الاخبار الطوال

[ویکی نور] الأخبار الطوال، اثر ابوحنیفه دینوری (متوفای 281ق) با تحقیق عبدالمنعم عامر و تصحیح جمال الدین شیال، از مهم ترین کتب و مصادر تاریخی است. کتاب، حاوی یک دوره تاریخ فشرده از حضرت آدم(ع) تا مرگ معتصم، هشتمین خلیفه عباسی است.
گرچه مؤلف تا سال 282ق، در قید حیات بوده، لیکن کتاب وی به سال 227ق، ختم می شود.
همه منابع از این کتاب تحت عنوان «الأخبار الطوال یاد کرده اند، جز حاجی خلیفه که از این کتاب تحت عنوان «تاریخ أبی حنیفة» یاد نموده است. در میان آثار متنوع ابوحنیفه، این تنها اثری است که در ارتباط با تاریخ بحث کرده است و در همین اثر توانایی و تسلط او بر تاریخ مشهود است. هدف مؤلف، تألیف کتابی در زمینه تاریخ عمومی و اسلام، با تأکید برحوادث تاریخ ایران بوده است. در مورد هدف دینوری، دکتر عالم زاده و دکتر سجادی می نویسند : «دینوری می خواست نقش ایران و عراق را در تاریخ نشان دهد و دوره ساسانی و عباسی را برای این کار برگزید».
در ابتدای کتاب مقدمه محقق (حاوی زندگی نامه مؤلف و نسخ مورد استفاده برای تحقیق) و سپس متن کتاب که خالی از باب و فصول است، آمده است. می توان کتاب را به دو بخش به شرح ذیل تقسیم نمود:
برخی دیگر این کتاب را به سه بخش تاریخ پیامبران، ایران باستان و تاریخ اسلام تقسیم نموده اند.
دینوری مصادر و مآخذ خود را ذکر نکرده، ولذا به خوبی روشن نیست که منابع الأخبار الطوال چه کتاب هایی بوده است. همین قدر معلوم است که وی در تدوین الأخبار الطوال از آثار و گفتار افراد ذیل استفاده کرده است:

[ویکی فقه] الاخبار الطوال (کتاب). اخبار الطوال، از نخستین آثاری است که در تاریخ عمومی اسلام و ایران نگاشته شده است.
مؤلف تحت عناوین و سرفصل های تاریخی به تبیین حوادث پرداخته، و بدون ذکر سلسله اسناد در نقل حوادث، سعی در بدست دادن متنی یکدست و برگزیده از اخبار تاریخی کرده است. دینوری از نقل حوادث بگونه تقطیع شده پرهیز کرده و چون به موضوعی تاریخی می پردازد، آن را دنبال کرده و به پایان می رساند بدین ترتیب اثر او بر پایه شیوه موضوعی نگارش یافت، نه بر اساس سالشمار. دینوری از منابع خویش یاد نکرده و تنها در مواردی از برخی از راویان مانند هیثم بن عدی سخن گفته است.
ساختار کتاب
اخبار الطوال با شرح زندگی فرزندان آدم علیه السّلام آغاز و با مرگ معتصم ( سال ۲۲۷) پایان می یابد. کتاب دارای سه رشته حوادث عمده به شرح زیر می باشد: ۱. رشته نخست شامل مطالبی در مورد آدم علیه السّلام و فرزندان نخستین او و پیامبرانی همچون ادریس و نوح و هود و ابراهیم و اسماعیل علیه السّلام و بنی اسرائیل و پادشاهی داود و سلیمان علیه السّلام تا ظهور عیسی علیه السّلام است. ۲. رشته دوم شامل شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران و روم است. ۳. بخش اخیر آن تاریخ اسلام است که از پیکارهای اعراب و ایرانیان در دوره خلافت عمر شروع و تا پایان خلافت معتصم (متوفی ۲۲۷) ادامه می یابد.
روش مؤلف
دینوری درباره سیره و مغازی رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم سخنی نگفته و تاریخ اسلام را با فتح ایران آغاز کرده است، این امر نشانگر آن است که وی صرفا قصد ارائه اخبار مربوط به ایران را داشته است بدین ترتیب تکیه دینوری در اخبار الطوال بر تاریخ ایران بوده و تاریخ خلفای نخست را تا آن اندازه که به ایران و فتح شهرهای آن ارتباط داشته آورده است. دربخشهای نخست کتاب نیز که به تاریخ شعوب و ملل مجاور پرداخته، تنها از باب معاصرت آنان با پادشاهان ایرانی و ارتباطشان با ایران است. گرایش نسبی به عنصر ایرانی در اخبار الطوال به وضوح مشهود است، اما این گرایش به حدی نیست که دینوری را به ورطه شعوبیگری بکشاند، عنایت وی به تاریخ ایران سبب شده تا کتابش ماخذ مهمی برای تاریخ ایران باشد، از میان رخدادهای تاریخ اسلام ، وی از تحولات عراق که با جنبشهای شیعی ارتباط وثیقی دارد، مانند جنگهای امام علی علیه السّلام ، واقعه کربلا ، قیام مختار و جنبش عباسیان با تفصیل بیشتری سخن گفته است. دینوری با آنکه تا سال ۲۸۳ ه. زنده بوده، از پرداختن به حوادث مربوط به زمان خود که آنها را درک کرده، خودداری کرده و گزارش حوادث را تا زمان معتصم عباسی متوفی در ۲۲۷ (۵۵ سال قبل از وفات دینوری) آورده است.
تصحیح و ترجمه کتاب
...