[ویکی فقه] التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفة (کتاب). «التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفة»، نوشته محمد بن عبدالرحمن بن ابی بکر، ملقب به شمس الدین ابوالخیر و مشهور به شمس الدین سخاوی، از دانشمندان بزرگ شافعی قرن نهم ق. و به زبان عربی است. این اثر به ذکر در مورد تاریخ محلی و احوال ساکنین مدینه طیبه اختصاص دارد.
[ویکی نور] التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفة، تألیف شمس الدین السخاوی(متوفی سنه 902ق) به زبان عربی است. این اثر به ذکر احوال ساکنین مدینه طیبه اختصاص دارد.
در این اثر اسامی 4099 نفر به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. در جلد اول تا حرف ظاء و در جلد دوم باقی حروف ذکر شده است.
کتاب با مقدمه مفصلی آغاز شده است. در این مقدمه پس از خطبه به کتاب «الإعلام بمن دخل المدینة من الأعلام» تألیف عفیف بن عبدالله بن محمد بن خلف المطری به عنوان منبع اصلی کتاب اشاره و از آن مطالبی که موافق نظرش بوده، استفاده کرده است. سپس نسب شریف پیامبر مکرم اسلام(ص) را عدنان نقل و به سیره نبوی و مناقب و محاسن آن بزرگوار پرداخته است. ذکر حوادث صدر اسلام و غزوات نبی به ترتیب زمان وقوع آنها از دیگر مطالب طرح شده است. شرح و تفصیل مسجد نبوی از استوانه ها، ابواب، مناره ها و... نیز در ادامه آمده است.
یکی از مباحثی که در کتب تاریخ مدینه رایج است، ذکر مساجدی است که نبی اکرم(ص) در آنها نماز گزارده است که در این اثر نیز نام آنها ذکر شده است. مشاهد بقیع و دیگر اماکن مدینه منوره و ذکر نام کسانی که نبی(ص) در هنگام غزوات و مانند آن بر مدینه گماردند، از مطالب دیگر مقدمه است.
بسط و تفصیل شرح حال اعلام مدینه متفاوت است؛ گاه به یک نیم خط بسنده شده و گاه چندین صفحه را در برگرفته است. اکنون به جهت آشنایی با شیوه نگارش نویسنده مواردی به عنوان نمونه ذکر می شود:
در این اثر اسامی 4099 نفر به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. در جلد اول تا حرف ظاء و در جلد دوم باقی حروف ذکر شده است.
کتاب با مقدمه مفصلی آغاز شده است. در این مقدمه پس از خطبه به کتاب «الإعلام بمن دخل المدینة من الأعلام» تألیف عفیف بن عبدالله بن محمد بن خلف المطری به عنوان منبع اصلی کتاب اشاره و از آن مطالبی که موافق نظرش بوده، استفاده کرده است. سپس نسب شریف پیامبر مکرم اسلام(ص) را عدنان نقل و به سیره نبوی و مناقب و محاسن آن بزرگوار پرداخته است. ذکر حوادث صدر اسلام و غزوات نبی به ترتیب زمان وقوع آنها از دیگر مطالب طرح شده است. شرح و تفصیل مسجد نبوی از استوانه ها، ابواب، مناره ها و... نیز در ادامه آمده است.
یکی از مباحثی که در کتب تاریخ مدینه رایج است، ذکر مساجدی است که نبی اکرم(ص) در آنها نماز گزارده است که در این اثر نیز نام آنها ذکر شده است. مشاهد بقیع و دیگر اماکن مدینه منوره و ذکر نام کسانی که نبی(ص) در هنگام غزوات و مانند آن بر مدینه گماردند، از مطالب دیگر مقدمه است.
بسط و تفصیل شرح حال اعلام مدینه متفاوت است؛ گاه به یک نیم خط بسنده شده و گاه چندین صفحه را در برگرفته است. اکنون به جهت آشنایی با شیوه نگارش نویسنده مواردی به عنوان نمونه ذکر می شود:
wikinoor: التحفة_اللطیفة_فی_تاریخ_المدینة_الشریفة
[ویکی فقه] التحفه اللطیفه فی تاریخ المدینه الشریفه (کتاب). «التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفة»، نوشته محمد بن عبدالرحمن بن ابی بکر، ملقب به شمس الدین ابوالخیر و مشهور به شمس الدین سخاوی، از دانشمندان بزرگ شافعی قرن نهم ق. و به زبان عربی است. این اثر به ذکر در مورد تاریخ محلی و احوال ساکنین مدینه طیبه اختصاص دارد.
سخاوی در الاعلان بالتوبیخ از نگارش کتابی در تاریخ مدینه گزارش داده؛ اما از نام آن سخنی به میان نیاورده است. ذیل زندگی نامه خود در الضوء اللامع نیز از فراهم کردن سیاهه کتابی به نام تاریخ المدنیین سخن گفته است. همین اشاره، بیشتر محققان را به این عقیده واداشته که تاریخ المدنیین همان التحفة اللطیفه است. (المغانم المطابه، محمد الفیروزآبادی، «مقدمه») این حدس با توجه به مناسبت محتوای التحفه با نام تاریخ المدنیین، دور از ذهن نیست. از دیگر سو، بسیاری از نویسندگان، کتاب تاریخ المدنیین را اثری جداگانه به شمار آورده و به اشتباه از آن با نام تاریخ المدینتین یاد کرده اند. اشاره سخاوی به رویدادهای سال ۹۰۲ق. یعنی سال وفاتش در این کتاب، این اندیشه را تقویت می کند که التحفة اللطیفه از واپسین نوشته های او است. این با اعتقاد به یکی بودن التحفة اللطیفه و تاریخ المدنیین که سخاوی چند سال پیش و در الضوء اللامع (۸۹۷ق.) از وجود آن گزارش داده است، منافات دارد، مگر این که سیاهه التحفه را کهن تر و مربوط به همان سال های تدوین الضوء اللامع و تاریخ تنقیح نهایی آن را سال ۹۰۲ق. بدانیم. نکته دیگر، اشاره سخاوی به کتاب الضوء اللامع و بهره گیری از آن در نگارش التحفة اللطیفه است که به معنای متاخر بودن التحفة اللطیفه نسبت به الضوء اللامع است. بر این اساس، نگارش التحفه و دست کم تدوین نهایی آن باید مربوط به پس از سال ۸۹۷ق. باشد.
منابع کتاب التحفة
سخاوی در نگارش التحفة اللطیفه از منابع گسترده تاریخی و رجالی بهره برده است. او در مقدمه با اشاره به آثار پیشین، آن ها را ناقص شمرده و نبود اثری جامع در تراجم مردم مدینه را سبب نوشتن این کتاب خوانده است. از آن میان، باید از کتاب تعلیق الشمس نوشته محمد بن صالح و کتاب نصیحة المشاور و تعزیة المجاور از ابن فرحون (م. ۷۶۹ق.) نام برد. سخاوی از این دو کتاب بسیار بهره برده و می توان گفت که آن دو اساس کار او در نوشتن التحفة اللطیفه بوده اند. کتاب دیگری که سخاوی از آن سود برده، الروضة الفردوسیة فی اسماء من دفن فی البقیع نوشته ابوعبدالله اقشهری (م. ۷۳۱ق.) است. وی نیز از شیوه ابن حجر در رجال و شرح حال نگاری و روش تاریخ نگاری تقی الدین فاسی (۷۷۵-۸۳۲ق.) نویسنده العقد الثمین در تاریخ مکه اثر پذیرفته و از آثار آن دو فراوان بهره برده است. الضوء اللامع اثر دیگر نویسنده نیز از منابع اصلی التحفه است. از آن جا که بخش مهم کتاب را زندگی نامه معاصران سخاوی تشکیل می دهد، بسیاری از مطالب الضوء اللامع در شرح حال نام آوران سده نهم ق. عینا در کتاب التحفه آمده است. سخاوی در این اثر، بیشتر بر آثار نویسندگان حوزه علمی شام و مصر تکیه کرده است. با این حال، از کتاب هایی همچون تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری(م. ۴۰۵ق.) ،تاریخ قزوین عبدالکریم رافعی(م. ۶۳۲ق.) ، و رجال طوسی(م. ۴۶۰ق.) نیز بهره برده است.
ویژگی های کتاب
...
سخاوی در الاعلان بالتوبیخ از نگارش کتابی در تاریخ مدینه گزارش داده؛ اما از نام آن سخنی به میان نیاورده است. ذیل زندگی نامه خود در الضوء اللامع نیز از فراهم کردن سیاهه کتابی به نام تاریخ المدنیین سخن گفته است. همین اشاره، بیشتر محققان را به این عقیده واداشته که تاریخ المدنیین همان التحفة اللطیفه است. (المغانم المطابه، محمد الفیروزآبادی، «مقدمه») این حدس با توجه به مناسبت محتوای التحفه با نام تاریخ المدنیین، دور از ذهن نیست. از دیگر سو، بسیاری از نویسندگان، کتاب تاریخ المدنیین را اثری جداگانه به شمار آورده و به اشتباه از آن با نام تاریخ المدینتین یاد کرده اند. اشاره سخاوی به رویدادهای سال ۹۰۲ق. یعنی سال وفاتش در این کتاب، این اندیشه را تقویت می کند که التحفة اللطیفه از واپسین نوشته های او است. این با اعتقاد به یکی بودن التحفة اللطیفه و تاریخ المدنیین که سخاوی چند سال پیش و در الضوء اللامع (۸۹۷ق.) از وجود آن گزارش داده است، منافات دارد، مگر این که سیاهه التحفه را کهن تر و مربوط به همان سال های تدوین الضوء اللامع و تاریخ تنقیح نهایی آن را سال ۹۰۲ق. بدانیم. نکته دیگر، اشاره سخاوی به کتاب الضوء اللامع و بهره گیری از آن در نگارش التحفة اللطیفه است که به معنای متاخر بودن التحفة اللطیفه نسبت به الضوء اللامع است. بر این اساس، نگارش التحفه و دست کم تدوین نهایی آن باید مربوط به پس از سال ۸۹۷ق. باشد.
منابع کتاب التحفة
سخاوی در نگارش التحفة اللطیفه از منابع گسترده تاریخی و رجالی بهره برده است. او در مقدمه با اشاره به آثار پیشین، آن ها را ناقص شمرده و نبود اثری جامع در تراجم مردم مدینه را سبب نوشتن این کتاب خوانده است. از آن میان، باید از کتاب تعلیق الشمس نوشته محمد بن صالح و کتاب نصیحة المشاور و تعزیة المجاور از ابن فرحون (م. ۷۶۹ق.) نام برد. سخاوی از این دو کتاب بسیار بهره برده و می توان گفت که آن دو اساس کار او در نوشتن التحفة اللطیفه بوده اند. کتاب دیگری که سخاوی از آن سود برده، الروضة الفردوسیة فی اسماء من دفن فی البقیع نوشته ابوعبدالله اقشهری (م. ۷۳۱ق.) است. وی نیز از شیوه ابن حجر در رجال و شرح حال نگاری و روش تاریخ نگاری تقی الدین فاسی (۷۷۵-۸۳۲ق.) نویسنده العقد الثمین در تاریخ مکه اثر پذیرفته و از آثار آن دو فراوان بهره برده است. الضوء اللامع اثر دیگر نویسنده نیز از منابع اصلی التحفه است. از آن جا که بخش مهم کتاب را زندگی نامه معاصران سخاوی تشکیل می دهد، بسیاری از مطالب الضوء اللامع در شرح حال نام آوران سده نهم ق. عینا در کتاب التحفه آمده است. سخاوی در این اثر، بیشتر بر آثار نویسندگان حوزه علمی شام و مصر تکیه کرده است. با این حال، از کتاب هایی همچون تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری(م. ۴۰۵ق.) ،تاریخ قزوین عبدالکریم رافعی(م. ۶۳۲ق.) ، و رجال طوسی(م. ۴۶۰ق.) نیز بهره برده است.
ویژگی های کتاب
...
wikifeqh: التحفة_اللطیفه