الش

آلش ( āleš ) = عوض ( آشتیانی )
آلش کردن = عوض کردن ( آشتیانی )
ا لش ( aleš ) = عوض به جای دیگر ( تاتی، تالشی )
آلش = دادوستد، مبادله، تعویض ( تبری )
آلشا کردن = عوض کردن ( تبری )
آلشا کردن، آلش هاکردن = عوض کردن ( تبری )
آلش = جفت رحم پس از زایمان ( تبری )
آلو ( ālu ) = جفت زایمان ( تبری )
الش ( aleš ) ، الیش ( ališ ) = عوض، بدل ( تربت حیدریه ای )
الیش کردن = عوض کردن، لباس عوض کردن ( تربت حیدریه ای )
آلش ( ālaš ) = عوض ( سنگسری )
آلیش ( āliš ) = عوض ( سمنانی )
آلُش ( āloš ) = عوض ( لاسگردی، سرخه ای )
الش ( aleš ) = عوض، بدل ( قاینی )
الش کرده = عوض کردن، بدل کردن ( قاینی )
آلش ( āleš ) = عوض ( کرمانی )
آلش کردن = عوض کردن ( قمی )
آلشی = عوض، اشتباهی ( قمی )
آلِشت ( ālešt ) = عوض ( لری )
آلِشت کِرده ( ālešt kerde ) = عوض کردن ( لری )
آلِشتی = بچه ی نحیف، عوض شده توسط اجنه ( لری )
آلِشت = عوض ( لکی )
آلِشت کردن = عوض کردن چیزی با چیز دیگر ( لکی )
الیش ( ališ ) = عوض، تبدیل ( هزارگی، افغانستان )
این واژه بااین که چنین کاربرد گسترده ای در سراسر پهنه ی ایران دارد در واژه نامه ی دهخدا جایگاه و دریافت سزاواری نیافته است. به کوتاهی بسیار می گوید:
آلش: ( ترکی، ا مص ) تبدیل، تعویض.
به شواناییِ ِ ( احتمالِ ِ ) بسیار، چیزی که لغت نامه را به اشتباه انداخته ترکیب �آلِش - ورش� است در ترکی به چمار �داد و ستد�. �آلش� در ترکی به چمار �می گیریم� است از ترکی آذری �lm�x یا �lm�gh ( �گرفتن� ) و �ورش� از verm�gh یا verm�x ( �دادن� ) . همچنین در دهخدا درآیه ی ترکی �آلش دگش� را می بینیم، به چمار �بازرگانی، تجارت�، که بخش دوم آن ازdegišm�x �عوض کردن� است.
به هر روی، این �آلش� ترکی هیچ پیوندی با �آلش� پارسی ندارد و ما در این گفتار می کوشیم نشانه هایی به دست دهیم در راستای ایرانی بودن این واژه.
بسیار شگفت انگیز است که واژه ی بیگانه ای بی آن که در پارسی رسمی� - ادبی کاربرد داشته باشد این چنین در گویش های گوناگون پارسی راه یافته باشد.
ما در اینجا پیش می نهیم که �آلِش� سرانجام از پوروا�ایرانی �harH* به چمارِ �دادوستد کردن، معاوضه کردن، تجارت کردن، خراج پرداختن� ( 2007 Cheung ) می آید. از این ریشه پدیدارانه ( ظاهراً ) هیچ واژه ی اوستایی یا پارسی باستان به ما نرسیده است، ولی در زبان های ایرانی میانه و نوین دو دسته واژه از آن سرچشمه می گیرند؛ یکی با پیشوند، دیگری بی پیشوند.
۱ ) گروه پیشونددار: واژه ی پارسیِ گوهر ( guhar ) ، گهری ( gohari ) ، گهول ( gahul ) ، گهولیدن ( gahulidan ) به چمار �بدل کردن و عوض کردن� باشد. این واژه از پوروا�ایرانی �harH�ui* می آید. در کردی ( کورمانجی ) : guh�r، guh�rin، guhartin، gōrin و ( سورانی ) gōr - ، gōrān �عوض کردن، بدل کردن� به کار می روند. در گورانی gurγān �عوض کردن�. این واژه همچنین در فرهنگها به دیسه ی �کلوج، کلوجیدن، کلوچ، کلوچیدن� ضبط شده است. همچنین واژه ی پارسی میانه wihīr - �تغییر، دگرشد� از آن این گروه است.
2 ) گروه بی پیشوند: در پارسی میانه harg و halg �وظیفه، باج، خراج، کار، کوشش�. این واژه به عربی رفته و به دیسه ی �خرج� و �خراج� به پارسی بازگشته است. در سُغدی arsk �کار، کنش�، در یغناوی ark �کار�، در یدغه ای horγ، در مونجی hōr ( g ) �کار�، و در خُتَنی h�ra - �چیز، دارایی�.
�آلش� به این گروه دوم پیوند دارد و فرگشتِ دیسش ( تشکیلِ ) آن چنین است:
*harH - → *arH - → *ark - ( مانند یغناوی ) → *alk - → alš
خودآوای ِ ( مصوت ِ ) آغازین می تواند بلند باشد یا کوتاه و دو هم آوای ِ ( صامت ِ ) l ( ل ) و š ( ش ) را خودآواهای u، a، و i از هم جدا می کنند، بسته به گویش.
ما در پارسی به واژه ی آلش و کَروازِ ( فعل ) آن �آلشیدن� نیاز داریم. در �فرهنگ ریشه شناسی اخترشناسی و اخترفیزیک� یکی از هموگ ( معادل ) های change �آلش، آلشیدن� است. همچنین �گَهول، گهولیدن� برای exchange به کار رفته است.

👈آلش دگش در ترکی که دئیشمک degişmek یعنی عوض کردن و تغییر که همراه اون اومده
همین شکل وارد زبان لرستانی شده _ منبع دهخدا