[ویکی نور] الصلة بین التصوف و التشیع تألیف کامل مصطفی شیبی، اندیشمند و پژوهش گر عراقی، اثری است که ارتباط بین مذهب تشیع و تصوف از ابتدا تا عهد صفوی را مورد بررسی قرار داده است.
مؤلف در مقدمه کتاب سبب نگارش و چگونگی آن را بدین گونه بیان کرده است: «هسته اصلی این کتاب رساله دانشگاهی بود که به راهنمایی استاد فقیه دکتر ابوالعلا عفیفی نوشته بودم و هیئتی مرکب از استاد نامبرده و مرحوم استاد خضیری و استاد دکتر علی سامی نشار مطالب آن را مورد بررسی و انتقاد قرار داده بودند. پس از رسیدگی و اظهارنظر استادان راهنما با درجه عالی فوق لیسانس در دانشکده ادبیات گروه فلسفه و علوم اجتماعی دانشگاه اسکندریه در ماه آب (اگوست) 1958 پذیرفته شد... می توانم ادعا کنم ریشه های این تألیف و بحث در مدت چهارده سال با کوشش مدام آبیاری شده است».
کتاب مشتمل بر مقدمه نویسنده و متن اثر در دو جلد است. در جلد اول کتاب در چهار باب موضوعات تشیع، زهد، تصوف و اهل فتوت و ملامتیه مطرح شده است. در جلد دوم کتاب نیز در ضمن هفت فصل مباحثی چون اوضاع تشیع در مقاطع مختلف تاریخی مانند عهد ایلخانی، تیموری، سلجوقیان و عثمانیان تا انتهای عهد صفوی بررسی شده است.
مؤلف بیشتر مطالب خود را از مراجع فراوانی که در اختیار داشته است نقل می کند. مجموع مآخذی که در فهرست نامه کتاب از آن ها نام برده شده است متجاوز از دویست کتاب و رساله می شود که بیشتر آن ها جزء کتاب های معتبر و مورد استناد مورخان و اهل تحقیق است. ازاین رو نسبت به مسائل مورد بحث و مواضع اخلاقی همیشه داوری و نظر خود را به اخبار و اسناد منصوص استناد می دهد.
نویسنده مباحث کتاب را با تعریف لغوی و اصطلاحی شیعه آغاز می کند: «تشیع با شیعه هم ریشه است و شیعه هر کس پیروان و یاران اوست. این نام بیشتر بر کسانی که دوستدار علی(ع) و خاندان او هستند اطلاق می شود، چنان که اکنون نام مخصوص آنان شده است... کلمه تشیع در لغت به معنی پیروی و دوستی متبوع است در راه دین بر وجه اخلاص».
محققان، چه پیشینیان و چه متأخران، در اینکه تشیع در چه زمانی ظاهر شده است، اختلاف دارند. شیخ محمدحسین کاشف الغطاء و احمد امین برین عقیدهاند که شیعه در زمان زندگی خود پیغمبر(ص) ظاهر شد؛ اما نوبختی که از دانشمندان قرن سوم هجری و از پیشقدمان مؤلفان شیعه است، چنین عقیده دارد که تشیع پس از وفات پیغمبر اکرم(ص) پدید آمده است. آرای دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که دیدگاه نویسنده در آخر چنین است: «آنچه از مجموع آراء و عقاید به نظر ما درستتر میآید آن است که تشیع بدان معنی که بیان کردیم که عبارت است از: یاری علی و پیروی از او، به همان اندازه قدیم است که اسلام قدیم است و در نخستین لحظه ای که اظهار آن برای مردم مناسب مینمود به صورت دعوتی رسمی ظاهر شد».
مؤلف در مقدمه کتاب سبب نگارش و چگونگی آن را بدین گونه بیان کرده است: «هسته اصلی این کتاب رساله دانشگاهی بود که به راهنمایی استاد فقیه دکتر ابوالعلا عفیفی نوشته بودم و هیئتی مرکب از استاد نامبرده و مرحوم استاد خضیری و استاد دکتر علی سامی نشار مطالب آن را مورد بررسی و انتقاد قرار داده بودند. پس از رسیدگی و اظهارنظر استادان راهنما با درجه عالی فوق لیسانس در دانشکده ادبیات گروه فلسفه و علوم اجتماعی دانشگاه اسکندریه در ماه آب (اگوست) 1958 پذیرفته شد... می توانم ادعا کنم ریشه های این تألیف و بحث در مدت چهارده سال با کوشش مدام آبیاری شده است».
کتاب مشتمل بر مقدمه نویسنده و متن اثر در دو جلد است. در جلد اول کتاب در چهار باب موضوعات تشیع، زهد، تصوف و اهل فتوت و ملامتیه مطرح شده است. در جلد دوم کتاب نیز در ضمن هفت فصل مباحثی چون اوضاع تشیع در مقاطع مختلف تاریخی مانند عهد ایلخانی، تیموری، سلجوقیان و عثمانیان تا انتهای عهد صفوی بررسی شده است.
مؤلف بیشتر مطالب خود را از مراجع فراوانی که در اختیار داشته است نقل می کند. مجموع مآخذی که در فهرست نامه کتاب از آن ها نام برده شده است متجاوز از دویست کتاب و رساله می شود که بیشتر آن ها جزء کتاب های معتبر و مورد استناد مورخان و اهل تحقیق است. ازاین رو نسبت به مسائل مورد بحث و مواضع اخلاقی همیشه داوری و نظر خود را به اخبار و اسناد منصوص استناد می دهد.
نویسنده مباحث کتاب را با تعریف لغوی و اصطلاحی شیعه آغاز می کند: «تشیع با شیعه هم ریشه است و شیعه هر کس پیروان و یاران اوست. این نام بیشتر بر کسانی که دوستدار علی(ع) و خاندان او هستند اطلاق می شود، چنان که اکنون نام مخصوص آنان شده است... کلمه تشیع در لغت به معنی پیروی و دوستی متبوع است در راه دین بر وجه اخلاص».
محققان، چه پیشینیان و چه متأخران، در اینکه تشیع در چه زمانی ظاهر شده است، اختلاف دارند. شیخ محمدحسین کاشف الغطاء و احمد امین برین عقیدهاند که شیعه در زمان زندگی خود پیغمبر(ص) ظاهر شد؛ اما نوبختی که از دانشمندان قرن سوم هجری و از پیشقدمان مؤلفان شیعه است، چنین عقیده دارد که تشیع پس از وفات پیغمبر اکرم(ص) پدید آمده است. آرای دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که دیدگاه نویسنده در آخر چنین است: «آنچه از مجموع آراء و عقاید به نظر ما درستتر میآید آن است که تشیع بدان معنی که بیان کردیم که عبارت است از: یاری علی و پیروی از او، به همان اندازه قدیم است که اسلام قدیم است و در نخستین لحظه ای که اظهار آن برای مردم مناسب مینمود به صورت دعوتی رسمی ظاهر شد».
wikinoor: الصلة_بین_التصوف_و_التشیع