القواعد الفقهیه

[ویکی اهل البیت] القواعد الفقهیة. ناصر مکارم شیرازی.(معاصر). ایشان در حال حاضر از مراجع تقلید و مدرسان بزرگ و آیات عظام حوزه علمیه قم است. رساله عملیه و توضیح المسائل ایشان در سال 1368 ش به طبع رسیده و منتشر گردیده و اکنون درس خارج فقه وی یکی از پرجمعیت ترین درس های استدلالی قم است.
تفسیر نمونه، تعلیقات بر عروة الوثقی، تفسیر موضوعی پیام قرآن، انوار الفقهاهة، توضیح المسائل، آفریدگار جهان، طرح حکومت اسلامی، به یاد مهدی علیه السلام، تقلید یا تحقیق، القواعد الفقهیة و...
مؤلف در مقدمه مباحث مقدماتی همچون: تعریف قاعده فقهی، تعیین موقعیت علم قواعد فقه بین دو علم فقه و اصول فقه، تفاوت قواعد فقهی با قواعد اصولی و مسائل فقهی، ضرورت و اهمیت آموختن علم قواعد فقه را مطرح کرده است.
در دو مجلد این اثر سی قاعده فقهی از قرار ذیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند:
لاضرر، الصحة، لاحرج، الفراغ والتجاوز، الید، القرعة، التقیة، لاتعاد، المیسور، قاعدة التسلط، حجیة البینة، حجیة خبر واحد فی الموضوعات، حجیة قول ذی الید، الحیازة، السبق، الالزام، الحب، الاتلاف، ما یضمن و ما لایضمن، ضمان الید، قاعدة عدم ضمان الأمین، قاعدة غرر، قاعدة خراج، قاعدة اللزوم، قاعدة البینة والیمین، قاعدة تلف المبیع قبل قبضه، قاعدة تبعیة العقود، قاعدة التلف فی زمن الخیار، قاعدة الاقرار و من ملک، قاعدة الطهارة.
این کتاب به همت انتشارات مدرسة الامام امیرالمؤمنین، در سال 1410 ق چاپ و منتشر شده است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (آقاضیاء عراقی). این کتاب تقریرات دروس استاد بزرگ آقا ضیاء عراقی ، که توسط آیة الله محمد تقی بروجردی استنتاج و تدوین یافته است.
مباحث نظری استدلالی اجتهاد و تقلید در آخرین مبحث از جزء چهارم نهایة الافکار از دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه که تاریخ آن نامعلوم است، آمده و ص۲۱۵ تا ۲۶۹ به آن اختصاص یافته است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (ابهام زدایی). القواعد الفقهیة ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • القواعد الفقهیة (بحوث فی علم الاصول - للصدر)، حاصل مجموعۀ درس های شهید آیت الله سیدمحمدباقر صدر ( ۱۳۵۰- ۱۴۰۰ هجری قمری)• القواعد الفقهیة (جامعة الاصول)، اثر علامه مولی محمدمهدی بن ابی ذر نراقی (م ۱۲۰۹ ق) به زبان عربی و در موضوع قواعد فقهی• القواعد الفقهیة (حسن بجنوردی)، تالیف آیت الله، سیدحسن موسوی بجنوردی (۱۳۱۶- ۱۳۹۶ ق)، در هفت جلد، به زبان عربی• القواعد الفقهیة (للفاضل)، تقریر درس مرجع دینی بزرگ آیت اللّه العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی (ره)• القواعد الفقهیة (ناصر مکارم شیرازی)، تالیف آیت الله ناصر مکارم شیرازی در دو جلد• القواعد الفقهیة (مباحث الاصول)، تقریرات یک دوره درس خارج اصول شهید سیدمحمدباقر صدر• القواعد الفقهیة (محمدکاظم مصطفوی)، تالیف سید محمدکاظم مصطفوی، مشتمل بر بیش از یکصد قاعده فقهی به زبان عربی• القواعد الفقهیة (حسینی شیرازی)، تالیف سیدمحمد حسینی شیرازی با موضوع قواعد فقهی، به زبان عربی• القواعد الفقهیة (نائینی)، میرزامحمدحسین غروی نائینی، از بزرگترین چهره های درخشان شیعه در قرن چهاردهم هجری• القواعد الفقهیة (آقاضیاء عراقی)، تقریرات دروس استاد بزرگ آقاضیاء عراقی

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (بحوث فی علم الاصول للصدر). کتاب القواعد الفقهیة (بحوث فی علم الاصول) حاصل مجموعۀ درسهای شهید آیت الله سید محمد باقر صدر ( ۱۳۵۰- ۱۴۰۰ هجری قمری)، از چهره های درخشان علمای شیعه در قرن حاضر می باشد. این دروس توسط آیت الله سید محمود هاشمی حسینی از علمای برجستۀ حوزۀ علمیّۀ قم و از شاگردان بزرگ آیت الله شهید سید محمد باقر صدر تقریر شده است.
فیلسوف و متفکر بزرگ اسلامی، مجاهد نستوه، حضرت آیت الله العظمی سید محمد باقر صدر در روز ۲۵ ذیقعده سال ۱۳۵۰ هجری قمری در شهر کاظمین ، در یک خانوادۀ نامدار و اصیل و مبارز و روحانی چشم به جهان گشود. او در ۱۰ سالگی به زمینه های مختلف تاریخ اسلام آشنایی یافت و در همان دوران مقدمات علوم را فرا گرفت. در ۱۱ سالگی به آموختن منطق پرداخت و پس از آن، با نگارش رساله ای کتب منطق را به ورطۀ نقد آورد. علم اصول را در ۱۲ سالگی نزد برادرش آموخت و مراحل تحصیل علوم دینی را به سرعت طی کرده و به مراتب عالی دست یافت.آیت الله صدر در زمینه های گوناگون، اعم از فقه و اصول و اقتصاد و جامعه شناسی تخصص داشت و احاطۀ او بر تاریخ و قانونگذاری و نظرات او در باب بانکداری بدون ربا ، گواه صادقی بر نبوغ علمی اوست. او در سال ۱۳۶۲ هجری قمری، به نجف اشرف هجرت کرد و مطالعات خود را در زمینه های فقهی و اصولی و علوم اسلامی گوناگون پی گرفت. او در تلاشهای علمی چنان پشتکاری از خود نشان داد که قبل از سپری شدن دومین دهۀ عمر گرانقدرش به درجۀ اجتهاد مطلق رسید . ایشان در سال ۱۳۸۱ هجری قمری تدریس خارج فقه را بر پایۀ متن عروة الوثقی آغاز نمود. تألیفات و تحقیقات آیت الله العظمی صدر در زمینه های گوناگون اعم از اصول و فلسفه و اقتصاد و جامعه شناسی و تاریخ و قانون بانکداری اسلامی گواه صادقی بر سرشاری چشمۀ زلال علم اوست. او به حق یکی از نوابغ عالیقدر جهان تشیع در عصر حاضر است. درباره کتاب کتاب« بحوث فی علم الأصول» یک دورۀ کامل علم اصول است که به بررسی مسائل این علم پرداخته است. این کتاب شامل تقریرات درس خارج اصول آیت الله شهید سید محمد باقر صدر می باشد که توسط یکی از برجسته ترین شاگردان ایشان به رشتۀ تحریر در آمده است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (جامعة الاصول). کتاب القواعد الفقهیة (جامعة الاصول) اثر علامه مولی محمد مهدی بن ابی ذر نراقی (م ۱۲۰۹ ق) به زبان عربی و در موضوع قواعد فقهی است.
در این کتاب اصول عملیه برائت و استصحاب و اصول لفظی مثل اصالة الحقیقة و نظایر آن و قواعد فقهی مثل اصالة الطهارة و اصولی که در ذیل آنان وجود دارد مورد بررسی واقع شده است. از دیدگاه محقق نراقی اصطلاح «اصل» را بر ۱۹ امر می توان اطلاق نمود. از این میان ایشان به بررسی ۱۲ اصل پرداخته و بقیه ی آنان را نیازمند بحث ندانسته است. این اصول عبارتند از:۱. اصل برائت به معنای اباحه هنگام فقدان نص۲. اصل برائت به معنای نفی وجوب و استحباب۳. حکم شبهه در طریق حکم شرعی۴. استصحاب حال عقل۵. استصحاب حال شرع۶. اصل عدم تقدم حادث۷. اصل تمسک به عدم دلیل۸. اخذ به اقل هنگام فقدان دلیل بر اکثر۹. اصالت حقیقت۱۰. اصل نفی تخصیص ، تقیید ، نسخ و اشتراط۱۱. اصالت طهارت ۱۲. بعضی از اصول داخل در اصول مذکوروی در این کتاب نظریات بزرگانی همچون سید مرتضی در الذریعة ، محقق در المعتبر ، علامه حلی در مبادی الاصول ، شهید در الذکری و القواعد و الفوائد ، شیخ طبرسی در احتجاج و دیگران را ذکر و بررسی نموده است و به تحلیل و بررسی تفصیلی نظریات شهید ثانی در تمهید القواعد ، فاضل توتی در الوافیة ، ملا محسن فیض کاشانی در الوافی ، شیخ حر عاملی در الفوائد الطوسیة ، محقق خوانساری در شرح الدروس و فاضل مقدس استرآبادی در الفوائد المدنیة و صاحب الذخیرة پرداخته است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (حسن بجنوردی). «القواعد الفقهیة»، تالیف آیة الله، سید حسن موسوی بجنوردی (۱۳۱۶- ۱۳۹۶ ق)، در هفت جلد، به زبان عربی است. اگر چه پس از ایشان کتاب های بسیاری در زمینه قواعد فقهی نوشته شده است، اما هیچ یک به لحاظ وسعت مطالب و در بر گرفتن مهم ترین قواعد فقهی در ردیف این اثر ارزشمند نیست.
نویسنده، در مقدمه موجز کتاب، تصریح می کند که گردآوری قواعد فقهی متفرقه در ابواب عبادات و معاملات و احکام، در یک کتاب، به گونه ای که مشکلات و ابهامات را برطرف نماید، انگیزه نگارش این اثر بوده است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (حسینی شیرازی). «الفقه، القواعد الفقهیة»، تالیف سید محمد حسینی شیرازی با موضوع قواعد فقهی و به زبان عربی است. نویسنده، در این کتاب، قواعد فقهی را که فقها در کتبشان به مناسبت های مختلف به اجمال و تفصیل ذکر کرده اند گرد آورده است.
کتاب، در دو بخش تدوین شده است. در بخش اول، ۱۸ قاعده فقهی به تفصیل و در بخش دوم یا خاتمه کتاب، عناوین تعداد فراوانی از قواعد فقهی بدون شرح و توضیح ذکر شده است. در بررسی قواعد، به ترتیب، ادله قاعده، معنا و مصادیق آن و سپس فروعات قاعده ذکر شده است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (للفاضل). کتاب " القواعد الفقهیة " شامل مجموعه مباحثی است که مرجع دینی بزرگ آیة اللّه العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی (ره) برای جمعی از فضلای حوزه علمیه قم مقدّسه تدریس نمودند و در آن به مجموعه مهمی از قواعد فقهیه پرداخته شده، از ویژگی های مباحث ایشان عمق و روشنی و فراگیر بودن مباحث ایشان است.
مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی در سال ۱۳۱۰ دیده به جهان گشود. از آنجا که عشق، راهنمای استاد، و شور و علاقه، چراغ راهش بود، تحصیلات دینی او با سرعتی بسیار پیش می رفت، به طوری که دوره های ادبیات و سطوح را که معمولا طلّاب دیگر در مدت ۸ یا ۹ سال به پایان می بردند، وی تنها در مدت ۶ سال سپری کرد، از این رو هنگامی که درست ۱۹ سال از سنین عمر را پشت سر نهاده بود، وارد آخرین مرحله تحصیلات حوزه یعنی درس خارج گردید.در سال های جوانی حدود ۱۱ سال در درس مرحوم آیت الله بروجردی و حدود ۹ سال نیز مجموعاً در درس های فقه و اصول امام خمینی ( قدس سره) شرکت داشت . ایشان در کنار درس های فقه و اصول ، چند سال از عمر پرثمرش را نیز در درس های فلسفه و حکمت گذرانید. در این رشته استاد او، بزرگ مرد تفسیر، استاد کم نظیر، مرحوم علامه طباطبایی بود که وی در محضر پربارش طیّ سال ها، قسمتی از مباحث منظومه سبزواری و سپس کتاب اسفار ملا صدرای شیرازی را تعلیم گرفت. البته در کنار همه اینها در مباحث دیگری چون بحث های مسائل عقیدتی و نیز مباحثی در درس اخلاق شرکت می کرد و از استادان دیگری هم به طور پراکنده بهره گیری و کسب فیض می نمود.استاد بر اساس هوش سرشار و کم نظیری که داشت بسیار زود و به سرعت به درجه اجتهاد رسید.وقتی هنوز جوانی ۳۰ ساله بود دیگر به تقلید نیاز نداشت، از این رو اگر در زمان حیات آیت الله بروجردی و سال های مرجعیت آن بزرگوار به تقلید از ایشان می پرداخت، پس از وفات آن پیشوای جهان تشیّع، دیگر به استنباط خود متّکی شد و غوامض امور و رموز مسائل دینی و مذهبی را به اجتهاد خویش از پیش پای برداشت.نکته ای دیگر که در زندگی استاد جلب توجه می کند، این است که از نخستین سال های جوانی، همواره تحصیل و تدریس به موازات یکدیگر در زندگی اش جریان داشته است، در آن سال های ۱۵- ۱۶ سالگی عده شاگردانش غالبا به ۷۰- ۸۰ نفر می رسید و هنگامی که به ۱۹ سالگی رسید، دیگر جلسات درسش آن قدر گسترش یافته بود که بیشتر اوقات صدها نفر در محضر درس وی حاضر می شدند، تا جایی که وقتی به تدریس کفایة الاصول (آخرین کتاب سطح عالی و دشوارترین کتاب آن دوره) می پرداخت قریب ۶۰۰- ۷۰۰ نفر پای درسش می نشستند .حضرت آیةالله العظمی فاضل، روز شنبه ۲۶ خرداد ماه ۱۳۸۶ در سن ۷۶ سالگی دعوت حق را لبیک گفت. خداوند او را با اولیاء الله محشور کند انشاء الله .

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (مباحث الاصول). کتاب "مباحث الأصول" تقریرات یک دوره درس خارج اصول شهید سید محمد باقر صدر می باشد که به قلم یکی از برجسته ترین شاگردان ایشان آیت الله سید کاظم حائری به نگارش در آمده است.
فیلسوف و متفکر بزرگ اسلامی، مجاهد نستوه، حضرت آیت الله العظمی سید محمد باقر صدر در روز ۲۵ ذیقعده سال ۱۳۵۰ هجری قمری در شهر کاظمین ، در یک خانوادۀ نامدار و اصیل و مبارز و روحانی چشم به جهان گشود. او در ۱۰ سالگی به زمینه های مختلف تاریخ اسلام آشنایی یافت و در همان دوران مقدمات علوم را فرا گرفت. در ۱۱ سالگی به آموختن منطق پرداخت و پس از آن، با نگارش رساله ای کتب منطق را به ورطۀ نقد آورد. علم اصول را در ۱۲ سالگی نزد برادرش آموخت و مراحل تحصیل علوم دینی را به سرعت طی کرده و به مراتب عالی دست یافت.آیت الله صدر در زمینه های گوناگون، اعم از فقه و اصول و اقتصاد و جامعه شناسی تخصص داشت و احاطۀ او بر تاریخ و قانونگذاری و نظرات او در باب بانکداری بدون ربا ، گواه صادقی بر نبوغ علمی اوست. او در سال ۱۳۶۲ هجری قمری، به نجف اشرف هجرت کرد و مطالعات خود را در زمینه های فقهی و اصولی و علوم اسلامی گوناگون پی گرفت. او در تلاشهای علمی چنان پشتکاری از خود نشان داد که قبل از سپری شدن دومین دهۀ عمر گرانقدرش به درجۀ اجتهاد مطلق رسید . ایشان در سال ۱۳۸۱ هجری قمری تدریس خارج فقه را بر پایۀ متن عروة الوثقی آغاز نمود. تألیفات و تحقیقات آیت الله العظمی صدر در زمینه های گوناگون اعم از اصول و فلسفه و اقتصاد و جامعه شناسی و تاریخ و قانون بانکداری اسلامی گواه صادقی بر سرشاری چشمۀ زلال علم اوست. او به حق یکی از نوابغ عالیقدر جهان تشیع در عصر حاضر است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (محمدکاظم مصطفوی). «القواعد: مائة قاعدة فقهیة» تالیف سید محمدکاظم مصطفوی، مشتمل بر بیش از یکصد قاعده فقهی است که به زبان عربی در دو مجلد در سال های ۱۴۱۱ ق و ۱۴۲۶ ق، منتشر شده است.
مؤلف، انگیزه نگارش جلد اول کتاب را تدوین قواعد پراکنده فقهی، در ابواب مختلف و انگیزه تالیف جلد دوم را درخواست تدوین کتاب درسی در موضوع قواعد فقهی مهم، بیان کرده است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (نائینی). مولف کتاب میرزا محمد حسین غروی نائینی، از بزرگترین چهره های درخشان شیعه در قرن چهاردهم هجری است (۱۲۷۶- ۱۳۵۵ هجری قمری). این تقریرات توسط عالم ربانی، شیخ محمد علی کاظمی خراسانی (۱۳۰۹- ۱۳۶۵ هجری)، از شاگردان ممتاز علامۀ نائینی تحریر شده است.
موضوع این کتاب تقریرات درس خارج اصول میرزا محمد حسین غروی نائینی از علمای بزرگ علم اصول در قرن اخیر می باشد. کتاب فوائد الاصول از بیانی رسا و روان در ارائۀ نظریات دقیق و ارزشمند اصولی مرحوم نائینی برخوردار است و با تعبیرات متین و سنجیده اثری گرانبها و قابل توجه در تبیین نظریات اصولی به شمار می آید.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیة (ناصر مکارم شیرازی). «القواعد الفقهیه: ثلاثون قاعده فقهیه عامه تجری فی مختلف ابواب الفقهیه»، تالیف آیت الله ناصر مکارم شیرازی است که در دو جلد به بررسی ۳۰ قاعده کلی فقه که کاربردهای زیادی نیز در ابواب مختلف فقهی دارد، پرداخته است. این کتاب برای دومین بار توسط مدرسه علمیه امام علی بن ابی طالب علیه السّلام منتشر شده است. در پایان هر جلد فهرست تفصیلی مطالب و در پاورقی آدرس منابع مورد استفاده مؤلف درج شده است.
به جهت این که بسیاری از قواعد فقهیه در فقه کاربردهای عملی خاصی دارد، مؤلف کتاب بر آن شده تا مهم ترین قواعد فقهی که کاربردهای فراوانی در فقه و مباحث استدلالی فقهی دارد را جمع آوری نماید؛ تا مورد استفاده اهل فن قرار گرفته و از تطویل مباحث اصولی و فقهی که فایده امروزی ندارد، جلوگیری به عمل آید.

[ویکی اهل البیت] "القواعد الفقهیه" عنوانی است عام برای کتابهائی که قاعده های کلی فقهی را بیان میکنند. موارد زیر نمونه هائی از کتابهای با این عنوان می باشند:

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (آقاضیاء عراقی). این کتاب تقریرات دروس استاد بزرگ آقا ضیاء عراقی ، که توسط آیة الله محمد تقی بروجردی استنتاج و تدوین یافته است.
مباحث نظری استدلالی اجتهاد و تقلید در آخرین مبحث از جزء چهارم نهایة الافکار از دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه که تاریخ آن نامعلوم است، آمده و ص۲۱۵ تا ۲۶۹ به آن اختصاص یافته است.
ساختار موضوعات اجتهاد و تقلید
این کتاب از تقریرات دروس آقا ضیاء عراقی از بزرگ ترین اصولیان حوزه نجف است. در این تقریرات و در مباحث اجتهاد و تقلید دقت علمی و تامل و کنکاش در ابعاد هر موضوع در کنار توجه ویژه به ادله و مبانی قرآنی و روایی هر مبحث قرار گرفته است. این ویژگی ها ضمن اینکه سبک و روش خاص آقا ضیاء عراقی است به عنوان اسلوب عمومی حوزه نجف هم قابل طرح است. طرح و ترتیب مباحث و بیان روشن و قلم روان از دیگر خصوصیات کتاب است. البته خود نویسنده در مقدمه می گوید که بخش اجتهاد و تقلید را در زمان های دور تحریر کرده و حال آن را به کتاب نهایه الافکار ملحق می کند بنا بر این مباحث علی الظاهر تداوم منطقی مباحث و تقریرات آقا ضیاء نیست.
گزارش محتوا
نویسنده ضمن تعریف لغوی و اصطلاحاتی اجتهاد، میان این تعاریف و اختلاف کلمات را جمع می کند. این جمع با تاکید بر نقش مجتهد و وظیفه او که استنباط احکام است به دست آمده و در همین تعاریف برخی از اختلافات مربوط به معیار ادله فقهی، اختلاف اخباری و اصولی، اختلاف در پذیرش و رد ظنون خاصه، نمود یافته است. سپس تقسیم بندی معروف مطلق و متجزی و به دنبال آن حجیت و عدم حجیت فتاوی مجتهدی که به نظریه انسداد معتقد است طرح گردیده است. ظاهرا محقق خراسانی فتوای منع و عدم حجیت داده و نظر این گونه مجتهدان را که معتقد هستند باب علم و علمی مسدود است و مجبورا باید بر اساس ظنون مطلقه به استنباط پرداخت، مخل مبانی اجتهاد دانسته است. اما نویسنده به جواز رجوع به مجتهد انسدادی رای داده و اشکالات را پاسخ گفته است. مبحث انسداد و انفتاح از موارد مبتلابه و مورد توجه فقیهان سده سیزدهم بوده است. نویسنده این تقریر هم تمام ابعاد مسئله و مبانی رجوع مقلد به مجتهد انسدادی یا مجتهد متجزی را تبیین و تحلیل می کند. یکی از خصوصیات سبک و تحلیل نویسنده تفکیک و طرح شقوق و اشکال مختلف و ارتباط موضوع و مفهوم در هر شق و تفاوت آن با شقوق دیگر است. در پاسخ به اینکه آیا متجزی می تواند به اجتهاد خودش تکیه کند و به مجتهد دیگری رجوع نکند ضمن بررسی جهات و جوانب موضوع، حکم جواز می دهد. در ذیل دیگر موضوعات اجتهاد متجزی از فروعات دیگری هم بحث شده سپس مفهوم تخطئه و تصویب در شرعیات و اشکال و انواع تصویب بررسی گردیده است. قید شرعیات در مقابل عقلیات است که از نظر نویسنده محل بحث و مناقشه نیست. این موضوع با مبحث حکم ظاهری و حکم واقعی و دیگر تقسیم بندی های احکام مرتبط است. نویسنده چهار صورت و نوع از تصویب در شرعیات را بررسی کرده که همگی در ارتباط حکم ظاهری با حکم واقعی و نیز با مرحله انشا و فعلیت در احکام و نظریه طریقیت و کاشفیت در احکام مشترک و مرتبط هستند. فرع نهایی مبحث اجتهاد مربوط است به تبدل رای مجتهد و تغییر نظر او. سنجش فتاوی گذشته و حال و آینده مجتهد این نکته را روشن می کند که اعمال سابق این مجتهد که حال تبدل رای یافته و بر مبنای رای جدید برخی از آن اعمال و مبانی آرای سابق مختل و غیر صحیح بوده است. نویسنده نزاع را در این وضعیت تصویر کرده و در قول به اجزا و عدم اجزا در باره این مجتهد به تحقیق پرداخته و صور و شقوق مختلف را به تفصیل بررسی کرده است. سپس ضمن تعریف تقلید مجموعه ای از فروعات و مبانی نظری تقلید و ادله آن، وجوب تقلید، تقلید اعلم و مفهوم اعلم را توضیح داده است. در استدلال بر وجوب تقلید به آیه نفر و سؤال، اجماع ، اخبار دال بر جواز افتا و استفتا استناد کرده است. یکی از مباحث نو و تحقیقی در این جا، کنکاش در باره معنای اعلم و ارتباط تقلید و اعلمیت و عالم و اعدل می باشد. فروعات بعدی در باره جواز تقلید از میت است که نویسنده ظاهرا تقلید از میت را فقط در صورت بقای بر او و ادامه تقلید جایز می داند و مانند دیگران تقلید ابتدایی از میت را به این دلیل که در حجیت رای میت شک وجود دارد، رد کرده است.
منبع
...

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (ابهام زدایی). القواعد الفقهیة ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • القواعد الفقهیة (بحوث فی علم الاصول - للصدر)، حاصل مجموعۀ درس های شهید آیت الله سیدمحمدباقر صدر ( ۱۳۵۰- ۱۴۰۰ هجری قمری)• القواعد الفقهیة (جامعة الاصول)، اثر علامه مولی محمدمهدی بن ابی ذر نراقی (م ۱۲۰۹ ق) به زبان عربی و در موضوع قواعد فقهی• القواعد الفقهیة (حسن بجنوردی)، تالیف آیت الله، سیدحسن موسوی بجنوردی (۱۳۱۶- ۱۳۹۶ ق)، در هفت جلد، به زبان عربی• القواعد الفقهیة (للفاضل)، تقریر درس مرجع دینی بزرگ آیت اللّه العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی (ره)• القواعد الفقهیة (ناصر مکارم شیرازی)، تالیف آیت الله ناصر مکارم شیرازی در دو جلد• القواعد الفقهیة (مباحث الاصول)، تقریرات یک دوره درس خارج اصول شهید سیدمحمدباقر صدر• القواعد الفقهیة (محمدکاظم مصطفوی)، تالیف سید محمدکاظم مصطفوی، مشتمل بر بیش از یکصد قاعده فقهی به زبان عربی• القواعد الفقهیة (حسینی شیرازی)، تالیف سیدمحمد حسینی شیرازی با موضوع قواعد فقهی، به زبان عربی• القواعد الفقهیة (نائینی)، میرزامحمدحسین غروی نائینی، از بزرگترین چهره های درخشان شیعه در قرن چهاردهم هجری• القواعد الفقهیة (آقاضیاء عراقی)، تقریرات دروس استاد بزرگ آقاضیاء عراقی
...

[ویکی نور] القواعد الفقهیه (بجنوردی حسن). القواعد الفقهیة، تألیف آیت الله سید حسن موسوی بجنوردی (1316 - 1395ق)، در هفت جلد، به زبان عربی است. اگر چه پس از ایشان کتاب های بسیاری در زمینه قواعد فقهی نوشته شده است، اما هیچ یک به لحاظ وسعت مطالب و در بر گرفتن مهم ترین قواعد فقهی در ردیف این اثر ارزش مند نیست.
نویسنده، در مقدمه موجز کتاب، تصریح می کند که گردآوری قواعد فقهی متفرقه در ابواب عبادات و معاملات و احکام، در یک کتاب، به گونه ای که مشکلات و ابهامات را برطرف نماید، انگیزه نگارش این اثر بوده است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه تحقیقی ارزش مند و هفت جزء است. شیوه کار مؤلف محترم، بر این پایه است که مدارک و مستندات قاعده را به بحث می کشد و در طی آن، به شرح روایات، سنت، بنای عقلا، اجماع علما و... می پردازد.
قواعد فقهی، احکامی کلی هستند که در باب های گوناگون فقه به کار می روند. نگارش قواعد فقهی و تبویب و تنظیم آن، از دیرباز در بین فقیهان شیعه و اهل سنت رایج بوده است. گروهی از فقیهان، بررسی و تجزیه و تحلیل قواعد فقهی را در تقویت توان و قدرت اجتهاد و استنباط، بر بحث و بررسی موردی مسائل، ترجیح می دهند. این عده از فقها، بر این باور هستند که علاقه مندان به دست یابی به قدرت و ملکه اجتهاد، اگر وقت و فرصت خود را صرف فهم و درک قواعد فقهی کنند، زودتر و مطمئن تر و گسترده تر به ملکه اجتهاد دست خواهند یافت، زیرا در قلمرو یک قاعده فقهی موارد فراوانی از مسائل و مشکلات روزمره جامعه قابل درک است و با درک و فهم آن، آگاهی گسترده تری نسبت به مسائل در قلمرو قاعده فقهی به دست می آید.
یکی از فقیهانی که آموزش به روش فراگیری قواعد فقهی را توصیه کرده و خود در این زمینه گام های جدی برداشته است، آیت الله، میرزا حسن موسوی بجنوردی است که با این اثر، کاری سترگ کرده و پس از ایشان، این سنت دیرینه که مدت مدیدی به فراموشی سپرده شده بود، بار دیگر احیاء گشت.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (بحوث فی علم الاصول للصدر). کتاب القواعد الفقهیة (بحوث فی علم الاصول) حاصل مجموعۀ درسهای شهید آیت الله سید محمد باقر صدر ( ۱۳۵۰- ۱۴۰۰ هجری قمری)، از چهره های درخشان علمای شیعه در قرن حاضر می باشد. این دروس توسط آیت الله سید محمود هاشمی حسینی از علمای برجستۀ حوزۀ علمیّۀ قم و از شاگردان بزرگ آیت الله شهید سید محمد باقر صدر تقریر شده است.
فیلسوف و متفکر بزرگ اسلامی، مجاهد نستوه، حضرت آیت الله العظمی سید محمد باقر صدر در روز ۲۵ ذیقعده سال ۱۳۵۰ هجری قمری در شهر کاظمین ، در یک خانوادۀ نامدار و اصیل و مبارز و روحانی چشم به جهان گشود. او در ۱۰ سالگی به زمینه های مختلف تاریخ اسلام آشنایی یافت و در همان دوران مقدمات علوم را فرا گرفت. در ۱۱ سالگی به آموختن منطق پرداخت و پس از آن، با نگارش رساله ای کتب منطق را به ورطۀ نقد آورد. علم اصول را در ۱۲ سالگی نزد برادرش آموخت و مراحل تحصیل علوم دینی را به سرعت طی کرده و به مراتب عالی دست یافت.آیت الله صدر در زمینه های گوناگون، اعم از فقه و اصول و اقتصاد و جامعه شناسی تخصص داشت و احاطۀ او بر تاریخ و قانونگذاری و نظرات او در باب بانکداری بدون ربا ، گواه صادقی بر نبوغ علمی اوست. او در سال ۱۳۶۲ هجری قمری، به نجف اشرف هجرت کرد و مطالعات خود را در زمینه های فقهی و اصولی و علوم اسلامی گوناگون پی گرفت. او در تلاشهای علمی چنان پشتکاری از خود نشان داد که قبل از سپری شدن دومین دهۀ عمر گرانقدرش به درجۀ اجتهاد مطلق رسید . ایشان در سال ۱۳۸۱ هجری قمری تدریس خارج فقه را بر پایۀ متن عروة الوثقی آغاز نمود. تألیفات و تحقیقات آیت الله العظمی صدر در زمینه های گوناگون اعم از اصول و فلسفه و اقتصاد و جامعه شناسی و تاریخ و قانون بانکداری اسلامی گواه صادقی بر سرشاری چشمۀ زلال علم اوست. او به حق یکی از نوابغ عالیقدر جهان تشیع در عصر حاضر است.
درباره کتاب
کتاب« بحوث فی علم الأصول» یک دورۀ کامل علم اصول است که به بررسی مسائل این علم پرداخته است. این کتاب شامل تقریرات درس خارج اصول آیت الله شهید سید محمد باقر صدر می باشد که توسط یکی از برجسته ترین شاگردان ایشان به رشتۀ تحریر در آمده است.
تاریخچه
از برجسته ترین ویژگیهای قوانین جاودانۀ اسلام ، گستردگی افقهای قانونگذاری آن است. هیچ مسألۀ کوچک و بزرگی در زندگی فردی و اجتماعی انسانها نیست مگر آنکه قوانین اسلام آن را در بر گرفته و حدود و جایگاه آن را مشخص نموده است. اما همۀ احکام اسلام در روشنی و صراحت یکسان نیستند و برای دستیابی به بسیاری از آنها نیاز به اجتهاد و استنباط احکام شرعی است. برای اجتهاد نیز یک سری ضوابط و یک شیوۀ علمی وجود دارد که آنرا به نظم در آورده و قانونمند نموده است و آن علم اصول فقه است.حضرت امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهما السلام اولین پایه گذاران این علم هستند. روایاتی که از آن دو بزرگوار دربارۀ مباحث گوناگون این علم روایت شده در کتابهایی به نام« أصول آل الرسول » و« الأصول الأصلیة » و دیگر مجموعه های روایی جمع آوری شده است. از اصحاب ائمه علیهم السلام نیز، هشام بن حکم ( درگذشت ۱۷۹ هجری قمری) کتاب« الالفاظ و مباحثها » را نگاشت و یونس بن عبد الرحمان ( درگذشت ۲۰۸ هجری قمری) کتاب« اختلاف الحدیث و مسائله » را نگاشت و ابو سهل اسماعیل بن علی بن اسحاق نوبختی ( درگذشت ۲۶۰ هجری قمری) کتاب« إبطال القیاس » و« الخصوص و العموم » و« نقض اجتهاد الرأی علی الراوندی » را نگاشت. علمای بزرگ شیعه نیز هر یک تألیفات ارزشمندی در این علم نگاشتند. بزرگانی مانند شیخ مفید ، سید مرتضی ، شیخ طوسی و علمای فراوان دیگر تا عصر حاضر که نوبت به شهید محمد باقر صدر رسید و می توان گفت اوج شکوفایی این علم در این دوران قرار دارد. شهید صدر با تسلط فراوان بر تمام آراء و نظریات در این علم، دارای دیدگاهی عمیق و گسترده می باشد و نظریات جدید و ابتکاری او افقهای تازه ای را در این علم گشوده است. کتاب حاضر که توسط یکی از برجسته ترین شاگردان وی- یعنی آیت الله سید محمود هاشمی - به نگارش در آمده، کتابی ارزشمند برای دستیابی به نظریات اصولی آن شهید گرانقدر است. آیت الله شهید سید محمد باقر صدر نیز در تقریظی که بر کتاب نگاشته، بر ارزش و اعتبار علمی آن تأکید کرده و آن را مطابق با نظریات و دیدگاه های اصولی خود دانسته است.
ارزش و اعتبار
...

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (جامعه الاصول). کتاب القواعد الفقهیة (جامعة الاصول) اثر علامه مولی محمد مهدی بن ابی ذر نراقی (م ۱۲۰۹ ق) به زبان عربی و در موضوع قواعد فقهی است.
در این کتاب اصول عملیه برائت و استصحاب و اصول لفظی مثل اصالة الحقیقة و نظایر آن و قواعد فقهی مثل اصالة الطهارة و اصولی که در ذیل آنان وجود دارد مورد بررسی واقع شده است. از دیدگاه محقق نراقی اصطلاح «اصل» را بر ۱۹ امر می توان اطلاق نمود. از این میان ایشان به بررسی ۱۲ اصل پرداخته و بقیه ی آنان را نیازمند بحث ندانسته است. این اصول عبارتند از:۱. اصل برائت به معنای اباحه هنگام فقدان نص۲. اصل برائت به معنای نفی وجوب و استحباب۳. حکم شبهه در طریق حکم شرعی۴. استصحاب حال عقل۵. استصحاب حال شرع۶. اصل عدم تقدم حادث۷. اصل تمسک به عدم دلیل۸. اخذ به اقل هنگام فقدان دلیل بر اکثر۹. اصالت حقیقت۱۰. اصل نفی تخصیص ، تقیید ، نسخ و اشتراط۱۱. اصالت طهارت ۱۲. بعضی از اصول داخل در اصول مذکوروی در این کتاب نظریات بزرگانی همچون سید مرتضی در الذریعة ، محقق در المعتبر ، علامه حلی در مبادی الاصول ، شهید در الذکری و القواعد و الفوائد ، شیخ طبرسی در احتجاج و دیگران را ذکر و بررسی نموده است و به تحلیل و بررسی تفصیلی نظریات شهید ثانی در تمهید القواعد ، فاضل توتی در الوافیة ، ملا محسن فیض کاشانی در الوافی ، شیخ حر عاملی در الفوائد الطوسیة ، محقق خوانساری در شرح الدروس و فاضل مقدس استرآبادی در الفوائد المدنیة و صاحب الذخیرة پرداخته است.
وضعیت کتاب
این کتاب در شوال المکرم سال ۱۱۸۰ ق. پایان یافته است. در چاپ کتاب موجود از نسخه ای که در سال ۱۱۸۱ نوشته و با نسخه ای به خط مؤلف مقابله گردیده، استفاده شده است.
عناوین مرتبط
محمد مهدی بن ابی ذر نراقی

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (حسن بجنوردی). «القواعد الفقهیة»، تالیف آیة الله، سید حسن موسوی بجنوردی (۱۳۱۶- ۱۳۹۶ ق)، در هفت جلد، به زبان عربی است. اگر چه پس از ایشان کتاب های بسیاری در زمینه قواعد فقهی نوشته شده است، اما هیچ یک به لحاظ وسعت مطالب و در بر گرفتن مهم ترین قواعد فقهی در ردیف این اثر ارزشمند نیست.
نویسنده، در مقدمه موجز کتاب، تصریح می کند که گردآوری قواعد فقهی متفرقه در ابواب عبادات و معاملات و احکام، در یک کتاب، به گونه ای که مشکلات و ابهامات را برطرف نماید، انگیزه نگارش این اثر بوده است.
ساختار کتاب
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه تحقیقی ارزشمند و هفت جزء است. شیوه کار مؤلف محترم، بر این پایه است که مدارک و مستندات قاعده را به بحث می کشد و در طی آن، به شرح روایات، سنت، بنای عقلا، اجماع علما و... می پردازد.
گزارش محتوا
قواعد فقهی، احکامی کلی هستند که در باب های گوناگون فقه به کار می روند. نگارش قواعد فقهی و تبویب و تنظیم آن، از دیرباز در بین فقیهان شیعه و اهل سنت رایج بوده است. گروهی از فقیهان، بررسی و تجزیه و تحلیل قواعد فقهی را در تقویت توان و قدرت اجتهاد و استنباط، بر بحث و بررسی موردی مسائل، ترجیح می دهند. این عده از فقها، بر این باور هستند که علاقه مندان به دست یابی به قدرت و ملکه اجتهاد، اگر وقت و فرصت خود را صرف فهم و درک قواعد فقهی کنند، زودتر و مطمئن تر و گسترده تر به ملکه اجتهاد دست خواهند یافت، زیرا در قلمرو یک قاعده فقهی موارد فراوانی از مسائل و مشکلات روزمره جامعه قابل درک است و با درک و فهم آن، آگاهی گسترده تری نسبت به مسائل در قلمرو قاعده فقهی به دست می آید.یکی از فقیهانی که آموزش به روش فراگیری قواعد فقهی را توصیه کرده و خود در این زمینه گام های جدی برداشته است، آیة الله، میرزا حسن موسوی بجنوردی است که با این اثر، کاری سترگ کرده و پس از ایشان، این سنت دیرینه که مدت مدیدی به فراموشی سپرده شده بود، بار دیگر احیاء گشت.
← مقدمه و متن اثر
...

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (حسینی شیرازی). «الفقه، القواعد الفقهیة»، تالیف سید محمد حسینی شیرازی با موضوع قواعد فقهی و به زبان عربی است. نویسنده، در این کتاب، قواعد فقهی را که فقها در کتبشان به مناسبت های مختلف به اجمال و تفصیل ذکر کرده اند گرد آورده است.
کتاب، در دو بخش تدوین شده است. در بخش اول، ۱۸ قاعده فقهی به تفصیل و در بخش دوم یا خاتمه کتاب، عناوین تعداد فراوانی از قواعد فقهی بدون شرح و توضیح ذکر شده است. در بررسی قواعد، به ترتیب، ادله قاعده، معنا و مصادیق آن و سپس فروعات قاعده ذکر شده است.
گزارش محتوا
قواعد فقهی بر دو قسمند:۱. قواعدی که در شریعت به آنها تصریح شده است؛۲. آنچه فقها از ادله استنباط کرده اند و آن را قاعده ای برای استخراج احکام قرار داده اند. در این مورد، اگر فرع، از مصادیق آن ادله باشد یا اجماع بر آن فرع اقامه شده باشد، مسئله شرعی بر آن متفرع است. نویسنده، بعضی از مسائل شرعی را که بر قواعد فقهی متفرعند نیز ذکر کرده است.قواعدی که در بخش اول کتاب آمده عبارت است از: قاعده ید؛ قاعده جب الاسلام؛ قاعده قرعه؛ قاعده نفی سبیل؛ قاعده الزام؛ قاعده نفی عسر و حرج؛ قاعده غرور؛ قاعده اتلاف؛ قاعده میسور؛ قاعده اشتراک در تکلیف؛ قاعده تسلط؛ قاعده اهم و مهم؛ قاعده عسر؛ قاعده صحت؛ قاعده حیازت؛ قاعده اعراض و قاعده تیسیر.
← توضیح قاعده ید
در پاورقی کتاب آدرس آیات و روایات آمده است.

[ویکی نور] القواعد الفقهیه (حسینی شیرازی). «الفقه، القواعد الفقهیة»، تألیف محمد حسینی شیرازی با موضوع قواعد فقهی و به زبان عربی است. نویسنده، در این کتاب، قواعد فقهی را که فقها در کتبشان به مناسبت های مختلف به اجمال و تفصیل ذکر کرده اند گرد آورده است.
کتاب، در دو بخش تدوین شده است. در بخش اول، 18 قاعده فقهی به تفصیل و در بخش دوم یا خاتمه کتاب، عناوین تعداد فراوانی از قواعد فقهی بدون شرح و توضیح ذکر شده است. در بررسی قواعد، به ترتیب، ادله قاعده، معنا و مصادیق آن و سپس فروعات قاعده ذکر شده است.
1. قواعدی که در شریعت به آنها تصریح شده است؛
2. آنچه فقها از ادله استنباط کرده اند و آن را قاعده ای برای استخراج احکام قرار داده اند. در این مورد، اگر فرع، از مصادیق آن ادله باشد یا اجماع بر آن فرع اقامه شده باشد، مسئله شرعی بر آن متفرع است. نویسنده، بعضی از مسائل شرعی را که بر قواعد فقهی متفرعند نیز ذکر کرده است.
قواعدی که در بخش اول کتاب آمده عبارت است از: قاعده ید؛ قاعده جب الاسلام؛ قاعده قرعه؛ قاعده نفی سبیل؛ قاعده الزام؛ قاعده نفی عسر و حرج؛ قاعده غرور؛ قاعده اتلاف؛ قاعده میسور؛ قاعده اشتراک در تکلیف؛ قاعده تسلط؛ قاعده اهم و مهم؛ قاعده عسر؛ قاعده صحت؛ قاعده حیازت؛ قاعده اعراض و قاعده تیسیر.

[ویکی نور] القواعد الفقهیه (فاضل موحدی لنکرانی). «القواعد الفقهیة»، به زبان عربی، تألیف آیة اللّه العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی است.
کتاب، مشتمل بر هفده قاعده است. مؤلف، در ذیل هر قاعده، نخست، مدرک آن را ذکر کرده، سپس به بررسی مفاد آن پرداخته و در ادامه سایر مباحث مربوطه را مطرح نموده است.
لازم به ذکر نیست که علم فقه از اهمیت و جایگاه والایی در میان دیگر علوم برخوردار است و شکی نیست که قواعد فقهیه(مجموعه کلیاتی که فقیه آنها را بر جزئیات تطبیق می دهد)، نقش بزرگی در آن دارد.
این کتاب، شامل مجموعه مباحثی است که مرجع دینی بزرگ، آیة اللّه العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی برای جمعی از فضلای حوزه علمیه قم مقدّسه تدریس نموده اند و در آن به مجموعه مهمی از قواعد فقهیه پرداخته شده. از جمله ویژگی های مباحث ایشان، عمق و روشنی و فراگیر بودن مباحث است.
قواعدی که در کتاب بررسی شده اند عبارتند از: قاعده عدم ضمان امین مگر در صورت تعدی و تفریط؛ قاعده اتلاف؛ قاعده اقرار عقلا؛ قاعده ضمان ید؛ قاعده الزام؛ قاعده«من ملک شیئا ملک الاقرار به»؛ قاعده غرور؛ قاعده نفی سبیل؛ قاعده جب؛ قاعده احسان؛ قاعده اشتراک؛ قاعده اماریت ید؛ قاعده قرعه؛ قاعده حرمت اعانت بر اثم؛ قاعده حجیت بینه؛ قاعده حجیت سوق مسلمین و قاعده اخذ اجرت بر واجب.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (للفاضل). کتاب " القواعد الفقهیة " شامل مجموعه مباحثی است که مرجع دینی بزرگ آیة اللّه العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی (ره) برای جمعی از فضلای حوزه علمیه قم مقدّسه تدریس نمودند و در آن به مجموعه مهمی از قواعد فقهیه پرداخته شده، از ویژگی های مباحث ایشان عمق و روشنی و فراگیر بودن مباحث ایشان است.
مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی در سال ۱۳۱۰ دیده به جهان گشود. از آنجا که عشق، راهنمای استاد، و شور و علاقه، چراغ راهش بود، تحصیلات دینی او با سرعتی بسیار پیش می رفت، به طوری که دوره های ادبیات و سطوح را که معمولا طلّاب دیگر در مدت ۸ یا ۹ سال به پایان می بردند، وی تنها در مدت ۶ سال سپری کرد، از این رو هنگامی که درست ۱۹ سال از سنین عمر را پشت سر نهاده بود، وارد آخرین مرحله تحصیلات حوزه یعنی درس خارج گردید.در سال های جوانی حدود ۱۱ سال در درس مرحوم آیت الله بروجردی و حدود ۹ سال نیز مجموعاً در درس های فقه و اصول امام خمینی ( قدس سره) شرکت داشت . ایشان در کنار درس های فقه و اصول ، چند سال از عمر پرثمرش را نیز در درس های فلسفه و حکمت گذرانید. در این رشته استاد او، بزرگ مرد تفسیر، استاد کم نظیر، مرحوم علامه طباطبایی بود که وی در محضر پربارش طیّ سال ها، قسمتی از مباحث منظومه سبزواری و سپس کتاب اسفار ملا صدرای شیرازی را تعلیم گرفت. البته در کنار همه اینها در مباحث دیگری چون بحث های مسائل عقیدتی و نیز مباحثی در درس اخلاق شرکت می کرد و از استادان دیگری هم به طور پراکنده بهره گیری و کسب فیض می نمود.استاد بر اساس هوش سرشار و کم نظیری که داشت بسیار زود و به سرعت به درجه اجتهاد رسید.وقتی هنوز جوانی ۳۰ ساله بود دیگر به تقلید نیاز نداشت، از این رو اگر در زمان حیات آیت الله بروجردی و سال های مرجعیت آن بزرگوار به تقلید از ایشان می پرداخت، پس از وفات آن پیشوای جهان تشیّع، دیگر به استنباط خود متّکی شد و غوامض امور و رموز مسائل دینی و مذهبی را به اجتهاد خویش از پیش پای برداشت.نکته ای دیگر که در زندگی استاد جلب توجه می کند، این است که از نخستین سال های جوانی، همواره تحصیل و تدریس به موازات یکدیگر در زندگی اش جریان داشته است، در آن سال های ۱۵- ۱۶ سالگی عده شاگردانش غالبا به ۷۰- ۸۰ نفر می رسید و هنگامی که به ۱۹ سالگی رسید، دیگر جلسات درسش آن قدر گسترش یافته بود که بیشتر اوقات صدها نفر در محضر درس وی حاضر می شدند، تا جایی که وقتی به تدریس کفایة الاصول (آخرین کتاب سطح عالی و دشوارترین کتاب آن دوره) می پرداخت قریب ۶۰۰- ۷۰۰ نفر پای درسش می نشستند .حضرت آیةالله العظمی فاضل، روز شنبه ۲۶ خرداد ماه ۱۳۸۶ در سن ۷۶ سالگی دعوت حق را لبیک گفت. خداوند او را با اولیاء الله محشور کند انشاء الله .
ساختار کتاب
کتاب، مشتمل بر هفده قاعده است. مؤلف، در ذیل هر قاعده، نخست، مدرک آن را ذکر کرده، سپس به بررسی مفاد آن پرداخته و در ادامه سایر مباحث مربوطه را مطرح نموده است.
موضوع کتاب
لازم به ذکر نیست که علم فقه از اهمیت و جایگاه والایی در میان دیگر علوم برخوردار است، و شکی نیست که قواعد فقهیه( مجموعه کلیاتی که فقیه آن را بر جزئیات تطبیق میدهد) نقش بزرگی در اهمیت آن دارند. این کتاب شامل مجموعه مباحثی است که مرجع دینی بزرگ آیة اللّه العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی برای جمعی از فضلای حوزه علمیه قم مقدّسه تدریس نمودند و در آن به مجموعه مهمی از قواعد فقهیه پرداخته شده، از ویژگی های مباحث ایشان عمق و روشنی و فراگیر بودن مباحث ایشان است. از این رو جلسات فقهی ایشان خواستگاه اهل علم و عاشقان فضل و دانش بود، استاد نیز به دلیل گسترش فایده و درخواست فضلا دستور چاپ آن را دادند و نتیجه آن کتابی عالمانه و محققانه گشت که هر آن ثمری تازه به بار نشاند.
گزارش محتوا
...

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (مباحث الاصول). کتاب "مباحث الأصول" تقریرات یک دوره درس خارج اصول شهید سید محمد باقر صدر می باشد که به قلم یکی از برجسته ترین شاگردان ایشان آیت الله سید کاظم حائری به نگارش در آمده است.
فیلسوف و متفکر بزرگ اسلامی، مجاهد نستوه، حضرت آیت الله العظمی سید محمد باقر صدر در روز ۲۵ ذیقعده سال ۱۳۵۰ هجری قمری در شهر کاظمین ، در یک خانوادۀ نامدار و اصیل و مبارز و روحانی چشم به جهان گشود. او در ۱۰ سالگی به زمینه های مختلف تاریخ اسلام آشنایی یافت و در همان دوران مقدمات علوم را فرا گرفت. در ۱۱ سالگی به آموختن منطق پرداخت و پس از آن، با نگارش رساله ای کتب منطق را به ورطۀ نقد آورد. علم اصول را در ۱۲ سالگی نزد برادرش آموخت و مراحل تحصیل علوم دینی را به سرعت طی کرده و به مراتب عالی دست یافت.آیت الله صدر در زمینه های گوناگون، اعم از فقه و اصول و اقتصاد و جامعه شناسی تخصص داشت و احاطۀ او بر تاریخ و قانونگذاری و نظرات او در باب بانکداری بدون ربا ، گواه صادقی بر نبوغ علمی اوست. او در سال ۱۳۶۲ هجری قمری، به نجف اشرف هجرت کرد و مطالعات خود را در زمینه های فقهی و اصولی و علوم اسلامی گوناگون پی گرفت. او در تلاشهای علمی چنان پشتکاری از خود نشان داد که قبل از سپری شدن دومین دهۀ عمر گرانقدرش به درجۀ اجتهاد مطلق رسید . ایشان در سال ۱۳۸۱ هجری قمری تدریس خارج فقه را بر پایۀ متن عروة الوثقی آغاز نمود. تألیفات و تحقیقات آیت الله العظمی صدر در زمینه های گوناگون اعم از اصول و فلسفه و اقتصاد و جامعه شناسی و تاریخ و قانون بانکداری اسلامی گواه صادقی بر سرشاری چشمۀ زلال علم اوست. او به حق یکی از نوابغ عالیقدر جهان تشیع در عصر حاضر است.
← جایگاه علمی شهید صدر
مؤلف در این کتاب علاوه بر شرح و توضیح دیدگاه های اصولی استاد، نظرات خود را نیز ارائه داده است.
ارزش و اعتبار کتاب
کتاب مباحث الأصول از ارزش و اعتبار خاصی در حوزه های علمیّه برخوردار است. این کتاب از منابع مهم و معتبر درسهای خارج اصول به شمار می آید و طلاب و فضلای حوزه های علمیّه برای آگاهی از شیوه های درسی شهید سید محمد باقر صدر به این کتاب مراجعه می کنند. کتاب مباحث الأصول ارائه دهندۀ شیوه هایی نو و ابتکاری در علم اصول است و شامل مباحثی مهم و دقیق می باشد.
شیوۀ نگارش
...

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (محمدکاظم مصطفوی). «القواعد: مائة قاعدة فقهیة» تالیف سید محمدکاظم مصطفوی، مشتمل بر بیش از یکصد قاعده فقهی است که به زبان عربی در دو مجلد در سال های ۱۴۱۱ ق و ۱۴۲۶ ق، منتشر شده است.
مؤلف، انگیزه نگارش جلد اول کتاب را تدوین قواعد پراکنده فقهی، در ابواب مختلف و انگیزه تالیف جلد دوم را درخواست تدوین کتاب درسی در موضوع قواعد فقهی مهم، بیان کرده است.
ساختار کتاب
جلد اول کتاب در دو مقدمه از ناشر و مؤلف، یکصد قاعده فقهی و یک خاتمه تدوین شده است. ترتیب چینش قواعد، بر اساس حروف الفبا بوده و مؤلف هر قاعده را به مختصر و مفید بررسی کرده است.جلد دوم نیز مشتمل بر دو مقدمه از ناشر و مؤلف، سه باب و یک خاتمه است. این جلد از کتاب به بررسی و تحقیق سه قاعده فقهی «لا ضرر»، «حجیة البینة» و «نفی العسر و الحرج»، با روشی نو و به سبک کتب درسی تدوین شده است به گونه ای که در انتهای هر درس چکیده و سؤالاتی از آن درس آمده است.
گزارش محتوا
...

[ویکی نور] القواعد الفقهیه (مکارم شیرازی). «القواعد الفقهیه: ثلاثون قاعده فقهیه عامه تجری فی مختلف أبواب الفقهیه»، تألیف آیت الله ناصر مکارم شیرازی است که در دو جلد به بررسی 30 قاعده کلی فقه که کاربردهای زیادی نیز در ابواب مختلف فقهی دارد، پرداخته است. این کتاب برای دومین بار توسط مدرسه علمیه امام علی بن ابی طالب(ع) منتشر شده است. در پایان هر جلد فهرست تفصیلی مطالب و در پاورقی آدرس منابع مورد استفاده مؤلف درج شده است.
به جهت این که بسیاری از قواعد فقهیه در فقه کاربردهای عملی خاصی دارد، مؤلف کتاب بر آن شده تا مهم ترین قواعد فقهی که کاربردهای فراوانی در فقه و مباحث استدلالی فقهی دارد را جمع آوری نماید؛ تا مورد استفاده اهل فن قرار گرفته و از تطویل مباحث اصولی و فقهی که فایده امروزی ندارد، جلوگیری به عمل آید.
گردآوری قواعد مهم فقه از میان آرای فقها و کتاب های معتبر فقهی است و برای استخراج قواعد فقهی به روایات و دلیل عقلی نیز استناد شده است.
در جلد اول کتاب ضمن بیان اهمیت قواعد فقهی به قواعد مشترک فقهی و اصولی اشاره شده و اقسام قواعد فقهی معرفی شده است. اولین قاعده مهم فقهی که نگارنده به آن اشاره کرده و مستندات آن را بررسی نموده، قاعده لا ضرر می باشد. وی احادیثی که از آنها در قاعده لا ضرر استفاده می شود را بیان و کاربردهای مهم قاعده لا ضرر در فقه، به ویژه در فقه معاملات را بررسی کرده است. قاعده صحت، دومین قاعده فقهی است که نگارنده با استفاده از ادله اربعه به تبیین این قاعده می پردازد و ابعاد این قاعده و استثناهای آن را بیان می کند. در ادامه قاعده لا حرج و تبیین های مختلف و کاربردهای این قاعده و همچنین ادله مبتنی بر آن را مورد بحث قرار داده است. قاعده فراق و تجاوز و استفاده این قاعده در ابواب مختلف فقهی و ادله عقلی و نقلی مترتب بر آن، از مباحث بعدی کتاب است. قاعده قرعه و شروط اجرای این قاعده فقهی و ادله آن که از کتاب، سنت، اجماع و عقل استخراج می شود، از سرفصل های دیگری است که مورد مطالعه قرار گرفته است. در ادامه نگارنده به تقیه و موارد حرمت و جواز آن در فقه اشاره کرده و حکم عبادات و اعمالی؛ مانند نماز که در حال تقیه خوانده می شود و همچنین شرایط اجرای قاعده فقهی تقیه را بررسی نموده است. قاعده لا تعاد و قاعده میسور و مدرک و مستند این دو قاعده و موارد جاری شدن این دو قاعده فقهی در ابواب مختلف فقهی از مباحث پایانی جلد اول می باشد.
در جلد دوم، نگارنده به قاعده تسلط و ادله عقلی و نقلی این قاعده اشاره می نماید و موارد کاربرد این قاعده و حدود اجرای آن در ابواب فقهی را بیان می کند. حجّیت بینه یکی دیگر از قواعد فقهی است که وی ضمن بیان مستندات عقلی و نقلی آن، شرایط اجرای این قاعده و موارد اجرای آن در مسائل فقهی را بیان می کند. حجیت خبر واحد در موضوعات فقهی از دیگر قواعد فقهی است که نویسنده ادله مربوط به آنها و همچنین ملاک حجیت خبر واحد را بیان می نماید. قاعده حجیت قول ذی الید یکی دیگر از قواعد فقهی است که ادله آن و اقوال فقها درباره آن تبیین شده است. قاعده حیازت و قاعده سبق دو قاعده دیگری است که ادله و موارد استفاده آن در فقه معاملات بیان شده و در ادامه قواعد فقهی؛ مانند قاعده الزام، قاعده جبّ، قاعده اتلاف، قاعده ما یضمن و ما لا یضمن، قاعده ید، قاعده عدم ضمان امین، قاعده غرور، قاعده خراج، قاعده لزوم، قاعده بینه و یمین، قاعده تلف مبیع قبل از قبض، قاعده تبعیت عقود از قصود، قاعده تلف در زمان خیار، قاعده اقرار و قاعده طهارت و ادله این قواعد از روایات و مبانی عقلا و همچنین کاربردهای این قواعد در ابواب فقه و شرایط اجرای آنها به تفصیل مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (نائینی). مولف کتاب میرزا محمد حسین غروی نائینی، از بزرگترین چهره های درخشان شیعه در قرن چهاردهم هجری است (۱۲۷۶- ۱۳۵۵ هجری قمری). این تقریرات توسط عالم ربانی، شیخ محمد علی کاظمی خراسانی (۱۳۰۹- ۱۳۶۵ هجری)، از شاگردان ممتاز علامۀ نائینی تحریر شده است.
موضوع این کتاب تقریرات درس خارج اصول میرزا محمد حسین غروی نائینی از علمای بزرگ علم اصول در قرن اخیر می باشد. کتاب فوائد الاصول از بیانی رسا و روان در ارائۀ نظریات دقیق و ارزشمند اصولی مرحوم نائینی برخوردار است و با تعبیرات متین و سنجیده اثری گرانبها و قابل توجه در تبیین نظریات اصولی به شمار می آید.
ارزش و اعتبار کتاب
این کتاب اثر ارزشمند یکی از بهترین شاگردان مرحوم نائینی و چهرۀ درخشان علم و عمل، یعنی شیخ محمد علی کاظمی خراسانی است که متاسفانه اسرار گرانبهای آن دانشمند بزرگ آشکار نگشت و گنجینه های ارزشمند علوم آن عالم اندیشمند آنگونه که بود نمایان نشد. این کتاب اگر بهترین تقریرات درس مرحوم نائینی نباشد، به حق یکی از بهترین آنهاست. کتاب فوائد الاصول با تنقیحی زیبا و شرح و توضیحی کافی و با متنی متین و بیانی روشن و روان به شرح نظریات و دیدگاه های اصولی مرحوم نائینی پرداخته است. این کتاب از همان زمان نگارش مورد توجه علما و فضلای حوزه های علمیه و مورد استفادۀ اساتید و مجتهدین بزرگ قرار گرفت. کتاب فوائد الاصول هم اکنون نیز در درس های خارج اصول حوزه های علمیه یکی از کتاب های مورد استفادۀ طلاب و اساتید است.
انگیزۀ نگارش
علامۀ ربانی شیخ محمد علی کاظمی در مقدمۀ کتاب انگیزۀ خود را از نگارش کتاب فوائد الاصول این گونه بیان می فرماید:انی لما حضرت مجلس بحث المولی خاتمة المجتهدین، فرید عصره و فقیه زمانه، من الیه انتهت الریاسة العامة، شیخنا و ملاذنا آیة الله حضرة المیرزا محمد حسین الغروی النائینی، متع الله المسلمین ببقائه، رایت ان بحثه الشریف ذو فوائد جلیلة بحیث ینتفع منه المنتهی من اهل العلم فضلا عن المبتدی، و یستفید منه من کثر باعه فضلا عمن قصر، فاحببت تزیین هذه الاوراق بما استفدته من افاداته الشریفة حسبما یسعنی و یؤدی الیه فهمی القاصر. یعنی: «از زمانیکه در مجلس درس مولا، برترین مجتهدان، یگانه دهر و فقیه زمان، شخصیتی که ریاست حوزه های علمیه به دست اوست، استاد و پناهگاه ما، حضرت آیت الله میرزا محمد حسین غروی نائینی، شرکت کردم، دیدم که مجلس درس ایشان دارای فوائد ارزشمندی است که عالم اندیشمند از آن بهره مند می شود چه رسد به کسی که در این علم مبتدی و آغازگر راه باشد. و کسی که در این راه توانا باشد از آن بهره می برد چه رسد به کسی که ناتوان و نیازمند باشد؛ لذا دوست داشتم این برگه ها را به آنچه از افادات و بیانات شریف ایشان استفاده برده ام زینت بخشم و تا آنجا که فهم قاصر من به آن دست می یابد شرح و تقریر نمایم.»
مکتب نائینی
...

[ویکی فقه] القواعد الفقهیه (ناصر مکارم شیرازی). «القواعد الفقهیه: ثلاثون قاعده فقهیه عامه تجری فی مختلف ابواب الفقهیه»، تالیف آیت الله ناصر مکارم شیرازی است که در دو جلد به بررسی ۳۰ قاعده کلی فقه که کاربردهای زیادی نیز در ابواب مختلف فقهی دارد، پرداخته است. این کتاب برای دومین بار توسط مدرسه علمیه امام علی بن ابی طالب علیه السّلام منتشر شده است. در پایان هر جلد فهرست تفصیلی مطالب و در پاورقی آدرس منابع مورد استفاده مؤلف درج شده است.
به جهت این که بسیاری از قواعد فقهیه در فقه کاربردهای عملی خاصی دارد، مؤلف کتاب بر آن شده تا مهم ترین قواعد فقهی که کاربردهای فراوانی در فقه و مباحث استدلالی فقهی دارد را جمع آوری نماید؛ تا مورد استفاده اهل فن قرار گرفته و از تطویل مباحث اصولی و فقهی که فایده امروزی ندارد، جلوگیری به عمل آید.
ساختار کتاب
گردآوری قواعد مهم فقه از میان آرای فقها و کتاب های معتبر فقهی است و برای استخراج قواعد فقهی به روایات و دلیل عقلی نیز استناد شده است.
گزارش محتوا
...

[ویکی اهل البیت] القواعد الفقهیه (نوشته حسن بجنوردی). القواعد الفقهیة کتابی است در بیان قاعده های کلی فقهی از سید محمد حسن بجنوردی از اساتید حوزه.
در این کتاب آیت اللّه سید محمدحسن بجنوردی با گردآوری، تدوین و تبیین بیش از 64 قاعده فقهی در دوازده جلد کمک شایان توجهی به فقه و فقیهان کرد. وی افزون بر تفسیر و تبیین معنای هر قاعده و موارد کاربرد آن ها در فقه به تثبیت و استوارسازی قواعد یاد شده بر پایه کتاب، سنت، اجماع و سیره پرداخت و مجموعه مباحث را در هفت جلد ارائه کرد.
قواعدی که وی در این کتاب مورد توجه قرار داده اند به شرح زیر است: قاعده اتلاف، قاعده احسان، قاعده اصالة الصّحه، قاعده اصالة اللزوم، قاعده اقدام، قاعده الاسلام یجب ما قبله، قاعده الشرط الفاسد لیس بمفسد للعقد، قاعدة المغرور یرجع الی من غرّه، قاعده تحذیر، قاعدة ندرء الحدود بالشبهات، قاعده عدم ضمان الامین، قاعده قرعة، قاعده لاضرر و لاضرار، قاعده لوث، قاعده کل مبیح تلف قبل قبضه فحو من مال بایعه، قاعدة ما یضمن بصحیحه یضمن بفاسد، قاعده من ملک شیئاً ملک الاقرار به، قاعده نفی السبیل، قاعده نفی عسر و حرج و قاعدة ید.
محققان این کتاب افزون بر ارائه مدارک بررسی تاریخچه پیدایش و روند هر قاعده و استخراج روایات و آیات مورد استفاده در کتاب و اقوال علماء که مورد اشاره مؤلف بوده است در پایان کتاب چندین فهرست نیز ضمیمه کردند؛ این فهرست ها شامل فهرست موضوعی مجموعه، فهرست آیات قرآنی، فهرست احادیث، فهرست نام معصومان علیهم السلام، فهرست اعلام، فهرست کتبی که در متن کتاب از آنها یاد شده است، فهرست منابع تحقیق اعم از کتاب و مجلات می باشد.
بجنوردی، روش متداول تدریس فقه در مرحلة عالی (خارج) را ـ که استاد، کتابی فتوایی را متن درس خود قرار داده و مسایل آن را یک به یک مطرح و در نفی یا اثبات آن برهان آورده و سرانجام نظریة خود را اعلام کند ـ برای پرورش شاگردان نمی پسندید؛ او معتقد بود که این شیوه، قواعد اساسی اجتهاد را به شاگرد نمی آموزد تا بتواند از آن در موارد مشابه دیگر نیز استفاده کند، از این رو شاگردان، خود غالباً با حضور طولانی در درس خارج فقه ممکن است به ملکة استنباط احکام نایل شوند.
او همچنین معتقد بود که اگر استادان به طرح قواعد کلی فقهی بپردازند و سپس کاربرد و تطبیق آن بر مصادیق را به شاگردان بیاموزند شاگردان زودتر به قدرتِ استنباط احکام می رسند. بر همین اساس، کتاب محققانة خود، القواعد الفقهیه را تألیف کرد.
قدیم ترین چاپ کتاب حاضر توسط مطبعه الآداب در سال 1368 بوده و جدیدترین چاپ توسط دلیل ما در سال 1382 موجود می باشد.