الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات

[ویکی نور] شرح الاشارات و التنبیهات، یکی از معروف ترین و با اهمیت ترین شروح اشارات بو علی است که توسط خواجه نصیر الدین طوسی به زبان عربی نوشته شده است. خواجه نصیر الدین طوسی، در مقدمه کتاب، غرض خود را از تألیف چنین شرحی، پاسخ به درخواست بعضی از دوستانش می داند که با دیدن شرح فخر رازی بر اشارات، متوجه گردیده اند که در واقع جرح است نه شرح، فلذا از خواجه خواسته اند تا با شرح و توضیح مقاصد شیخ الرئیس، از ارزش و منزلت کتاب اشارات دفاع نماید.
این شرح، هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ شهرت و وثاقت در جایگاه ویژه ای قرار دارد؛ از این رو قطب الدین رازی، این شرح را شرح کرده است و در ضمن آن، به اشکالات فخر رازی، پاسخ داده است و در واقع شرح وی، قضاوتی است بین شرح خواجه و شرح فخر رازی.
اشارات ابن سینا، از سه بخش منطق، علم الطبیعه و ما قبل الطبیعه تشکیل شده است که هر کدام از آنها یکی از مجلدات این شرح سه جلدی را به خود اختصاص داده است. قسمت منطق اشارات متشکل از ده نهج و بخش فلسفه نیز از ده نمط تشکیل یافته است که سه نمط اول در علم الطبیعه و هفت نمط آن در ما قبل الطبیعه است.
شارح، بعد از بیان مقدمه، ابتدا، خطبه کتاب را تشریح می کند. عبارت نخست خطبه، جمله «احمد اللّه علی حسن توفیقه و اسأل هدایة طریقه و الهام الحق بتحقیقه»، می باشد که شارح آن را حمل بر مراتب نفس انسانی به حسب قوای نظریه و عملیه بین نقصان و کمال نموده است. وی، پس از توضیح هر یک از این قوا، نقش هدایت الهی را در سلوک اهل طریق تبیین می نماید. چنان که گفته شد قطب الدین رازی، برای این شروح توضیحاتی دارد که در پاورقی آمده است.
خواجه بعد از اتمام شرح خطبه کتاب، وارد مطالب بخش منطق می شود که نهج اول آن در غرض منطق است. وی شرحی بر تعریف منطق دارد که در آن تک تک عبارات این تعریف را مورد بررسی قرار داده است.