صالح آرانی ( مشهور به اللهیار صالح؛ زاده ۱۲۷۵ در آران - درگذشته ۱۲ فروردین ۱۳۶۰ ) وزیر، سفیر، سیاست مرد ایرانی و از رهبران جبهه ملی ایران و حزب ایران بود.
صالح آرانی در 27 اردیبهشت 1276 در آران و بیدگل به دنیا آمد. پدرش مبصرالملک نایب الحکومه آران، بیدگل و نوش آباد بود. پس از اتمام تحصیلات مقدماتی برای ادامه تحصیل به کالج آمریکایی ها ( دبیرستان البرز ) رفت. [۱] وی سال های آخر عمر را به دور از فعالیت جدی سیاسی سپری کرد و در سال 1360 در ایران درگذشت.
... [مشاهده متن کامل]
محتویات [نهفتن]
۱ دوران رضا پهلوی
۱. ۱ وزارت عدلیه و مالیه
۲ دوران محمدرضا پهلوی
۳ فعالیت های حزبی
۳. ۱ همکاری با مصدق
۳. ۲ پس از کودتا
۳. ۳ دهه ی چهل
۴ مراجع
۵ منبع
دوران رضا پهلوی [ویرایش]
او در جوانی مترجم سفارت آمریکا در تهران بود. [۲] در این منصب با احمدشاه ملاقات نمود و نقش کوچکی در تصویب نشدن قرارداد ۱۹۱۹ ایفا کرد. داور او را به عدلیه و سپس مالیه برد.
وزارت عدلیه و مالیه [ویرایش]
در وزارت مالیه به ریاست کل انحصارات دخانیات منصوب شد و از آنجا به ریاست کل گمرک انتقال یافت. همزمان در موارد مرتبط نیز طرف مشورت داور، که در دو کابینه فروغی و جم وزیر مالیه بود. [۱] پس از خودکشی داور از سال 1315 تا 1319 شمسی در همه کابینههای تشکیل دهنده به الله یار صالح در وزارت مالیه مناصب متعددی واگذار شد. [۳] پس از منصوب شدن رضا قلیخان امیرخسروی به «وزارت مالیه» بار دیگر معاونت آن به صالح رسید. امیرخسروی تاکید رضاشاه بر وزرات مالیه را به اطلاع صالح رساند که اعلی حضرت هر پیش آمدی در وزرات دارایی را از چشم ما خواهند دید. [۴] الهیار صالح تا اواسط بهمن 1319 در این سمت باقی ماند؛ اما به دلیل اختلاف میان رضاشاه، وزیر کشور و صالح بر سر چگونگی تنظیم بودجه کشور او از معاونت کنارهگیری کرد. [۵]
صالح بعد از کنارهگیری از کار مدتی را در تهران، خرمشهر و کاشان گذراند؛ اما تمایل رضا شاه برای برقراری ارتباط با آمریکا باعث شد که دوباره صالح به کار فرا خوانده شود و این مامورت به صالح داده شد که به آمریکا برود و طرح قرداد تجاری اقتصادی ایران و آمریکا را تنظیم کند؛ اما با ورود متفقین به ایران و سقوط رضاشاه باعث شد که دوره سفارت صالح کوتاه شود و به تهران فراخوانده شود. [۶]
دوران محمدرضا پهلوی [ویرایش]
صالح در بازگشت به تهران با محمدرضا شاه ملاقات کرد در این دیدار شاه تاکید کرد که پدرش سفارش کرده که او از راهنمایی صالح استفاده کند. [۷] در ابتدا صالح به ریاست بانک رهنی ایران رسید و در هنگام تصدی این پست به هندوستان سفر کرد. [۸] در کابینه دوم ساعد و کابینه ابراهیم حکیمی وزارت دادگستری را عهدهدار بود، در این دوران هیاتی سه نفره برای رسیدگی به وضعیت قضات دادگستری تشکیل داد. [۹]
فعالیت های حزبی [ویرایش]
جلسه کمیسیون نفت -
الله یار صالح در میانه عکس
صالح ابتدا در کسوت عضوی ساده به حزب ایران پیوست و بعدها رهبری این حزب را در دست گرفت. در ۱۳۲۴ حزب ایران در یک اشتباه سیاسی به رهبری وی با حزب توده و فرقه دموکرات آذربایجان ائتلاف کرد. ولی به زودی به این اشتباه پی برد. حزب ایران به رهبری او در سال ۱۳۲۸ با ائتلاف با احزاب آزادی مردم ایران ( نهضت سوسیالیت های خداپرست، پان ایرانیسم، زحمتکشان ایران و چند سازمان ملی دیگر، جبهه ملی ایران را به رهبری دکتر محمد مصدق تشکیل دادند. [۱]
در ۱۳۳۵ به عنوان رهبر حزب ایران با انتشار اعلامیه ای از دکترین ترومن حمایت کرد. در ۱۳۳۹ در انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی از کاشان انتخاب شد. این دوره مجلس دیری نپائید و شاه مجلس را منحل کرد. هم زمان با آن صالح به کمک دیگران فعالیت در جبهه ملی دوم را آغاز کرد. در آستانه انقلاب دوباره به فعالیت در جبهه ملی روی آورد. صالح از اعضای انجمن آثار ملی بود.
اولین تجربه صالح در کسوت وزارت به کابینه احمد قوام و وزارت دارائی وی مربوط می شود. او در این سمت چند برخورد جزئی با قوام داشت که مهمترین آنها به مخالفت صالح با اعزام علی امینی به آمریکا مربوط می شود. بعدها در کابینه علی سهیلی با همین سمت و در کابینه های ساعد مراغه ای و ابراهیم حکیمی با سمت وزیر دادگستری به کار مشغول شد. مدتی نیز وزارت کشور در کابینه مصدق را بر عهده داشت. [۱]
همکاری با مصدق [ویرایش]
صالح در سال 1328 به جبهه ملی پیوست و در انتخابات مجلس شانزدهم از طرف مردم کاشان به نمایندگی انتخاب شد و از جمله یاران و همکاران نزدیک مصدق شد. صالح در خاطراتش مینویسید: «در دوران دو ساله نمایندگی بیشتر اوقات اینجانب در راه ملی شدن صنایع نفت و استیفای حقوق از دست رفته ایران و اداره نمودن کمیسیون مختلط نفت که ریاست آن به اینجانب تفویض شده بود، مصروف گردید. » [۱۰]
همینطور وی در سال 1330 در کابینه مصدق وزیر کشور شد و انتخابات دوره هفدهم را برگزار کرد. در شهریور 1331 از طرف دکتر مصدق به عنوان سفیر به آمریکا رفت تا مناسبات دو کشور را بهبود بخشد و مانع از جانبداری آمریکا از انگلستان در مناقشه نفت گردد. صالح در این دروان تلاش کرد شرکتهای نفتی بیطرفی را به خرید نفت ایران متقاعد کند. [۱۱] در روزهای آخر کابینه مصدق او تلاش کرد که مقامات آمریکا را از فکر اقدام علیه دولت ایران منصرف کند، او در بخشی از گزارش خود به نخست وزیر آورده بود: «بعد از عدم موافقت دولت ایران با آخرین پیشنهاد دولت انگلستان روسای درجه اول آمریکا ظاهرا از خود یک نوع حالت خشم و عصبانیت نسبت به ایران ابراز میدارند و به جای این که با دلسوزی و همدردی مشکلات ما را در نظر بگیرند و راه چارهای برای آن بیندیشند از یک طرف رویهی بیاعتنایی پیش گرفته و از طرف دیگر هر وقت فرصتی به دست میآید به بهانهای اظهارات غیر دوستانه نسب به ایران مینمایند»[۱۲] صالح چند روز پس از کودتای 28 مرداد از مقام سفارت استعفا داد و از قبول شغل در کا . . .
صالح آرانی در 27 اردیبهشت 1276 در آران و بیدگل به دنیا آمد. پدرش مبصرالملک نایب الحکومه آران، بیدگل و نوش آباد بود. پس از اتمام تحصیلات مقدماتی برای ادامه تحصیل به کالج آمریکایی ها ( دبیرستان البرز ) رفت. [۱] وی سال های آخر عمر را به دور از فعالیت جدی سیاسی سپری کرد و در سال 1360 در ایران درگذشت.
... [مشاهده متن کامل]
محتویات [نهفتن]
۱ دوران رضا پهلوی
۱. ۱ وزارت عدلیه و مالیه
۲ دوران محمدرضا پهلوی
۳ فعالیت های حزبی
۳. ۱ همکاری با مصدق
۳. ۲ پس از کودتا
۳. ۳ دهه ی چهل
۴ مراجع
۵ منبع
دوران رضا پهلوی [ویرایش]
او در جوانی مترجم سفارت آمریکا در تهران بود. [۲] در این منصب با احمدشاه ملاقات نمود و نقش کوچکی در تصویب نشدن قرارداد ۱۹۱۹ ایفا کرد. داور او را به عدلیه و سپس مالیه برد.
وزارت عدلیه و مالیه [ویرایش]
در وزارت مالیه به ریاست کل انحصارات دخانیات منصوب شد و از آنجا به ریاست کل گمرک انتقال یافت. همزمان در موارد مرتبط نیز طرف مشورت داور، که در دو کابینه فروغی و جم وزیر مالیه بود. [۱] پس از خودکشی داور از سال 1315 تا 1319 شمسی در همه کابینههای تشکیل دهنده به الله یار صالح در وزارت مالیه مناصب متعددی واگذار شد. [۳] پس از منصوب شدن رضا قلیخان امیرخسروی به «وزارت مالیه» بار دیگر معاونت آن به صالح رسید. امیرخسروی تاکید رضاشاه بر وزرات مالیه را به اطلاع صالح رساند که اعلی حضرت هر پیش آمدی در وزرات دارایی را از چشم ما خواهند دید. [۴] الهیار صالح تا اواسط بهمن 1319 در این سمت باقی ماند؛ اما به دلیل اختلاف میان رضاشاه، وزیر کشور و صالح بر سر چگونگی تنظیم بودجه کشور او از معاونت کنارهگیری کرد. [۵]
صالح بعد از کنارهگیری از کار مدتی را در تهران، خرمشهر و کاشان گذراند؛ اما تمایل رضا شاه برای برقراری ارتباط با آمریکا باعث شد که دوباره صالح به کار فرا خوانده شود و این مامورت به صالح داده شد که به آمریکا برود و طرح قرداد تجاری اقتصادی ایران و آمریکا را تنظیم کند؛ اما با ورود متفقین به ایران و سقوط رضاشاه باعث شد که دوره سفارت صالح کوتاه شود و به تهران فراخوانده شود. [۶]
دوران محمدرضا پهلوی [ویرایش]
صالح در بازگشت به تهران با محمدرضا شاه ملاقات کرد در این دیدار شاه تاکید کرد که پدرش سفارش کرده که او از راهنمایی صالح استفاده کند. [۷] در ابتدا صالح به ریاست بانک رهنی ایران رسید و در هنگام تصدی این پست به هندوستان سفر کرد. [۸] در کابینه دوم ساعد و کابینه ابراهیم حکیمی وزارت دادگستری را عهدهدار بود، در این دوران هیاتی سه نفره برای رسیدگی به وضعیت قضات دادگستری تشکیل داد. [۹]
فعالیت های حزبی [ویرایش]
جلسه کمیسیون نفت -
الله یار صالح در میانه عکس
صالح ابتدا در کسوت عضوی ساده به حزب ایران پیوست و بعدها رهبری این حزب را در دست گرفت. در ۱۳۲۴ حزب ایران در یک اشتباه سیاسی به رهبری وی با حزب توده و فرقه دموکرات آذربایجان ائتلاف کرد. ولی به زودی به این اشتباه پی برد. حزب ایران به رهبری او در سال ۱۳۲۸ با ائتلاف با احزاب آزادی مردم ایران ( نهضت سوسیالیت های خداپرست، پان ایرانیسم، زحمتکشان ایران و چند سازمان ملی دیگر، جبهه ملی ایران را به رهبری دکتر محمد مصدق تشکیل دادند. [۱]
در ۱۳۳۵ به عنوان رهبر حزب ایران با انتشار اعلامیه ای از دکترین ترومن حمایت کرد. در ۱۳۳۹ در انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی از کاشان انتخاب شد. این دوره مجلس دیری نپائید و شاه مجلس را منحل کرد. هم زمان با آن صالح به کمک دیگران فعالیت در جبهه ملی دوم را آغاز کرد. در آستانه انقلاب دوباره به فعالیت در جبهه ملی روی آورد. صالح از اعضای انجمن آثار ملی بود.
اولین تجربه صالح در کسوت وزارت به کابینه احمد قوام و وزارت دارائی وی مربوط می شود. او در این سمت چند برخورد جزئی با قوام داشت که مهمترین آنها به مخالفت صالح با اعزام علی امینی به آمریکا مربوط می شود. بعدها در کابینه علی سهیلی با همین سمت و در کابینه های ساعد مراغه ای و ابراهیم حکیمی با سمت وزیر دادگستری به کار مشغول شد. مدتی نیز وزارت کشور در کابینه مصدق را بر عهده داشت. [۱]
همکاری با مصدق [ویرایش]
صالح در سال 1328 به جبهه ملی پیوست و در انتخابات مجلس شانزدهم از طرف مردم کاشان به نمایندگی انتخاب شد و از جمله یاران و همکاران نزدیک مصدق شد. صالح در خاطراتش مینویسید: «در دوران دو ساله نمایندگی بیشتر اوقات اینجانب در راه ملی شدن صنایع نفت و استیفای حقوق از دست رفته ایران و اداره نمودن کمیسیون مختلط نفت که ریاست آن به اینجانب تفویض شده بود، مصروف گردید. » [۱۰]
همینطور وی در سال 1330 در کابینه مصدق وزیر کشور شد و انتخابات دوره هفدهم را برگزار کرد. در شهریور 1331 از طرف دکتر مصدق به عنوان سفیر به آمریکا رفت تا مناسبات دو کشور را بهبود بخشد و مانع از جانبداری آمریکا از انگلستان در مناقشه نفت گردد. صالح در این دروان تلاش کرد شرکتهای نفتی بیطرفی را به خرید نفت ایران متقاعد کند. [۱۱] در روزهای آخر کابینه مصدق او تلاش کرد که مقامات آمریکا را از فکر اقدام علیه دولت ایران منصرف کند، او در بخشی از گزارش خود به نخست وزیر آورده بود: «بعد از عدم موافقت دولت ایران با آخرین پیشنهاد دولت انگلستان روسای درجه اول آمریکا ظاهرا از خود یک نوع حالت خشم و عصبانیت نسبت به ایران ابراز میدارند و به جای این که با دلسوزی و همدردی مشکلات ما را در نظر بگیرند و راه چارهای برای آن بیندیشند از یک طرف رویهی بیاعتنایی پیش گرفته و از طرف دیگر هر وقت فرصتی به دست میآید به بهانهای اظهارات غیر دوستانه نسب به ایران مینمایند»[۱۲] صالح چند روز پس از کودتای 28 مرداد از مقام سفارت استعفا داد و از قبول شغل در کا . . .