الانساب

[ویکی فقه] الانساب (ابهام زدایی). الانساب ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • الانساب (صحاری)، تالیف سلمة بن مسلم عوتبی صحاری، مشهور به ابو منذر، مورخ و نسب شناس معروف، در دو مجلد و به زبان عربی• الانساب (سمعانی)، تألیف ابوسعید عبدالکریم بن محمد بن منصور تمیمی، کتابی در انساب عرب به زبان عربی• انساب الاشراف، عنوان اثری در تاریخ سده اول اسلام و انساب عرب ، تألیف احمد بن یحیی بلاذری
...

[ویکی فقه] الانساب (سمعانی). یکی از کتاب های مهم و ارزنده در زمین انساب و رجال، «الانساب» تألیف عبدالکریم سمعانی (متوفی: ۵۶۲هـ.) است. این کتاب در مهر و موم های اخیر به شکل منقّحی از سوی دارالکتب علمیه بیروت با تصحیح و تحقیق استاد عبدالله عُمر بارودی چاپ و منتشر شده است. پیش از این نیز در ده جلد در حیدرآباد هند به طبع رسیده بود.
نَسَب شناسی و به اصطلاح شجره نگاری یا «التشجیر» در میان اعراب، دارای سابقه ای دیرین است. در زمان رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) سه تن در میان اعراب به نسب شناسی مشهور بودند: ابوعدّی جبیر بن مطعم (متوفی: ۵۹ه .)؛ مخرمة بن نوفل بن اُهیب (متوفی: ۵۴ هـ.) و عقیل بن ابی طالب (متوفی: ۶۵ق.)پس از آن ها دَغفل بن حَنظلة بن زید شیبانی (متوفی: ۶۵ هـ.) در معرفة الانساب ضرب المثل عرب بود. چنانکه وقتی می خواستند کسی را به تبحر در نسب شناسی یاد کنند، می گفتند: «أنسَب مِن دَغفل». دغفل کتاب «التشجیر» را در انساب اعراب جاهَلی تا زمان خود سامان داد. لو فجرن تحقیقات ارزشمندی دربار دغفل منتشر کرده است. این راه همچنان به وسیل تبارشناسان و نسب نگاران بعدی ادامه یافت. خالد بن طلیق (متوفی حدود: ۱۶۶هـ.) ضحاک بن عثمان (متوفی: ۱۸۰ هـ.)، تعیط بن بُکیر مُحاربی (متوفی: ۱۹۰هـ.)، أبوالبختری (متوفی: ۲۰۰ هـ.) ابراهیم بن موسی بن صُدَیق (متوفی حدود: ۲۰۰ هـ.) عُمارة بن قدّاح، و هشام بن محمّد بن سائب کلبی (متوفی: ۲۰۴هـ.) از این جمله بودند. بخصوص این سائب کلبی به نگارش کتاب های «النسب الکبیر» یا الجمهره» و کتاب «انساب البُلدان» و نیز «کتاب الالقاب» تحولی در این زمینه به وجود آورد. محمّد بن جریر طبری در آثار خود از کتاب های ابن کلبی استفاده فراوان برده است.
کتاب های تالیف شده پس از کلبی
برخی کتاب های مهم دراین باره که پس ازاین کلبی نگاشته شدند عبارت اند از:ـ انساب حمیر و ملوک ها: عبدالملک بن هشام (متوفی: ۲۱۳ هـ.)- انساب الشعرا: ابی جعفر محمّد بن حبیب بغدادی نحوی (متوفی:۲۴۵ هـ.)ـ انساب الاشراف بلاذری (متوفی: علی بن أبی طالب ۲۷۹هـ.)ـ الانساب: ابی محمّد قاسم بن اصبغ نحوی (متوفی: ۳۴۰هـ.)ـ انساب الطالبیین و العلویین القادمین الی المغرب: امیر مستنصر بالله اموی (متوفی: ۳۶۶ هـ.)ـ نسب عدنان و قحطان: ابی العباس محمّد بن یزید المبرّد نحوی (متوفی: ۲۸۵هـ.)ـ انساب قریش: ابی عبدالله زبیر بن بکار قرشی (۲۵۶هـ.)، همین کتاب را ابی فید مورج بصری نحوی (متوفی: ۳۷۴ هـ.) تلخیص کرده است.ـ نسب عبدالشمس: ابوالفرج بن علی بن حسین اصفهانی.ـ نهایة الارب فی معرفة انساب العرب: ابی الجود بقر بن راشد.ـ الاکلیل فی انساب حمیر و أیام ملوکها: ابی محمّد حسن بن احمد بن یعقوب همدانی یمنی (متوفی: ۳۳۴ هـ.)ـ اللباب الی معرفة الانساب: ابوالحسن احمد بن محمّد بن ابراهیم اشعری؛ـ القصد و الامم الی انساب العرب و العجم: ابن عبدالبر یوسف بن عبدالله حافظ قرطبی (متوفی: ۴۶۳هـ.)ـ دیوان العرب و جوهرة الادب فی ایضاح النسب: محمّد بن احمد بن عبدالله اسدی سنّابه؛ـ الانساب: ابی محمّد عبدالله بن علی لغمی رشاطی (متوفی: ۴۴۲ هـ.)ـ الانساب: ابی محمّد عبدالله بن محمّد معروف بابن سیّد بطلیوسی (متوفی: ۵۲۱ هـ.)ـ الانساب: ابی محمّد حسن بن علی معروف به قاضی مهذّب (متوفی: ۵۶۲هـ.) این کتاب در حدود بیست جلد است.ـ عجالة المبتدی در انساب، از زین الدین أبی بکر محمّد بن موسی حازمی همدانی (متوفی: ۵۸۴ه .)ـ تاج الانساب از محمّد بن أسعد حسینی (متوفی: ۵۸۸ق)ـ الجوهره فی نسب النبی و اصحابه العشره: کمال الدین عبدالرحمن بن محمّد انباری (متوفی: ۵۷۷هـ.)ـ الشجرة فی الانساب: محمّد بن رضوان (متوفی: ۶۵۷ هـ.)ـ الانساب: ابن مهمندار یوسف بن ابی المعالی (متوفی: ۷۰۰ هـ.)- نسب القطب النبوی و شریف علوی: شهاب الدین ابی العباس احمد بن علی بن ابراهیم بدوی (متوفی: ۶۷۵ هـ)- الانساب: جمال الدین محمّد بن علی مُدَهجن قرشی (متوفی: ۸۸۹ ه .)- بغیة ذوی الهمم فی معرفة الانساب العرب والعجم: ملک افضل عباس بن الملک المجاهد (متوفی: ۷۷۸ هـ)در میان این همه آثار «الانساب» تألیف عبدالکریم سمعانی از جایگاهی بلند برخوردار است. به طوری که پس از تألیف، مورد توجّه و اقبال مورّخان و مؤلفان بعدی قرار گرفت و عدّه ای بر آن تقریظ و شرح نوشته، یا آن را تلخیص کردند. از جمله عزالدین ابوالحسن علی بن محمّد بن اثیر جوزی (متوفی: ۶۳۰ق.) با تلخیص «الانساب» سمعانی و افزودن برخی استدراکات، کتاب جدیدی در سه جلد سامان داد و آن را «اللباب» نامید. همچنین جلال الدین عبدالرحمن سیوطی «الانساب» را تلخیص کرد و با برخی از اضافات که از کتاب هایی چون «معجم البُلدان» یاقوت حموی استخراج کرده بود در سال ۸۷۳ هجری کتاب جدیدی را با عنوان «لبّ الباب» پدید آورد. نیز قاضی قطب الدین محمّد بن محمّد خیضری شافعی (متوفی: ۸۹۴ هـ.) انساب سمعانی را تلخیص کرد و اضافات و تعلیقات ابن اثیر، رشاطی و دیگران را هم بر آن افزود و کتاب خود را «الاکتساب» نامید.
احوال و آثار سمعانی
عبدالکریم سمعانی در شعبان سال ۵۰۶ در سمعان متولد شده است. سمعان نام محلی در تمیم بوده و نیاکان سمعانی بدانجا منسوبند. پدر سمعانی او را در سه سالگی به نیشابور برد. یک سال پس از آن، درگذشت و تربیت و تعلیم سمعانی به دست عموهایش افتاد. سمعانیان جملگی اهل علم و فضل بودند. عموی بزرگ او ابومحمّد حسن بن ابی المظفر سمعانی، عالمی زاهد بود و سمعانی جوان کتاب هایی چون «الجامع» معمّر بن راشد، «تاریخ» احمد بن سیّار، «امالی» ابی زکریا مزکّی، را نزد او آموخت. همچنین نزد عموی کوچک خود ابوالقاسم احمد بن منصور سمعانی (متوفی: ۵۳۴ هـ.) فقه و حدیث را فرا گرفت. خواهر سمعانی «امة الله حرة» نیز زنی عالم و فاضل بود، و ابی غالب محمّد بن حسن باقلانی بغدادی به او اجاز نقل حدیث داده بود. سمعانی نزد او نیز احادیث و حکایات فراوان آموخت. از دیگر استادان وی که خود از او یاد کرده است، ابی شجاع عمر بن ابی الحسن بسطامی است، و او همان کسی است که سمعانی را به تحقیق و نگارش «الانساب» تشویق کرده است.غیر از اینها، سمعانی محضر استادان بسیاری را درک کرده است. او به خاطر تحقیق و استماع حدیث، رنج سفرهای فراوان را بر خود هموار کرده و به شهرهای اصفهان، خراسان، همدان، ماوراء النهر، عراق، حجاز، شام، طبرستان و بیت المقدس بارها سفر کرده است. ابن نجّار نوشته است که وی از هفت هزار شیخ، حدیث شنیده است. سمعانی جز «الانساب» کتاب های دیگری نیز نوشته است. اسامی برخی از کتاب های او اینهاست: الاسفار عن الاسفار النزوع عن الاوطان و النزاع الی الاخوان، ادب الاملاء و الستملاء الذیل علی تاریخ بغداد خطیب؛ تاریخ مرو؛ ادب الطلب؛ معجم البُلدان؛ معجم الشیوخ؛ تحفة المسافر؛ الهدایه؛ عز العزله؛ الادب و استعمال الحسب؛ المناسک؛ الدعوات؛ الدعوات النبویه؛ غسل الیدین؛ افانین البساتین؛ دخول الحمام؛ صلاة التسبیح؛ التحایا؛ تحفة العید؛ فضل الدیک؛ الرسائل و الوسائل؛، صوم البیض؛ سلوة الاحباب؛ ا لتحبیر فی المعجم الکبیر؛ فرط الغرام الی ساکنی الشام؛ مقام العلماء بین یدی الامراء؛ و بسیاری دیگر.امّا مشهورترین کتاب سمعانی همین «الانساب» اوست که به تشویق استادش ابی شجاع عمر بن ابی الحسن بسطامی در روز جمعه سال ۵۰۵ قمری در سمرقند شروع به تألیف آن کرده است.
روش شناسی الانساب
...

[ویکی نور] الانساب (سمعانی). الأنساب، اثر ابوسعید عبدالکریم بن محمد بن منصور تمیمی ، کتابی است در انساب عرب که به زبان عربی و در نیمه اول قرن ششم هجری نوشته شده است.
کتاب، توسط عبدالرحمن بن یحیی تصحیح و تعلیقه نگاری شده است.
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در سیزده جلد، تنظیم شده است.
نویسنده، کتاب را بر اساس ترتیب الفبایی نام شهرها، قبیله ها یا قریه ها تنظیم نموده است. آنگاه در زیر نام هر شهر یا قریه یا قبیله، سعی کرده است نام رجال و علمای آن ها را، همراه با مختصری از شرح حال و سیره او بنگارد. به دنبال نام رجال، اطلاعات دیگری از این دست داده شده است: تاریخ و محلّ تولد و وفات، استادان او، کسانی که از ایشان روایت شنیده است، نام تألیفات، نوع تخصص و برخی موارد دیگر.
در مقدمه محقق، اطلاعات مفیدی پیرامون نویسنده و اثر وی، ارائه شده است.

[ویکی فقه] الانساب (صحاری). «الانساب (لصحاری)»، تالیف سلمة بن مسلم عوتبی صحاری ، مشهور به ابو منذر ، مورخ و نسب شناس معروف، در دو مجلد و به زبان عربی می باشد.
در تحدید عصر وی اختلاف شده است و ابن حزم اندلسی او را از علمای قرن پنجم و اوایل قرن ششم می داند. موضوع کتاب، معرفی انساب و قبایل عرب است و اخبار و اشعار فراوانی نیز در آن ذکر شده است.
ساختار کتاب
در ابتدای اثر، مقدمه ای به قلم محقق آمده است که در باره علم نسب شناسی و جایگاه آن نزد اعراب سخن رفته است. شرح حال نویسنده به قلم سلطان بن مبارک بن حمد الشیبانی مطلب دیگری است که در این چاپ آمده است. در ادامه، مقدمه ای به قلم محقق کتاب، محمد احسان النص ذکر شده که در آن به شرح مطالب و مصادر و مخطوطات اثر پرداخته است. متن اثر از تبویب و فصل بندی برخوردار نبوده و مطالب، همانند بسیاری از کتب انساب به صورت سلسله وار ذکر شده است.
گزارش محتوا
نسب شناسی و به اصطلاح شجره نگاری یا ( التشجیر ) در میان اعراب، دارای سابقه ای دیرین است و به پیش از اسلام بازمی گردد. پیامبر اکرم -صلی الله علیه و آله وسلّم-و اصحاب نیز به تعلیم نسب و شناخت انساب عرب تشویق می کرده اند و لذا کتب فراوانی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. بنای نویسنده، بر اختصار و ایجاز بوده است و به گفته خودش اگر بنای بر استقصای انساب داشت، مطالب کتاب طولانی می شد.
← فایده کتب انساب
...

[ویکی نور] الانساب (عوتبی صحاری). الانساب(لصحاری)، تألیف سلمة بن مسلم عوتبی صحاری، مشهور به ابومنذر، مورخ و نسب شناس معروف، در دو مجلد و به زبان عربی می باشد. در تحدید عصر وی اختلاف شده است و ابن حزم اندلسی او را از علمای قرن پنجم و اوایل قرن ششم می داند. موضوع کتاب، معرفی انساب و قبایل عرب است و اخبار و اشعار فراوانی نیز در آن ذکر شده است.
در ابتدای اثر، مقدمه ای به قلم محقق آمده است که درباره علم نسب شناسی و جایگاه آن نزد اعراب سخن رفته است. شرح حال نویسنده به قلم سلطان بن مبارک بن حمد الشیبانی مطلب دیگری است که در این چاپ آمده است. در ادامه، مقدمه ای به قلم محقق کتاب، محمد احسان النص ذکر شده که در آن به شرح مطالب و مصادر و مخطوطات اثر پرداخته است. متن اثر از تبویب و فصل بندی برخوردار نبوده و مطالب، همانند بسیاری از کتب انساب به صورت سلسله وار ذکر شده است.
نَسَب شناسی و به اصطلاح شجره نگاری یا (التشجیر) در میان اعراب، دارای سابقه ای دیرین است و به پیش از اسلام بازمی گردد. پیامبر اکرم(ص) و اصحاب نیز به تعلیم نسب و شناخت انساب عرب تشویق می کرده اند و لذا کتب فراوانی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است.
بنای نویسنده، بر اختصار و ایجاز بوده است و به گفته خودش اگر بنای بر استقصای انساب داشت، مطالب کتاب طولانی می شد.
نویسنده، معتقد است که کتب انساب برای طالبان علم و فقه از دیگر کتاب ها مفیدتر است، چرا که طالبان علم و حدیث، اگر به علم نسب شناسی آگاه باشند، چنانچه نام شخصی، تصحیف شده شده باشد، به راحتی از آن نمی گذرند، بلکه در پی رد و انکار برمی آیند و صورت درست آن را می آورند.