹ق) نگاشته است.
تفتازانی کار نوشتن این شرح را که در ۷۴۲ق/ ۱۳۴۱م در جرجـانیه آغاز کرده بـود، در۷۴۸ق در هرات به پایان رسانید.
حواشی بر مطول
حاشیه های متعددی بر مطول نگاشته شده است، از جمله حاشیه میرسید شریف جرجانی (د ۸۱۴ق) صاحب کتاب تعریفات (قسطنطنیه، ۱۲۴۱ق)، حاشیه سیالکوتی (قسطنطنیه، ۱۲۴۱ق)، حاشیه چلبی فناری (قسطنطنیه، ۱۲۷۰ق/۱۸۵۴م) و حاشیه دسوقی (بولاق، ۱۲۷۱ق). حاشیه های بسیاری نیز بر حواشی مطول نوشته شده است برخی نیز به شرح شواهد شعری مطول پرداخته اند، مانند کمال الدین فسوی.
قزوینی و جرجانی
تفتازانی در مقدمه مطول، خطیب قزوینی و اثر بلاغی او را می ستاید و مهم ترین منابع مورد استفاده خود را دو کتاب دلائل الاعجاز و اسرار البلاغه عبدالقاهر جرجانی معرفی می کند. وی به طور کلی با نگاه انتقادی به شرح تلخیص نپرداخته، با این همه، در پاره ای از مباحث دیدگاه های خطیب قزوینی را تأیید نمی کند و یا نظر دیگران را ترجیح می دهد. (مثل این که اعتقاد دارد تتابع اضافات، پیوسته سبب ثقل در لفظ نمی گردد و مخل فصاحت کلام نیست، یا این که دیدگاه سکاکی را در تعریف علم معانی نیکوتر یافته است. ) دیگر شارحان تلخیص چون عصام الدین اسفراینی (د ۹۴۴ یا ۹۵۱ق) از مطول بهره برده اند.
چاپ های مطول
...
تفتازانی کار نوشتن این شرح را که در ۷۴۲ق/ ۱۳۴۱م در جرجـانیه آغاز کرده بـود، در۷۴۸ق در هرات به پایان رسانید.
حواشی بر مطول
حاشیه های متعددی بر مطول نگاشته شده است، از جمله حاشیه میرسید شریف جرجانی (د ۸۱۴ق) صاحب کتاب تعریفات (قسطنطنیه، ۱۲۴۱ق)، حاشیه سیالکوتی (قسطنطنیه، ۱۲۴۱ق)، حاشیه چلبی فناری (قسطنطنیه، ۱۲۷۰ق/۱۸۵۴م) و حاشیه دسوقی (بولاق، ۱۲۷۱ق). حاشیه های بسیاری نیز بر حواشی مطول نوشته شده است برخی نیز به شرح شواهد شعری مطول پرداخته اند، مانند کمال الدین فسوی.
قزوینی و جرجانی
تفتازانی در مقدمه مطول، خطیب قزوینی و اثر بلاغی او را می ستاید و مهم ترین منابع مورد استفاده خود را دو کتاب دلائل الاعجاز و اسرار البلاغه عبدالقاهر جرجانی معرفی می کند. وی به طور کلی با نگاه انتقادی به شرح تلخیص نپرداخته، با این همه، در پاره ای از مباحث دیدگاه های خطیب قزوینی را تأیید نمی کند و یا نظر دیگران را ترجیح می دهد. (مثل این که اعتقاد دارد تتابع اضافات، پیوسته سبب ثقل در لفظ نمی گردد و مخل فصاحت کلام نیست، یا این که دیدگاه سکاکی را در تعریف علم معانی نیکوتر یافته است. ) دیگر شارحان تلخیص چون عصام الدین اسفراینی (د ۹۴۴ یا ۹۵۱ق) از مطول بهره برده اند.
چاپ های مطول
...
wikifeqh: مطول