آلانی. آلانی (Alani)
مردمی کوچنده و شبان در دنیای باستان، که به یکی از زبان های رایج سخن می گفتند و در جلگه های شمال شرقی دریای سیاه می زیستند. در قرن اول میلادی آلان ها به ایالات شرقی امپراتوری رُم مهاجرت کردند و در نوشته های لاتینی به آنان اشاره شده است. آلان ها به جنگجویی و تخصص در پرورش اسب شهرت داشتند، و در نهایت به دو گروه تقسیم شدند. گروه نخست، همراه با سایر اقوام ژرمنی به سوی غرب حرکت کردند و به نقاطی رسیدند که امروز فرانسه، پرتغال، الجزایر، و تونس قرار دارند و در آن جا به واندال ها پیوستند. در دورۀ پادشاهی گالیسریک، که از ۴۲۸ تا ۴۷۷م حکومت می کرد، آلان ها ایتالیا را اشغال و شهر رُم را در ۴۵۵م تسخیر کردند. گروه دوم، موسوم به آس ها، از دو گروه ایرون، ساکن ایالت خودمختار اوستیای شمالی در روسیه و دیگور در ایالت خودمختار اوستیای جنوبی در جمهوری گرجستان تشکیل می شوند. گروه هایی از این مردم در جمهوری های کاباردین ـ بالکار، گرجستان، تاجیکستان و قارص در ترکیه سکونت دارند. ایرونی ها مسیحی ارتُدوکس و دیگوری ها مسلمان حنفی اند. جمعیت قوم آس بالغ بر ۵۴۲هزار نفر است. زبان این قوم به گروه زبان های ایرانی شمال شرقی تعلق دارد و از دو لهجۀ اصلی ایرونی و دیگوری تشکیل می شود. در این زبان لغات و الفاظ ایرانی قدیمی فراوان است و قهرمانان باستانی ایران، در شمار قهرمانان این قوم قرار دارند. آس ها تا قرن ۶م بت پرست بودند و پس از آن مسیحی شدند. کاباردین های مسلمان در قرن ۱۰ق/۱۶ بر آس ها چیره شدند و اسلام را در میان آنان رواج دادند و پس از مدتی برای رهایی از تعدیات تاتارهای کریمه، به اتفاق آس ها، به دولت روسیه پیوستند.
