[ویکی نور] التلخیص فی القراءات الثمان نوشته عبدالکریم بن عبدالصمد (متوفی 478)، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. مضمون این کتاب، همان گونه که از نام آن پیداست، ارائه خلاصه ای از مطالب درباره قرائات هشتگانه است. محقق کتاب، محمد حسن عقیل موسی، مقدمه مفصلی بر آن نوشته است.
کتاب از یک مقدمه و دو بخش اصلی تشکیل شده؛ بخش آموزش دارای مقدمه و دو باب است و بخش تحقیق شامل مقدمه مصنف و ذکر اسناد قرائات هشتگانه و مطالب دیگری درباره تجوید است.
نویسنده، منابع کتاب را در دو بخش مجزای خطی و چاپی ارائه کرده است. از جمله منابع خطی کتاب، جامع ابی معشر یا سوق العروس، جامع البیان امام ابوعمرو دانی، لطائف الإشارات لفنون القراءات امام شهاب الدین قسطانی، المنتهی فی أداء القراءات و طرقها اثر امام ابوالفضل محمد بن جعفر خزاعی و ... و از منابع چاپی آن قرآن چاپی به روایت حفص از عاصم و به روایت ورش از نافع، الإبانه عن معانی القراءات مکی بن ابوطالب قیسی، إبراز المعانی من حرز الإمانی ابوشامه دمشقی، إتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربع عشر احمد بن محمد بناء دمیاطی، الإتقان فی علوم القرآن سیوطی، الأنساب سمعانی، البحر المحیط ابوحیان اندلسی، تاریخ الخلفای سیوطی، تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر و... .
نویسنده در مقدمه علت اختیار چنین موضوعی برای تحقیقش را این گونه نقل می کند؛ به علت مشکل بودن موضوع، کمتر کسی از میان طالبان علوم دینی به سمت این موضوع روی می آورند، اکثر کتاب های با این موضوع به صورت کتب خطی در کتابخانه ها خاک می خورند و در دسترس عموم قرار ندارند، این کار را از مصادیق کار خیر دانستم و به آن اقدام کردم تا مشمول آیه «ثمّ أورثنا الکتب الّذین اصطفینا من عبادنا» (فاطر: 32) قرار بگیرم، این کتاب، در راستای افزایش و تکمیل اطلاعات و مطالعاتی است که سابقاً انجام می دادم. وی از موارد ذیل به عنوان دشواری هایی که در این کار با آن ها مواجه بوده یاد می کند؛ استفاده از مجرد نقل بدون ارجاع در این کتاب، کم بودن مصادری که بتوان در قواعد این علم به آن ها رجوع کرد، سعی در رساندن معنی در قالبی خلاصه که اخلال در معنا ایجاد نکند و اختیار طرق و روایات غیر مشهور در برخی قرائات توسط مصنف که زحمتی مضاعف را در یافتنشان به جهت استناد، طلب می کرد.
مطالب کتاب در دو بخش الدراسه و التحقیق بیان شده اند. در قسمت الدراسه، علم قرائات تعریف و فضیلت و اهمیت آن بیان شده و درباره احرف سبعه و معنای مختار در آن توضیح داده شده است. شروط قبول قراءت بیان شده و گفته شده که از میان قرائات، فقط ده تا مقبول و مابقی شاذ هستند. در قسم التحقیق، نص کامل محقق کتاب «التلخیص» ارائه شده و سپس خاتمه و نتایج کتاب ارائه شده است.
ابن جزری علم قرائت را علم اداء کلمات قرآن دانسته است و چنین گفته است: «القراءات علم بکیفیة أداء کلمات القرآن و اختلافها، معزوّ لناقله». در فضیلت علم قرائات همین بس که در این علم مسائلی درباره قرآن که شریف ترین کتاب است، آموزش داده می شود و پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: خیرکم من تعلم القرآن و علّمه یعنی بهترین شما کسی است که قرآن را بیاموزد و بیاموزاند. نویسنده در راستای بیان فضیلت این علم، شش مورد را ذکر می نماید. عبدالکریم بن عبدالصمد، بحث از تخفیف الهی بر عباد در قراءت احرف سبعه را مطرح می کند و روایت نبوی مشهور با محتوای «إن هذا القرآن أنزل علی سبعة أحرف فاقرؤوا ما تیسر منه» را بر این امر شاهد می آورد و سخن از اختلاف در معنای احرف سبعه را مطرح می کند. وی معنای مورد نظر شیخ زرقانی درباره سبعه احرف مبنی بر این که «حرف» به معنی «وجه» است را می پذیرد.
کتاب از یک مقدمه و دو بخش اصلی تشکیل شده؛ بخش آموزش دارای مقدمه و دو باب است و بخش تحقیق شامل مقدمه مصنف و ذکر اسناد قرائات هشتگانه و مطالب دیگری درباره تجوید است.
نویسنده، منابع کتاب را در دو بخش مجزای خطی و چاپی ارائه کرده است. از جمله منابع خطی کتاب، جامع ابی معشر یا سوق العروس، جامع البیان امام ابوعمرو دانی، لطائف الإشارات لفنون القراءات امام شهاب الدین قسطانی، المنتهی فی أداء القراءات و طرقها اثر امام ابوالفضل محمد بن جعفر خزاعی و ... و از منابع چاپی آن قرآن چاپی به روایت حفص از عاصم و به روایت ورش از نافع، الإبانه عن معانی القراءات مکی بن ابوطالب قیسی، إبراز المعانی من حرز الإمانی ابوشامه دمشقی، إتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربع عشر احمد بن محمد بناء دمیاطی، الإتقان فی علوم القرآن سیوطی، الأنساب سمعانی، البحر المحیط ابوحیان اندلسی، تاریخ الخلفای سیوطی، تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر و... .
نویسنده در مقدمه علت اختیار چنین موضوعی برای تحقیقش را این گونه نقل می کند؛ به علت مشکل بودن موضوع، کمتر کسی از میان طالبان علوم دینی به سمت این موضوع روی می آورند، اکثر کتاب های با این موضوع به صورت کتب خطی در کتابخانه ها خاک می خورند و در دسترس عموم قرار ندارند، این کار را از مصادیق کار خیر دانستم و به آن اقدام کردم تا مشمول آیه «ثمّ أورثنا الکتب الّذین اصطفینا من عبادنا» (فاطر: 32) قرار بگیرم، این کتاب، در راستای افزایش و تکمیل اطلاعات و مطالعاتی است که سابقاً انجام می دادم. وی از موارد ذیل به عنوان دشواری هایی که در این کار با آن ها مواجه بوده یاد می کند؛ استفاده از مجرد نقل بدون ارجاع در این کتاب، کم بودن مصادری که بتوان در قواعد این علم به آن ها رجوع کرد، سعی در رساندن معنی در قالبی خلاصه که اخلال در معنا ایجاد نکند و اختیار طرق و روایات غیر مشهور در برخی قرائات توسط مصنف که زحمتی مضاعف را در یافتنشان به جهت استناد، طلب می کرد.
مطالب کتاب در دو بخش الدراسه و التحقیق بیان شده اند. در قسمت الدراسه، علم قرائات تعریف و فضیلت و اهمیت آن بیان شده و درباره احرف سبعه و معنای مختار در آن توضیح داده شده است. شروط قبول قراءت بیان شده و گفته شده که از میان قرائات، فقط ده تا مقبول و مابقی شاذ هستند. در قسم التحقیق، نص کامل محقق کتاب «التلخیص» ارائه شده و سپس خاتمه و نتایج کتاب ارائه شده است.
ابن جزری علم قرائت را علم اداء کلمات قرآن دانسته است و چنین گفته است: «القراءات علم بکیفیة أداء کلمات القرآن و اختلافها، معزوّ لناقله». در فضیلت علم قرائات همین بس که در این علم مسائلی درباره قرآن که شریف ترین کتاب است، آموزش داده می شود و پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: خیرکم من تعلم القرآن و علّمه یعنی بهترین شما کسی است که قرآن را بیاموزد و بیاموزاند. نویسنده در راستای بیان فضیلت این علم، شش مورد را ذکر می نماید. عبدالکریم بن عبدالصمد، بحث از تخفیف الهی بر عباد در قراءت احرف سبعه را مطرح می کند و روایت نبوی مشهور با محتوای «إن هذا القرآن أنزل علی سبعة أحرف فاقرؤوا ما تیسر منه» را بر این امر شاهد می آورد و سخن از اختلاف در معنای احرف سبعه را مطرح می کند. وی معنای مورد نظر شیخ زرقانی درباره سبعه احرف مبنی بر این که «حرف» به معنی «وجه» است را می پذیرد.
wikinoor: التلخیص_فی_القراءات_الثمان