آلان ها یا اَلان ها یکی از اقوام ایرانی تبار شمالی ساکن اروپا در عهد باستان بودند. نام الان صورتی از واژه آریا است. بازمانده این قوم که در اوستیا در مرز روسیه و گرجستان زندگی می کنند قومیت و زبان خود را ایرون می نامند. حماسه نرت حماسه ملی مردمان ایرانی تبار قفقاز شمالی و مردمان بازماندۂ آلان است.
... [مشاهده متن کامل]
آلان ها گروهی از سرم ها ( شاخه ای از اقوام سکا یا اسکیت ها ) بودند که با یکدیگر متحد شده و در سده اول پیش از میلاد در ناحیه آزوف و مناطق قفقاز جنوبی ساکن شدند. از آنجا به شبه جزیره کریمه و آسیای کوچک و فرا - قفقاز ( قفقاز شمالی ) تاختند. در آن روزگار، اقتصاد الان ها متکی بر گله داری بود. در سیر تاریخی اقوام ایرانی زبان شمالی، آلان ها میان سکاها و سَرمَت ها دنیای باستان از یک سو، و آس های کنونیِ کوهپایه های قفقاز از سوی دیگر، جای می گیرند و نه تنها از نظر زمانی، بلکه از نظر جغرافیایی، حلقهٔ واسط به شمار می روند. در سال ۳۷۲ میلادی این قوم مغلوب طایفه هون شد. یک گروه از آن ها ( آلان های اروپایی ) ، همراه هون ها به غرب مهاجرت کردند و از راه گل ( فرانسه امروزی ) و اسپانیا به شمال آفریقا رفتند. گروه دیگر ( آلان های قفقازی ) ، به سوی کوهپایه های قفقاز مهاجرت کردند. در قفقاز جنوبی اتحادیه ای به رهبری الان ها و طوایف محلی قفقاز تشکیل یافت. آس های کنونی از گروه ایرانیانی هستند که، نه در جنوب بلکه در شمال، از آن طوایف جدا شدند. آن ها نوادگان الان هایی هستند که در تواریخ گرجی از آن ها نام برده شده، یا از نوادگان یاسی های روسی هستند که هر دو با خود الان ها که از سرم ها ( سرمت ها ) به شمار می آیند، یکی دانسته شده اند.
نام این سرزمین و قوم در متون ادب فارسی بسیار به کار رفته است. در حدود العالم دربارهٔ الان ها چنین آمده است: «مشرق و جنوب وی سریر است و مغرب وی روم است و شمال وی دریای خزر و بخاک خزر است و این ناحیتی است اندر شکستگی ها و کوه ها و جایی با نعمت و ملکشان ترساست و مردمانی بت پرست و مردمان وی گروهی کوهی اند و گروهی دشتی، و لشکر ملک اینجا به شهر خیلان، باشد و بندر کاسک شهر در الان از این ناحیت است. » شرفنامه منیری الان را ولایتی از ایران و ترکستان یاد می کند.
به طور کلی تاریخ آلان ها را می توان به سه دوره تقسیم کرد:
... [مشاهده متن کامل]
آلان ها گروهی از سرم ها ( شاخه ای از اقوام سکا یا اسکیت ها ) بودند که با یکدیگر متحد شده و در سده اول پیش از میلاد در ناحیه آزوف و مناطق قفقاز جنوبی ساکن شدند. از آنجا به شبه جزیره کریمه و آسیای کوچک و فرا - قفقاز ( قفقاز شمالی ) تاختند. در آن روزگار، اقتصاد الان ها متکی بر گله داری بود. در سیر تاریخی اقوام ایرانی زبان شمالی، آلان ها میان سکاها و سَرمَت ها دنیای باستان از یک سو، و آس های کنونیِ کوهپایه های قفقاز از سوی دیگر، جای می گیرند و نه تنها از نظر زمانی، بلکه از نظر جغرافیایی، حلقهٔ واسط به شمار می روند. در سال ۳۷۲ میلادی این قوم مغلوب طایفه هون شد. یک گروه از آن ها ( آلان های اروپایی ) ، همراه هون ها به غرب مهاجرت کردند و از راه گل ( فرانسه امروزی ) و اسپانیا به شمال آفریقا رفتند. گروه دیگر ( آلان های قفقازی ) ، به سوی کوهپایه های قفقاز مهاجرت کردند. در قفقاز جنوبی اتحادیه ای به رهبری الان ها و طوایف محلی قفقاز تشکیل یافت. آس های کنونی از گروه ایرانیانی هستند که، نه در جنوب بلکه در شمال، از آن طوایف جدا شدند. آن ها نوادگان الان هایی هستند که در تواریخ گرجی از آن ها نام برده شده، یا از نوادگان یاسی های روسی هستند که هر دو با خود الان ها که از سرم ها ( سرمت ها ) به شمار می آیند، یکی دانسته شده اند.
نام این سرزمین و قوم در متون ادب فارسی بسیار به کار رفته است. در حدود العالم دربارهٔ الان ها چنین آمده است: «مشرق و جنوب وی سریر است و مغرب وی روم است و شمال وی دریای خزر و بخاک خزر است و این ناحیتی است اندر شکستگی ها و کوه ها و جایی با نعمت و ملکشان ترساست و مردمانی بت پرست و مردمان وی گروهی کوهی اند و گروهی دشتی، و لشکر ملک اینجا به شهر خیلان، باشد و بندر کاسک شهر در الان از این ناحیت است. » شرفنامه منیری الان را ولایتی از ایران و ترکستان یاد می کند.
به طور کلی تاریخ آلان ها را می توان به سه دوره تقسیم کرد:
