[ویکی نور] الأقطاب القطبیة یا «البلغة فی الحکمة» اثر عبدالقادر بن حمزه بن یاقوت اهری (متوفی 657ق) از حکمای قرن هفتم است. این اثر متنی فلسفی مبتنی بر آرای شیخ اشراق یا لااقل تأثیرپذیرفته از آرای اوست. کتاب به زبان عربی است و محمدتقی دانش پژوه این کتاب را تصحیح نموده و مقدمه ای به زبان فارسی در ابتدای این اثر نوشته است.
کتاب با یک مقدمه تحقیقی فارسی آغاز شده است. متن اثر در ضمن دو فن تدوین شده که فن اول مشتمل بر دو قطب و هر قطب نیز حاوی دو باب و یک خاتمه است. فن دوم نیز شامل دو قطب و هر قطب حاوی اصول و مسائلی است. در انتهای اثر نیز برخی واژهها تحت عنوان «ذیل کتاب» معرفی شده است.
در مقدمه محقق اثر به تاریخچه مختصری از فلسفه یونان تا شیخ اشراق اشاره شده است. شیخ اشراق نخستین کسی بود که بر پایه فلسفه مشائی فارابی و ابن سینا و تصوف عارفان شالوده حکمت اشراق خودش را ریخته و به گفته خود آن را بر روی حکمت ذوقی افلاطون و اندیشه ایرانی کهن نهاده است. عبدالقادر اهری یکی از نمایندگان این اندیشه ذوقی است.
نام این کتاب «البلغة فی الحکمة» است ولی ابن الفوطی گویا چون دیده است که چند قطب در آن هست و اهری هم لقب قطب الدین دارد آن را «الأقطاب القطبیة» خوانده است.
البلغة فی الحکمة اثری است در حکمت الهی که حال و هوای دینی و کلامی بر آن غلبه دارد. مؤلف در جای جای این اثر از آیات قرآن کریم و احادیث استفاده می کند. استفاده از تعالیم صوفیه نیز تقریباً به اندازه دیگر متون حکمی این دوره است. البته اهری معرفت شهودی را بالاترین درجه معرفت معرفی می کند و از اهل عرفان با عظمت یاد می کند و اصحاب عرفان و شهود را برتر از ارباب فلسفه و برهان می داند. اهری البلغة را با تعریف لغوی و اصطلاحی فلسفه آغاز می کند. بعدازآن مباحث و چارچوب کتاب را در پنج بخش تنظیم می کند؛ با این توضیح که اهری پس از تعریف حکمت و فلسفه می گوید: ازآنجایی که انسان معجونی از «نفس لطیف» و «بدن کثیف » است، حکمت نیز به دو قسم تقسیم می شود: 1- حکمت نفسانی نظری؛ 2- حکمت جسمانی عملی. اهری حکمت نفسانی نظری را نقش بستن صورت «وجود» به تمامی، بر نفس بشری تعریف می کند و آن را نشان دو معرفت می داند: 1- معرفت به ماهیت عالم و علم به اعراض و اجسام؛ 2- معرفت به «علت» وجود عالم.
معرفت اول در دو قطب «روحانیات» و «جسمانیات» و معرفت دوم در دو قطب «مبدأ مطلق» و «معاد » مورد بررسی قرار می گیرد ؛ و این چنین است که اهری مباحث حکمت نظری را به سبب قطب های چهارگانه در چهار بخش تنظیم می کند (شاید به این دلیل به کتاب البلغة، الاقطاب القطبیه گفته شده است) و در پایان کتاب نیز به مباحث حکمت عملی می پردازد .
کتاب با یک مقدمه تحقیقی فارسی آغاز شده است. متن اثر در ضمن دو فن تدوین شده که فن اول مشتمل بر دو قطب و هر قطب نیز حاوی دو باب و یک خاتمه است. فن دوم نیز شامل دو قطب و هر قطب حاوی اصول و مسائلی است. در انتهای اثر نیز برخی واژهها تحت عنوان «ذیل کتاب» معرفی شده است.
در مقدمه محقق اثر به تاریخچه مختصری از فلسفه یونان تا شیخ اشراق اشاره شده است. شیخ اشراق نخستین کسی بود که بر پایه فلسفه مشائی فارابی و ابن سینا و تصوف عارفان شالوده حکمت اشراق خودش را ریخته و به گفته خود آن را بر روی حکمت ذوقی افلاطون و اندیشه ایرانی کهن نهاده است. عبدالقادر اهری یکی از نمایندگان این اندیشه ذوقی است.
نام این کتاب «البلغة فی الحکمة» است ولی ابن الفوطی گویا چون دیده است که چند قطب در آن هست و اهری هم لقب قطب الدین دارد آن را «الأقطاب القطبیة» خوانده است.
البلغة فی الحکمة اثری است در حکمت الهی که حال و هوای دینی و کلامی بر آن غلبه دارد. مؤلف در جای جای این اثر از آیات قرآن کریم و احادیث استفاده می کند. استفاده از تعالیم صوفیه نیز تقریباً به اندازه دیگر متون حکمی این دوره است. البته اهری معرفت شهودی را بالاترین درجه معرفت معرفی می کند و از اهل عرفان با عظمت یاد می کند و اصحاب عرفان و شهود را برتر از ارباب فلسفه و برهان می داند. اهری البلغة را با تعریف لغوی و اصطلاحی فلسفه آغاز می کند. بعدازآن مباحث و چارچوب کتاب را در پنج بخش تنظیم می کند؛ با این توضیح که اهری پس از تعریف حکمت و فلسفه می گوید: ازآنجایی که انسان معجونی از «نفس لطیف» و «بدن کثیف » است، حکمت نیز به دو قسم تقسیم می شود: 1- حکمت نفسانی نظری؛ 2- حکمت جسمانی عملی. اهری حکمت نفسانی نظری را نقش بستن صورت «وجود» به تمامی، بر نفس بشری تعریف می کند و آن را نشان دو معرفت می داند: 1- معرفت به ماهیت عالم و علم به اعراض و اجسام؛ 2- معرفت به «علت» وجود عالم.
معرفت اول در دو قطب «روحانیات» و «جسمانیات» و معرفت دوم در دو قطب «مبدأ مطلق» و «معاد » مورد بررسی قرار می گیرد ؛ و این چنین است که اهری مباحث حکمت نظری را به سبب قطب های چهارگانه در چهار بخش تنظیم می کند (شاید به این دلیل به کتاب البلغة، الاقطاب القطبیه گفته شده است) و در پایان کتاب نیز به مباحث حکمت عملی می پردازد .
wikinoor: الأقطاب_القطبیة