الفتوح

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] مؤلف:ابو محمد احمد بن اعثم کوفی (م ۳۱۴ ق).
متن عربی کتاب از پس از رحلت پیامبر - صلی الله علیه وآله - شروع شده و تا پایان خلافت مستعین ادامه یافته است. ابن اعثم در بیشتر موارد از مآخذ خود یاد نکرده، اما بسیاری از اخبار او را در سایر منابع می توان یافت؛ هر چند از برخی منابع خود یاد کرده؛ مانند شعبی، نصر بن مزاحم، واقدی، زهری و هشام کلبی.
ابن اعثم در اخبار مربوط به جنگ امویان و عباسیان و آغاز خلافت عباسیان، به طور مرتب مطالبی را از مدائنی نقل کرده و مطالب او درباره عراق افزون بر اخبار از شهرها است. یک جلد از چاپ هشت جلدی درباره کربلا است و از مآخذ دست اول حماسه کربلا محسوب می شود.

شروح و تعلیقات
محمد بن محمد مستوفی این کتاب را در سال ۵۹۸ ق ترجمه کرده است. این ترجمه ترجمه ای آزاد است که از حیث ادبی از اهمیت زیادی برخوردار است و تنها تا وقایع مربوط به امام حسین - علیه السلام - ترجمه شده است.

وضعیت نشر
این کتاب، به همت انتشارات دارالکتب العلمیه لبنان، در سال ۱۴۰۶ ق چاپ و منتشر شده است.


منبع
...

[ویکی اهل البیت] منبع: کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ص 304-305
مولف این کتاب ابومحمد احمد بن اعثم کوفی (م 314 ق) می باشد. وی محدث، شاعر و مورخ شیعی بزرگ قرن سوم و چهارم هجری است. عدم اطلاع دقیق محققان از زادگاه و تاریخ تولد و زندگانی وی به حدی است که در نام و نسب وی اختلاف کرده اند؛ همچنین لفظ اعثم را که لقب پدر او بوده است گاهی درباره خود ابن اعثم بکار برده اند.
ابن اعثم شاعر نیز بوده و یاقوت حموی ابیاتی از او را در معجم الادبا آورده است. از تالیفات او التاریخ فی شرح الوقایع، المألوف و الفتوح را می توان نام برد.
متن عربی کتاب از پس از رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله شروع شده و تا پایان خلافت مستعین ادامه یافته است. ابن اعثم در بیشتر موارد از مآخذ خود یاد نکرده اما بسیاری از اخبار او را در سایر منابع می توان یافت؛ هر چند از برخی منابع خود یاد کرده مانند شعبی، نصر بن مزاحم، واقدی، زهری و هشام کلبی.
ابن اعثم در اخبار مربوط به جنگ امویان و عباسیان و آغاز خلافت عباسیان، به طور مرتب مطالبی را از مدائنی نقل کرده و مطالب او درباره عراق افزون بر اخبار از شهرهاست. یک جلد از چاپ هشت جلدی درباره کربلا است و از مآخذ دست اول حماسه کربلا محسوب می شود.
محمد بن محمد مستوفی این کتاب را در سال 598 ق ترجمه کرده است. این ترجمه، ترجمه ای آزاد است که از حیث ادبی از اهمیت زیادی برخوردار است و تنها تا وقایع مربوط به امام حسین علیه السلام ترجمه شده است.
این کتاب به همت انتشارات دارالکتب العلمیه لبنان در سال 1406 ق چاپ و منتشر شده است.

[ویکی نور] الفتوح، تألیف احمد بن اعثم کوفی، معروف به ابن اعثم (متوفی 314ق)، به زبان عربی و در اوایل قرن چهارم هجری نوشته شده است. کتاب «الفتوح» به نام های دیگری هم در کتب مختلف شناخته شده؛ چنان که «کشف الظنون» از آن با عنوان «فتوحات الشام» و تاریخ نگارستان از آن به عنوان «تاریخ فتوح» نام می برند.
تحقیق این نسخه از کتاب توسط علی شیری به انجام رسیده است.
کتاب یک مجموعه نه جلدی بدون مقدمه است که تمامی جلد نهم به فهارس اختصاص یافته است. با دقت در «الفتوح» درخواهیم یافت که این کتاب، در بیشتر موارد، منبع و مرجعی ندارد و نویسنده از مآخذ خود سخنی به میان نیاورده، اما با کمی تفحص در دیگر مآخذ و منابع، می توان بسیاری از اخبار کتاب را در سایر منابع یافت.
به قولی، گویا این کتاب تقطیع شده است و اسناد آن حذف و به جای آن «قال» آمده است. ذکر سلسله سندهای طـولانی دو مـورد در جلد دوم و یک مورد در جلد چهارم کـتاب اسـت که دو مورد اول بدون هیچ تغییر با هم یکسان است؛ فقط در مورد دوم نام سه نفر افزون بر مورد اولی است.
«الفتوح» برای تاریخ قدیم عرب و اسلام از زمان رحلت حضرت رسول تا زمان خلافت هارون الرشید (م 193ق)، به خصوص در مورد آنچه مربوط است به عراق و فتح خراسان و ارمنستان و آذربایجان و جنگ های اعراب با خزرها و نفوذ و گسترش اسلام در ایران و روم شرقی، منبع مهم و قابل اعتمادی است.

[ویکی نور] الفتوح (ترجمه مستوفی هروی). الفتوح (ترجمه مستوفی هروی) نوشته ابن اعثم کوفی (م 314ق) یکی از منابع تاریخ اسلام است که به عربی نگارش یافت و آن گاه در سده های بعد به فارسی ترجمه شده است. این کتاب دراواخر قرن ششم هجری (596ق) توسط محمد بن احمد مستوفی هِرَوی به فارسی برگردانده شد.
با مقابله و مقایسه بخش هایی از متن با ترجمه، به ویژه حوادث دوران خلافت علی(ع)، که بیشترین حجم ترجمه فارسی را به خود اختصاص داده به این نتیجه می رسیم که مترجم، ضمن آراستن نثر به نظم فارسی و مسجّع نمودن عبارات و آوردن گزارش ها با نثری بلیغ و دل نشین و گاهی حفظ متن عربی به همراه ترجمه یا بدون آن، سعی کرده برخی گزارش ها را خلاصه کند و بر برخی دیگر، با بهره مندی از منابع معتبر، بیفزاید.
هم چنین با جستجو در منابع تاریخ اسلام، اقدام به گویا کردن برخی نام های مبهم در متن نموده است. ترتیب موضوعی گزارش ها از دیگر کارهای مترجم است.
از این نکته نباید غفلت کرد که هر چند این ترجمه در سده شش هجری انجام گرفته و در مقایسه با دیگر منابع تاریخ اسلام از مآخذ دست اول بشمار نمی آید اما، از دو جهت حایز اهمیت است؛ نخست این که، ترجمه یکی از منابع نخستین اسلامی است؛ دیگر این که، مترجم با مراجعه به منابع اولیه، برخی گزارش ها را تکمیل و مطالبی را به آنها افزوده است. این کتاب برای همه علاقه مندان به تاریخ صدر اسلام، به ویژه کسانی که توان بهره مندی از کتاب های عربی را ندارند، بسیار ارزش مند است. مترجم با به کاربردن عبارات زیبا و دلنشین، گزارش ها را داستان گونه نوشته به طوری که خواننده از مطالعه کتاب خسته نمی شود که چه بسا ساعت ها با آن همراه گردد.
درباره یک یا دو نفر بودن مترجم، همان گونه که مصحّح نیز آورده است، بین فضلا و اهل تحقیق ابهام و شک وجود دارد. دسته ای اعتقاد دارند که مترجم اول یعنی محمد بن احمد بن ابی بکر مستوفی هروی در آغاز ترجمه کتاب -یعنی به زمان ترجمه وقایع خلافت ابوبکر- جهان را وداع کرده و کار نیمه تمام او را محمد بن احمد بن ابی بکر مابیژ نابادی، طبق همان دستوری که از طرف امیر خوارزم و خراسان برای مترجم اول صادر شده بود، ادامه داده است. از این دسته می توان به آقای دبیر سیاقی اشاره کرد، که در مقاله ای با عنوان «ترجمه فارسی تاریخ اعثم و دو مترجم آن»، با استناد به مقدمه برخی نُسَخ خطی، به این مطلب اعتقاد پیدا کرده اند.

پیشنهاد کاربران

بپرس