الباقیات الصالحات

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
الباقیات الصّالحات، تعبیری که در قرآن برای افادة امور نیکِ ماندنی، با اشاره به ناپایداری دارایی های دنیا مانند ثروت و فرزند و بی ثمری امکانات و مهلتی که خدا به گمراهان می دهد، بکار رفته است. در دو آیة حاوی این تعبیر بر بهتر بودن «الباقیات الصّالحات» چه از نظر پاداش یا نفع (خَیرٌ عندَ رَبِّک ثواباً) و چه از نظر خواستنی یا شایستة امید بستن بودن (خیرٌ أَمَلاً) و چه از نظر فرجام و نتیجه (خیرٌ مَرَدّاً) تأکید شده است. (درباره این که چرا قرآن «الباقیات الصّالحات» را از نظر ثواب بهتر از زینت های دنیا و بهره مندی های گمراهان که ثواب به معنی پاداش اخروی ندارد، دانسته است.
مفسّران در توضیح دو وصف مذکور در آیه گفته اند که این امور که به دلیل خالصانه و خدایی بودن از تباهی به دورند («صلاح»)، به اعتبار پاداش اخروی و ابدی به صفت «بقا» متصف شده اند. همچنین در بیان موصوف «الباقیات الصّالحات» چند قول وجود دارد و مشهورترین آنها بر اساس حدیثی است که به طرق و عبارات مختلف از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم نقل شده است.
بر طبق این حدیث، اذکار تسبیح و تحمید و تهلیل و تکبیر (سبحان اللّه والحمدللّه و لااله الاّ اللّه و اللّه اکبر) و نیز «لاحول و لاقوّة الاّ باللّه» همان (و یا شماری از) «الباقیات الصّالحات»اند و اشتغال به این اذکار فواید چندی در دنیا و آخرت از جمله محو آثار گناهان و نجات از عذاب و کسب نعمت های بهشتی دارد و به همین جهت بر مداومت در آنها تأکید شده است.
محمّد بن مکّی معروف به شهید اول رساله ای کوتاه به نام الباقیات الصّالحات در تفسیر این اذکار و بیان احتوای آنها بر پنج اصل توحید، عدل، نبوت، معاد و امامت نوشته است. کفعمی (متوفی 905) تمام این رساله را در حاشیة فصل 28 جُنّةُ الامان الواقیَة وَ جَنَّةُ الایمان الباقیَة معروف به المصباح نقل کرده است. همچنین بیاضی شرحی بر این رساله با عنوان الکلمات النافعات فی شرح الباقیات الصّالحات نوشته است.
مجلسی و غزالی نیز در علت سفارش به این اذکار با توجه به محتوای عمیق معرفتی و آثار روحی آنها نکاتی بیان کرده اند (درباره سند و متن حدیث مذکور و نیز توضیحات آن علاوه بر تفاسیر طبری، طوسی، طبرسی، سیوطی، قرطبی، آلوسی، بحرانی و حویزی)
اقوال دیگری که مفسّران در باب آنچه باقیات صالحات را به بار می آورد نقل یا مطرح کرده اند و بعضاً بر یکدیگر منطبق است عبارت اند از: نمازهای پنجگانه در یک تعبیر آمده است: الصلواتُ المکتوبات = نمازهای واجب؛ در روایتی از امام صادق علیه السّلام آمده است: هی الصّلاة. کارهای خوب، سخنان نیکو، شهادت بر یگانگی خدا و برائت از شرک، همه احکام عبادی دینی (الطّاعات، طاعة اللّه) و علاوه بر آن دوری کردن از همة گناهان هر کاری که به خاطر خدا انجام شود،(کُلّ مَا اُریدَ بهِ وجهُاللّه) نیّت (به دلیل آنکه شرط قبولی اعمال است رجوع کنید به همانجا)، ذکرهای مختلف از جمله استغفار و صلوات.

[ویکی اهل البیت] الباقیات الصّالحات. این صفحه مدخلی از دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
الباقیات الصّالحات، تعبیری که در قرآن برای افادة امور نیکِ ماندنی، با اشاره به ناپایداری دارایی های دنیا مانند ثروت و فرزند و بی ثمری امکانات و مهلتی که خدا به گمراهان می دهد، بکار رفته است. در دو آیة حاوی این تعبیر بر بهتر بودن «الباقیات الصّالحات» چه از نظر پاداش یا نفع (خَیرٌ عندَ رَبِّک ثواباً) و چه از نظر خواستنی یا شایستة امید بستن بودن (خیرٌ أَمَلاً) و چه از نظر فرجام و نتیجه (خیرٌ مَرَدّاً) تأکید شده است. (درباره این که چرا قرآن «الباقیات الصّالحات» را از نظر ثواب بهتر از زینت های دنیا و بهره مندی های گمراهان که ثواب به معنی پاداش اخروی ندارد، دانسته است.
مفسّران در توضیح دو وصف مذکور در آیه گفته اند که این امور که به دلیل خالصانه و خدایی بودن از تباهی به دورند («صلاح»)، به اعتبار پاداش اخروی و ابدی به صفت «بقا» متصف شده اند. همچنین در بیان موصوف «الباقیات الصّالحات» چند قول وجود دارد و مشهورترین آنها بر اساس حدیثی است که به طرق و عبارات مختلف از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم نقل شده است.
بر طبق این حدیث، اذکار تسبیح و تحمید و تهلیل و تکبیر (سبحان اللّه والحمدللّه و لااله الاّ اللّه و اللّه اکبر) و نیز «لاحول و لاقوّة الاّ باللّه» همان (و یا شماری از) «الباقیات الصّالحات»اند و اشتغال به این اذکار فواید چندی در دنیا و آخرت از جمله محو آثار گناهان و نجات از عذاب و کسب نعمت های بهشتی دارد و به همین جهت بر مداومت در آنها تأکید شده است.
محمّد بن مکّی معروف به شهید اول رساله ای کوتاه به نام الباقیات الصّالحات در تفسیر این اذکار و بیان احتوای آنها بر پنج اصل توحید، عدل، نبوت، معاد و امامت نوشته است. کفعمی (متوفی 905) تمام این رساله را در حاشیة فصل 28 جُنّةُ الامان الواقیَة وَ جَنَّةُ الایمان الباقیَة معروف به المصباح نقل کرده است. همچنین بیاضی شرحی بر این رساله با عنوان الکلمات النافعات فی شرح الباقیات الصّالحات نوشته است.