[ویکی نور] القند فی ذکر علمای سمرقند، تألیف عالم حنفی عمر بن محمد نسفی (537-462ق) به زبان عربی است. این کتاب از نظر دربر داشتن نام محدّثان بسیار و سلسله روایات آنان در خور اهمیت است. همچنین از جهت ذکر اسامی خاص ایرانی و اعلام جغرافیایی ناحیه ی سغد قدیم و دیگر نواحی ماوراءالنهر در خور توجه است.
کتاب با مقدمه ای به قلم یوسف الهادی؛ مشتمل بر شرح حال مؤلف و آثار او و... آغاز شده است. متن کتاب بر اساس حروف الفبا (از الف تا کاف) را شامل شده است. در انتهای اثر نیز مستدرک القند و فهارس کتاب آمده است.
ابتدا لازم است، درباره واژه «قند» که در عنوان کتاب آمده، توضیح دهیم. ابن منظور در لسان العرب می نویسد: «قند، شیره فشرده نیشکر است». فیروزآبادی نیز در القاموس المحیط در همین ماده این واژه را معرّب می داند. در یادداشت های دکتر محمد معین بر برهان قاطع آمده است: قند معرّب کَند است و این واژه در اصل هندی است.
کتاب حاضر، برای دانشمندانی که به تحقیق درباره ی آسیای میانه می پردازند، کتابی ناشناخته نیست. تنها دو قطعه بزرگ، از این کتاب حجیم امروز در دست است: نسخه ای در استانبول و نسخه ای در پاریس. نسخه استانبول شرح حال محدثانی را در بردارد که نامشان با حروف خاء تا کاف شروع می شده است و ظاهراً نسخه ی اصلی تألیف نجم الدین نسفی است، در حالی که نسخه ی پاریس تحریری است خلاصه، و در مواردی مفصل، به قلم ابوالفضل محمد بن عبدالجلیل سمرقندی، شاگرد نجم الدین نسفی. از کتاب القند تحریرهایی نیز به فارسی با عنوان قندیّه در دست است که با دو نسخهی موجود عربی شباهت چندانی ندارد. محتمل است که نسفی کتاب دیگری در تاریخ و فضایل سمرقند داشته و این اثر بوده که اساس تحریرهای فارسی، خصوصاً در مورد تاریخ پیش از اسلام سمرقند، قرار گرفته است.
برخی از مناطقی که در این کتاب از آنها نام برده شده و عموماً در منطقه ماوراءالنهر قرار دارند، حتی در کتاب ها و فرهنگ های جغرافیایی به چشم نمی خورد و این مسئله، کار تحقیق کتاب را دشوار کرده است.
کتاب با مقدمه ای به قلم یوسف الهادی؛ مشتمل بر شرح حال مؤلف و آثار او و... آغاز شده است. متن کتاب بر اساس حروف الفبا (از الف تا کاف) را شامل شده است. در انتهای اثر نیز مستدرک القند و فهارس کتاب آمده است.
ابتدا لازم است، درباره واژه «قند» که در عنوان کتاب آمده، توضیح دهیم. ابن منظور در لسان العرب می نویسد: «قند، شیره فشرده نیشکر است». فیروزآبادی نیز در القاموس المحیط در همین ماده این واژه را معرّب می داند. در یادداشت های دکتر محمد معین بر برهان قاطع آمده است: قند معرّب کَند است و این واژه در اصل هندی است.
کتاب حاضر، برای دانشمندانی که به تحقیق درباره ی آسیای میانه می پردازند، کتابی ناشناخته نیست. تنها دو قطعه بزرگ، از این کتاب حجیم امروز در دست است: نسخه ای در استانبول و نسخه ای در پاریس. نسخه استانبول شرح حال محدثانی را در بردارد که نامشان با حروف خاء تا کاف شروع می شده است و ظاهراً نسخه ی اصلی تألیف نجم الدین نسفی است، در حالی که نسخه ی پاریس تحریری است خلاصه، و در مواردی مفصل، به قلم ابوالفضل محمد بن عبدالجلیل سمرقندی، شاگرد نجم الدین نسفی. از کتاب القند تحریرهایی نیز به فارسی با عنوان قندیّه در دست است که با دو نسخهی موجود عربی شباهت چندانی ندارد. محتمل است که نسفی کتاب دیگری در تاریخ و فضایل سمرقند داشته و این اثر بوده که اساس تحریرهای فارسی، خصوصاً در مورد تاریخ پیش از اسلام سمرقند، قرار گرفته است.
برخی از مناطقی که در این کتاب از آنها نام برده شده و عموماً در منطقه ماوراءالنهر قرار دارند، حتی در کتاب ها و فرهنگ های جغرافیایی به چشم نمی خورد و این مسئله، کار تحقیق کتاب را دشوار کرده است.
wikinoor: القند_فی_ذکر_علماء_سمرقند