[ویکی نور] الجامع اللطیف فی فضل مکة و أهلها و بناء البیت الشریف، تألیف محمد ابن ظهیره(متوفی 960ق) از علمای حنفی مذهب است. کتاب را در سال 949ق. بدین انگیزه نگاشته است که تاریخ محلی مکه را بدون تفصیل مُمِل و ایجاز مُخِل در یک جا گرد آورد. برخی محققان این کتاب را به محمد بن حسین بن ظهیره نسبت داده اند؛ اما نویسنده در مقدمه خود را محمد جارالله بن ظهیره قرشی مکی حنفی معرفی کرده است.
کتاب؛ مشتمل بر مقدمه، 10 باب و یک خاتمه است.در مقدمه در رابطه با فضیلت علم سخن گفته است. ابواب به توصیف کعبه و فضیلت آن مکان شریف و مقام و مسجدالحرام ومطالب دیگری اختصاص یافته است. در خاتمه نیز اماکن و مشاهد مکه ذکر شده است. شیوه ارائه مطالب بدین گونه است که پس از ذکر اقوال مختلف، با أقول یا قلت نظر خود را نیز ذکر می کند و با عباراتی مانند فائده یا تنبیه توضیحاتی را می افزاید. مباحثی را نیز استطراداً می آورد.
شهر مکه به جهت اینکه کعبه شریف و بیت الله الحرام در آن واقع شده و ادله فراوانی که از کتاب و سنت بر فضیلت آن وارد شده، مورد توجه ویژه تاریخ نگاران اسلامی بوده است. در مقدمه کتاب از "ابوالولید الأزرقی" و از "تقی الدین فاسی مکی" به عنوان دو تن از أجله متقدم و متأخر در این زمینه نام برده شده و از آثار این بزرگان به نیکی یاد شده است. نویسنده معتقد است در برخی از آثار تاریخ نگاری، اطاله کلام و اطناب مملّ دیده می شود. در بعضی نیز مطالب به ایجاز و اختصار ذکر شده، لکن این ایجاز مخل بوده و از مطالب مهمی غفلت شده است. لزوم تألیفی متوسط که در عین لطافت و اعتدال از جامعیت نیز برخوردار باشد، نویسنده را به نگارش "الجامع اللطیف" ترغیب نمود. این اثر به تصریح صاحبش در واقع گردآوری اخبار و احادیث و فروع فقهی و فواید و لطایفی از مصادر متنوع تاریخی، سیره، تفسیر و غیر آن است که با تحریر و تقریری جدید ارائه شده است. معمولاً پس از نقل اختلاف آراء خود نیز اظهار نظر کرده است؛ و به جهت پیشگیری از اشتباه ناسخین، ابتدای و انتهای آن را با"أقول" و"انتهی" مشخص کرده است.
در مقدمه آیات فراوانی در فضیلت علم و عالم ذکر شده است. سپس به کثرت روایات اشاره و با نقل تعدادی از آنها بر أفضلیت علما بر شهدا تأکید کرده است. در ادامه اقوال حکما را با ذکر اشعاری بیان کرده و با درخواست علم نافع از خداوند به پایان برده است.
خلاصه مطالب ابواب به ترتیب عبارت است از:
کتاب؛ مشتمل بر مقدمه، 10 باب و یک خاتمه است.در مقدمه در رابطه با فضیلت علم سخن گفته است. ابواب به توصیف کعبه و فضیلت آن مکان شریف و مقام و مسجدالحرام ومطالب دیگری اختصاص یافته است. در خاتمه نیز اماکن و مشاهد مکه ذکر شده است. شیوه ارائه مطالب بدین گونه است که پس از ذکر اقوال مختلف، با أقول یا قلت نظر خود را نیز ذکر می کند و با عباراتی مانند فائده یا تنبیه توضیحاتی را می افزاید. مباحثی را نیز استطراداً می آورد.
شهر مکه به جهت اینکه کعبه شریف و بیت الله الحرام در آن واقع شده و ادله فراوانی که از کتاب و سنت بر فضیلت آن وارد شده، مورد توجه ویژه تاریخ نگاران اسلامی بوده است. در مقدمه کتاب از "ابوالولید الأزرقی" و از "تقی الدین فاسی مکی" به عنوان دو تن از أجله متقدم و متأخر در این زمینه نام برده شده و از آثار این بزرگان به نیکی یاد شده است. نویسنده معتقد است در برخی از آثار تاریخ نگاری، اطاله کلام و اطناب مملّ دیده می شود. در بعضی نیز مطالب به ایجاز و اختصار ذکر شده، لکن این ایجاز مخل بوده و از مطالب مهمی غفلت شده است. لزوم تألیفی متوسط که در عین لطافت و اعتدال از جامعیت نیز برخوردار باشد، نویسنده را به نگارش "الجامع اللطیف" ترغیب نمود. این اثر به تصریح صاحبش در واقع گردآوری اخبار و احادیث و فروع فقهی و فواید و لطایفی از مصادر متنوع تاریخی، سیره، تفسیر و غیر آن است که با تحریر و تقریری جدید ارائه شده است. معمولاً پس از نقل اختلاف آراء خود نیز اظهار نظر کرده است؛ و به جهت پیشگیری از اشتباه ناسخین، ابتدای و انتهای آن را با"أقول" و"انتهی" مشخص کرده است.
در مقدمه آیات فراوانی در فضیلت علم و عالم ذکر شده است. سپس به کثرت روایات اشاره و با نقل تعدادی از آنها بر أفضلیت علما بر شهدا تأکید کرده است. در ادامه اقوال حکما را با ذکر اشعاری بیان کرده و با درخواست علم نافع از خداوند به پایان برده است.
خلاصه مطالب ابواب به ترتیب عبارت است از: