[ویکی اهل البیت] این کتاب که نام کامل آن قاموس تراجم لاشهرالرّجال والنِساء من العَرَب والمُستعرِبینَ والمُسِتشرقینْ است، به زبان عربی و نوشته خیرالدین الزرکلی (1310-1396 ق/ 1893-1976 م)، روزنامه نگار و نویسنده ای اهل بیروت و از پدر و مادری دمشقی است که چندین روزنامه، مجله و چاپخانه در دمشق و قاهره تأسیس کرد. هنگام تسلط فرانسویان بر ریه، محکوم به اعدام شد و به حجاز گریخت و تابعیت آنجا را پذیرفت، در دستگاه آل سعود برآمد و به مناصب عمده رسید.
الاعلام معروف ترین اثر زِرِکلی است که در مقدمه متذکر شده چون گنجینه کتابخانه های عربی فاقد کتابی مشتمل بر شرح احوال مشاهیر مردان و زنان عرب، مستعرب و مستشرق بود، سعی در خلق اثری جامع داشت تا به ضبط نام این دسته از افراد، که سخنی از آنان در تاریخ از قدیم تا زمان تألیف آمده، مبادرت کند.
مؤلف سعی در تلخیص ارائه مطالب داشته و به جهت اجتناب از تحولات حوادث جاری به معاصرین زنده نپرداخته است. متن از گونه فرهنگ زندگینامه ها در مراجع تلقی شده و چارچوب گزینش صاحب ترجمه در اثر مشتمل است بر افرادی که دارای منصب خلافت، امارت، وزارت و قضاوت بوده که اثری درخور داشته اند یا صاحب ریاست مذهبی، فن و حرفه ای بوده یا در شعر جایگاهی احراز کرده و اسمی از وی در کتب نقل است یا روایت بسیار از او نقل شده و دارای اصل و نسب بوده یا ضرب المثل به او منتسب کنند. به طور کلی، آن چنان که در مقدمه اثر آورده ضابطه کلی گزینش صاحب ترجمه آن است که نام او بر زبان ها بوده و از وی سراغ بسیار گیرند.
تدوین متن بر اساس نام کوچک و سپس اسم پدر ملاک بوده، در موارد مشابه که نام و نام پدر یکسان باشد، تاریخ وفات منبای اولویت قرار گرفته است. مهم ترین ویژگی اثر عبارت است از ارجاع شهرت یا لقب صاحب ترجمه به اسم کوچک او که شرح حال در ذیل آن ذکر شده است. بر این قرار، در این اثر به رفع این نقیصه که اعلام نه بر حسب شهرت و کنیه بلکه بر حسب نام کوچک مرتب شده، پرداخته و ابداع نوینی را در سرگذشتنامه های عربی در اوایل قرن بیستم ظاهر می سازد.
ویژگی دیگر اثر این که گاه اسم اشهر اشخاص بدون رعایت نظم الفبایی در بالای نام کوچک آنها و با حروف درشت تر از متن آمده است. همچنین در تنظیم عناوین، کلمات "اب"، "ام"، "ابن"، "بنت" و از این قبیل را در مداخل حذف کرده و مستقیمآ به اسامی خاص افراد ارجاع می دهد. در ذیل هر مدخل، تاریخ تولد و وفات به هجری و میلادی، شهرت، نسبت، کنیه، لقب، شرح کوتاهی از صاحب عنوان و مجموعه آثار وی ارائه می شود. در نهایت مآخذ مورد استفاده برای هر مدخل ذکر شده است.
نخستین چاپ کتاب در سه جلد (1927 م/ 1347 ق) در مصر انتشار یافت. چاپ دوم همراه با اضافات و اصلاحات چندی از جانب مؤلف در ده جلد (1377-1378 ق/ 1954-1959 م) به انضمام یک مقدمه جدید در مصر انتشار یافت. جلد دهم که مستدرک نه جلدی پیشین است در صفحه 257 تا 260 شرح احوال گردآورنده به قلم مؤلف را دربر دارد. از صفحه 261 تا 360 به معرفی مصادر و مراجع کتاب تخصیص یافته است.
چاپ سوم در بیروت به سال (1389 ق/ 1969 م) منتشر شد، این چاپ ضمن اصلاحاتی چند، برخوردار از دو جلد تکمیلی مشتمل بر تداوم استدراک جلد دهم چاپ قبلی اثر، شامل تصاویر و خطوط صاحبان تراجم است که اضافه بر متن الاعلام تلقی می شود. چاپ چهارم بعد از درگذشت مؤلف به سرپرستی زهیر فتح الله در سال (1399 ق/ 1979 م) با مقدمه، اصلاحات و حواشی چندی نسبت به چاپ قبلی با یادداشت خیرالدین زرکلی، در هشت جلد توسط دارالعلم للملایین در بیروت به صورت مکرر انتشار یافته است.
برای الاعلام ذیل و تکمله های چندی به رشته تحریر درآمده که از آن جمله است:
الاعلام معروف ترین اثر زِرِکلی است که در مقدمه متذکر شده چون گنجینه کتابخانه های عربی فاقد کتابی مشتمل بر شرح احوال مشاهیر مردان و زنان عرب، مستعرب و مستشرق بود، سعی در خلق اثری جامع داشت تا به ضبط نام این دسته از افراد، که سخنی از آنان در تاریخ از قدیم تا زمان تألیف آمده، مبادرت کند.
مؤلف سعی در تلخیص ارائه مطالب داشته و به جهت اجتناب از تحولات حوادث جاری به معاصرین زنده نپرداخته است. متن از گونه فرهنگ زندگینامه ها در مراجع تلقی شده و چارچوب گزینش صاحب ترجمه در اثر مشتمل است بر افرادی که دارای منصب خلافت، امارت، وزارت و قضاوت بوده که اثری درخور داشته اند یا صاحب ریاست مذهبی، فن و حرفه ای بوده یا در شعر جایگاهی احراز کرده و اسمی از وی در کتب نقل است یا روایت بسیار از او نقل شده و دارای اصل و نسب بوده یا ضرب المثل به او منتسب کنند. به طور کلی، آن چنان که در مقدمه اثر آورده ضابطه کلی گزینش صاحب ترجمه آن است که نام او بر زبان ها بوده و از وی سراغ بسیار گیرند.
تدوین متن بر اساس نام کوچک و سپس اسم پدر ملاک بوده، در موارد مشابه که نام و نام پدر یکسان باشد، تاریخ وفات منبای اولویت قرار گرفته است. مهم ترین ویژگی اثر عبارت است از ارجاع شهرت یا لقب صاحب ترجمه به اسم کوچک او که شرح حال در ذیل آن ذکر شده است. بر این قرار، در این اثر به رفع این نقیصه که اعلام نه بر حسب شهرت و کنیه بلکه بر حسب نام کوچک مرتب شده، پرداخته و ابداع نوینی را در سرگذشتنامه های عربی در اوایل قرن بیستم ظاهر می سازد.
ویژگی دیگر اثر این که گاه اسم اشهر اشخاص بدون رعایت نظم الفبایی در بالای نام کوچک آنها و با حروف درشت تر از متن آمده است. همچنین در تنظیم عناوین، کلمات "اب"، "ام"، "ابن"، "بنت" و از این قبیل را در مداخل حذف کرده و مستقیمآ به اسامی خاص افراد ارجاع می دهد. در ذیل هر مدخل، تاریخ تولد و وفات به هجری و میلادی، شهرت، نسبت، کنیه، لقب، شرح کوتاهی از صاحب عنوان و مجموعه آثار وی ارائه می شود. در نهایت مآخذ مورد استفاده برای هر مدخل ذکر شده است.
نخستین چاپ کتاب در سه جلد (1927 م/ 1347 ق) در مصر انتشار یافت. چاپ دوم همراه با اضافات و اصلاحات چندی از جانب مؤلف در ده جلد (1377-1378 ق/ 1954-1959 م) به انضمام یک مقدمه جدید در مصر انتشار یافت. جلد دهم که مستدرک نه جلدی پیشین است در صفحه 257 تا 260 شرح احوال گردآورنده به قلم مؤلف را دربر دارد. از صفحه 261 تا 360 به معرفی مصادر و مراجع کتاب تخصیص یافته است.
چاپ سوم در بیروت به سال (1389 ق/ 1969 م) منتشر شد، این چاپ ضمن اصلاحاتی چند، برخوردار از دو جلد تکمیلی مشتمل بر تداوم استدراک جلد دهم چاپ قبلی اثر، شامل تصاویر و خطوط صاحبان تراجم است که اضافه بر متن الاعلام تلقی می شود. چاپ چهارم بعد از درگذشت مؤلف به سرپرستی زهیر فتح الله در سال (1399 ق/ 1979 م) با مقدمه، اصلاحات و حواشی چندی نسبت به چاپ قبلی با یادداشت خیرالدین زرکلی، در هشت جلد توسط دارالعلم للملایین در بیروت به صورت مکرر انتشار یافته است.
برای الاعلام ذیل و تکمله های چندی به رشته تحریر درآمده که از آن جمله است:
wikiahlb: الاعلام
[ویکی نور] الأعلام که نام کامل آن عبارت است از: الأعلام: قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، اثر خیر الدین زرکلی (1893ق-1966م)، روزنامه نگار و نویسنده دمشقی، کتابی است مشتمل بر شرح احوال و آثار نامداران متقدم و متأخر در تاریخ عرب و مستعربان، در عصر جاهلی و دوران اسلامی از مرد و زن ....
کتاب به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.
کتاب با یک مقدمه از زهیر فتح الله و چهار مقدمه از مؤلف آغاز و مطالب در هشت جلد، بر اساس ترتیب حروف الفبا، تنظیم شده است.
زندگی نامه مستشرقان اسلام شناس و خادم فرهنگ عرب و همچنین کسانی که به زبان خود درباره عرب چیز نوشته اند یا عربی درس داده اند، در چاپ دوم کتاب افزوده شده است ....
در این کتاب، ضابطه های چندی در انتخاب مدخل ها، راهنمای مؤلف بوده است؛ از جمله: گواه بودن تصانیف صاحب ترجمه بر علم او؛ خلافت و پادشاهی و امارت او؛ پایگاه بلند او، چون دارا بودن منصب وزرات و قضا و منشأ اثر بودنش؛ ریاست مذهب؛ صاحب فن بودن؛ دارا بودن اثری که نام او را زنده نگه داشته باشد؛ شاعر بودن؛ مکانت اجتماعی؛ روایت حدیث؛ اصل و نسب و اینکه به او مثل زنند. البته مؤلف از ذکر شاعری که چند بیتی سروده یا محدثی که یک - دو حدیثی روایت کرده یا واعظی که مجلسی گفته و امثال بی شمار دارد، خودداری کرده است. همچنین متذکر معاصرانی که در قید حیاتند، نشده است ....
کتاب به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.
کتاب با یک مقدمه از زهیر فتح الله و چهار مقدمه از مؤلف آغاز و مطالب در هشت جلد، بر اساس ترتیب حروف الفبا، تنظیم شده است.
زندگی نامه مستشرقان اسلام شناس و خادم فرهنگ عرب و همچنین کسانی که به زبان خود درباره عرب چیز نوشته اند یا عربی درس داده اند، در چاپ دوم کتاب افزوده شده است ....
در این کتاب، ضابطه های چندی در انتخاب مدخل ها، راهنمای مؤلف بوده است؛ از جمله: گواه بودن تصانیف صاحب ترجمه بر علم او؛ خلافت و پادشاهی و امارت او؛ پایگاه بلند او، چون دارا بودن منصب وزرات و قضا و منشأ اثر بودنش؛ ریاست مذهب؛ صاحب فن بودن؛ دارا بودن اثری که نام او را زنده نگه داشته باشد؛ شاعر بودن؛ مکانت اجتماعی؛ روایت حدیث؛ اصل و نسب و اینکه به او مثل زنند. البته مؤلف از ذکر شاعری که چند بیتی سروده یا محدثی که یک - دو حدیثی روایت کرده یا واعظی که مجلسی گفته و امثال بی شمار دارد، خودداری کرده است. همچنین متذکر معاصرانی که در قید حیاتند، نشده است ....
wikinoor: الأعلام
