الداع
دانشنامه اسلامی
پیشنهاد کاربران
اسم فاعل با توجه به نقشی که در جمله ایفا می کند حالت رفع یا نصب و یا جر خواهد گرفت فعل معتل ناقص هم این اعراب ها را با توجه به نقش می تواند داشته باشد حال می خواهیم بدانیم که فعل معتل ناقص واوی اگر حالت رفع بخود بگیرد دچار چه تغییراتی خواهد شد؟
... [مشاهده متن کامل]
اسم فاعل معتل ناقص از ریشه ی دعو در ثلاثی مجرد در حالت رفعی داعٍ است.
اما توضیح: داعٍ در اصل دَاعِوٌ بوده و از آنجا که در ناقص واوى، اگر ماقبلِ واو، مکسور باشد، واو به یاء تبدیل می شود، طبق این قاعده، داعِیٌ می شود و از آنجا که ضمه بر یاء ثقیل است ، ضمه ی یاء، ساقط می شود: دَاعِیْنْ، و از آنجا که حرف عله ی ساکن اگر کنار ساکن دیگرى قرارگیرد، حذف می شود، یاء در التقاء ساکنین حذف می گردد و می شود: دَاعِنْ، که این کلمه را که دَاعِنْ خوانده می شود در عربی به شکل داعٍ می نویسند.
اما توجه: اگر اسم فاعل داعٍ، همراه اَلْ بیاید، تنوین آن حذف و به جاى تنوین، ى ظاهر می گردد ; مانند:
داعٍ ← اَلدَّاعِی،
اما توضیح: اولا اسمی که اَلْ داشته باشد، هیچ وقت تنوین نمی گیرد ثانیا چگونگی کار بدین صورت است که ابتدا الدَاعِوُ بوده ( با توجه به نقشی که حالت رفع گرفته است ) و از آنجا که در ناقص واوى، اگر ماقبلِ واو، مکسور باشد، واو به یاء تبدیل می شود، طبق این قاعده، الداعِیُ می شود و از آنجا که ضمه بر یاء ثقیل بود، ضمه ی یاء ساقط می شود: دَاعِیْ، و قصه در این جا تمام می شود و چون از التقاء ساکنین خبری نیست پس یاء هم بدین علت حذف نخواهد شد.
نتیجه: اسم فاعل هایی وجود دارند که وقتی نکره هستند ( یعنی تنوین دار هستند ) با همان اسم فاعل هایی که فقط معرفه شدند ( یعنی همراه ال شدند ) متفاوتند. مثل داعٍ ← اَلدَّاعِی
اما مثال ها:
یَا خَیْرَ مَنْ دَعَاهُ دَاعٍ وَ أَفْضَلَ مَنْ رَجَاهُ رَاجٍ ( فرازی از دعای ابوحمزه ثمالی )
ای بهترین کسی که خواننده ای او را خوانده است، وبرترین کسی که امیدواری به او امید بسته است.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ حُجَّتِکَ فِی أَرْضِکَ وَ خَلِیفَتِکَ فِی بِلاَدِکَ وَالدَّاعِی إلَی سَبِیلِکَ ( فرازی از زیارت آل یاسین )
خدایا درود فرست بر محمّد [نام مبارک امام دوازدهم]، حجّتت در زمینت، و خلیفه ات درکشورهایت، و دعوت کننده به راهت.
اما درباره ی آیه ی مبارکه، وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ، در سایت تدبر چنین آمده است: ( الداعی ) ، اسم فاعل من دعا علی وزن فاعل، و قد حذفت الیاء من رسم المصحف لأنها تسقط وصلا فی بعض القراءات فحذفت رسما للتخفیف، و کذلک الیاء فی ( دعانی ) ، و الإعلال فی الآیة بقلب الواو یاء أصله الداعو، جاءت متطرفة بعد کسر.
وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ ( آیه ی١٨٦سوره بقره )
ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ ﺍﺯ ﺗﻮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ، [ ﺑﮕﻮ : ] ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻣﻦ ﻧﺰﺩﻳﻜﻢ ، ﺩﻋﺎﻱ ﺩﻋﺎ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﺍﺟﺎﺑﺖ ﻣﻰ ﻛﻨﻢ ; ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻋﻮﺗﻢ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﻧﺪ ، ﺗﺎ [ ﺑﻪ ﺣﻖّ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ] ﺭﺍﻩ ﻳﺎﺑﻨﺪ [ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺍﻋﻠﻲ ﺑﺮﺳﻨﺪ ]
علت حذف یاء در الدَّاعِ و در دَعانِ چیست؟
الداعِ: مضاف إلیه و مجرور است و علامت جر آن هم کسره ای است که بجای یای محذوف نشسته است، یائ در این کلمه برای تخفیف در قرائت، حذف شده است.
دعانِ: فعل ماض مبنی بر فتح؛ النون در اینجا نون وقایه است و یاء در این مورد نیز برای تخفیف در قرائت حذف شده و کسره نون، دلالت بر آن دارد. پس، یاء در هر دو مورد برای تخفیف در قرائت حذف شده است.
... [مشاهده متن کامل]
اسم فاعل معتل ناقص از ریشه ی دعو در ثلاثی مجرد در حالت رفعی داعٍ است.
اما توضیح: داعٍ در اصل دَاعِوٌ بوده و از آنجا که در ناقص واوى، اگر ماقبلِ واو، مکسور باشد، واو به یاء تبدیل می شود، طبق این قاعده، داعِیٌ می شود و از آنجا که ضمه بر یاء ثقیل است ، ضمه ی یاء، ساقط می شود: دَاعِیْنْ، و از آنجا که حرف عله ی ساکن اگر کنار ساکن دیگرى قرارگیرد، حذف می شود، یاء در التقاء ساکنین حذف می گردد و می شود: دَاعِنْ، که این کلمه را که دَاعِنْ خوانده می شود در عربی به شکل داعٍ می نویسند.
اما توجه: اگر اسم فاعل داعٍ، همراه اَلْ بیاید، تنوین آن حذف و به جاى تنوین، ى ظاهر می گردد ; مانند:
داعٍ ← اَلدَّاعِی،
اما توضیح: اولا اسمی که اَلْ داشته باشد، هیچ وقت تنوین نمی گیرد ثانیا چگونگی کار بدین صورت است که ابتدا الدَاعِوُ بوده ( با توجه به نقشی که حالت رفع گرفته است ) و از آنجا که در ناقص واوى، اگر ماقبلِ واو، مکسور باشد، واو به یاء تبدیل می شود، طبق این قاعده، الداعِیُ می شود و از آنجا که ضمه بر یاء ثقیل بود، ضمه ی یاء ساقط می شود: دَاعِیْ، و قصه در این جا تمام می شود و چون از التقاء ساکنین خبری نیست پس یاء هم بدین علت حذف نخواهد شد.
نتیجه: اسم فاعل هایی وجود دارند که وقتی نکره هستند ( یعنی تنوین دار هستند ) با همان اسم فاعل هایی که فقط معرفه شدند ( یعنی همراه ال شدند ) متفاوتند. مثل داعٍ ← اَلدَّاعِی
اما مثال ها:
یَا خَیْرَ مَنْ دَعَاهُ دَاعٍ وَ أَفْضَلَ مَنْ رَجَاهُ رَاجٍ ( فرازی از دعای ابوحمزه ثمالی )
ای بهترین کسی که خواننده ای او را خوانده است، وبرترین کسی که امیدواری به او امید بسته است.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ حُجَّتِکَ فِی أَرْضِکَ وَ خَلِیفَتِکَ فِی بِلاَدِکَ وَالدَّاعِی إلَی سَبِیلِکَ ( فرازی از زیارت آل یاسین )
خدایا درود فرست بر محمّد [نام مبارک امام دوازدهم]، حجّتت در زمینت، و خلیفه ات درکشورهایت، و دعوت کننده به راهت.
اما درباره ی آیه ی مبارکه، وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ، در سایت تدبر چنین آمده است: ( الداعی ) ، اسم فاعل من دعا علی وزن فاعل، و قد حذفت الیاء من رسم المصحف لأنها تسقط وصلا فی بعض القراءات فحذفت رسما للتخفیف، و کذلک الیاء فی ( دعانی ) ، و الإعلال فی الآیة بقلب الواو یاء أصله الداعو، جاءت متطرفة بعد کسر.
وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ ( آیه ی١٨٦سوره بقره )
ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ ﺍﺯ ﺗﻮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ، [ ﺑﮕﻮ : ] ﻳﻘﻴﻨﺎً ﻣﻦ ﻧﺰﺩﻳﻜﻢ ، ﺩﻋﺎﻱ ﺩﻋﺎ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﺍﺟﺎﺑﺖ ﻣﻰ ﻛﻨﻢ ; ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻋﻮﺗﻢ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﻧﺪ ، ﺗﺎ [ ﺑﻪ ﺣﻖّ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ] ﺭﺍﻩ ﻳﺎﺑﻨﺪ [ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺍﻋﻠﻲ ﺑﺮﺳﻨﺪ ]
علت حذف یاء در الدَّاعِ و در دَعانِ چیست؟
الداعِ: مضاف إلیه و مجرور است و علامت جر آن هم کسره ای است که بجای یای محذوف نشسته است، یائ در این کلمه برای تخفیف در قرائت، حذف شده است.
دعانِ: فعل ماض مبنی بر فتح؛ النون در اینجا نون وقایه است و یاء در این مورد نیز برای تخفیف در قرائت حذف شده و کسره نون، دلالت بر آن دارد. پس، یاء در هر دو مورد برای تخفیف در قرائت حذف شده است.