الاحکام السلطانیه

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] الأحکام السلطانیة، اثر محمد بن حسین ابن فراء، با تصحیح محمود حسن، کتابی است در مورد امامت (خلافت) و شئون حکومتی از وزارت گرفته تا قضا و جهاد بر اساس فقه حنبلی.
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در شانزده فصل، تنظیم شده است.
در مقدمه، به موضوع، اهمیت و سند کتاب اشاره شده است.
ابن فراء، کتاب خود را با طرح مسئله «امامت (خلافت)» آغاز کرده است. او با استناد به نظر ابن حنبل که معتقد بود درصورتی که امام (خلیفه) حضور نداشته باشد فتنه به وجود خواهد آمد، بر لزوم وجود امام تأکید می کند. وی عقیده دارد که اگر امامت واجب نبود، مسلما گفتگوی مطرح شده در جریان سقیفه و تلاش های ابوبکر و عمر در زمینه جانشینی پیامبر(ص) بیهوده بود.
به نظر می رسد حضور آل بویه شیعه مذهب در بغداد که دستگاه خلافت را زیر سیطره خود داشتند، ابن فراء را بر آن داشت که حضور خلیفه را امری واجب و ضروری بداند و دولت مردان و مردم را از خطر و فتنه ای که به سبب عدم حضور امام به عنوان ولی مسلمانان به وجود می آید، آگاه سازد.
مهم ترین عقاید ابن فراء درباره انعقاد امامت را می توان در چند مورد خلاصه کرد: اول اینکه ابن فراء برضروری بودن حکومت اعتقاد داشت و این ضرورت را بر اساس «نقل» که پایه شرعی دارد، می پذیرد. او آشکارا دیدگاه «عقلی» را در این باره رد می کند؛ چون معتقد است عقل نمی تواند به «وجوب» یا « اباحه» حکم کند یا «حلال» و «حرام» را تشخیص دهد. به نظر می رسد صراحت گفتار ابن فراء در پذیرش نقل و رد عقل بر اساس اعتقاد او به فقه «حنبلی» است که اعتبار و ارزشی برای «عقل» قائل نیست و بیشتر بر نقل احادیث و آیات قرآن تکیه دارد تا جایی که احمد بن حنبل پیشوای مذهب حنبلی توصیه می کند که درباره مسائل عقلی و کلامی از مناظره اجتناب شود و کسی «علم جدال» را نیاموزد.

پیشنهاد کاربران

کتاب الاحکام السلطانیه یا آئین حکمرانی ، یکی از آثار قاضی شهر بصره و فقیه شافعی، ابوالحسن علی ابن محمد بن حبیب ماوردی می باشد. ماوردی، فرد شاخص، نظریه پردازِ خلافت و از پیشگامان در این زمینه بود. درمورد زمان نگارش کتاب اختلاف فراوان است اما براساس قوی ترین منبع، احتمالاً این کتاب در پانزده سال آخر عمر این اندیشمند در قرن پنجم هجری قمری نگارش شده است. لازم به ذکر است که این کتاب براساس فقه شافعی نگارش یافته است.
...
[مشاهده متن کامل]

پیش از قرن پنجم ( ه. ق ) ، به رغم وجود کتب و رسالات فراوان کلامی و فقهی و سیاسی بحث مشروحی در زمینه خلافت صورت نگرفت، ازین رو این کتاب در میان اهل سنت جایگاه ویژه ای دارد. البته در همان زمان کتاب دیگری با همین نام ( الاحکام السلطانیه ) توسط ابویعلی الفراء به نگارش در آمده بود که البته شهرت ماوردی را نیافت.
اصلی ترین دلیل ماوردی برای نگارش این کتاب تنظیم رابطهٔ نهاد خلافت و سلطنت بود زیرا که در زمان خلافت عباسی بین منافع و حقوق خلفای عباسی و حقوق سلاطین آل بویه تضاد پیش آمده بود. بر همین مبنا ماوردی با تدوین حقوق سیاسی در کتاب الاحکام السلطانیه به تقویت نهاد "خلافت" پرداخت. این کتاب در بیست باب تنظیم شده است که باب اول آن درمورد عقد خلافت است و باب های دیگر از وزارت گرفته تا قضاوت و جهاد را دربرمی گیرد.
از نظر ماوردی وجود امام یا خلیفه برای مسلمین واجب است. همچنین او خلیفه را جانشین پیامبر اسلام می دانست که سیاستِ ملت اسلام و قواعد دین به او تفویض می شود، پس حکم وی بر همه احکام سلطه ( سلطان ) تقدم دارد. ماوردی خلیفه را انتخابی می داند و انتخاب آن نیز یا به شکل اهل حل و عقد است و یا شیوه استخلاف. نکته مهم در این کتاب اینست که ماوردی شیوهٔ استیلا برای خلیفه شدن را رد می کند و این شیوه را برای اُمرا مشروع می داند نه خلفا، پس بنا بر این حکم از نظر ماوردی خلافت امویان که به شکل استیلا ( غلبه نظامی ) حاصل شده بود مشروعیت ندارد.
انتخاب خلیفه به این شیوه در اصل به ماجرای سقیفه و شیوه انتخاب خلیفه اول ابوبکر برمی گردد. تعداد این شورا از نظر ماوردی می تواند یکنفر ( مثل ماجرای بیعت کردن عباس عموی پیامبر اسلام با علی ابن ابیطالب ) ، سه نفر ( مثل عقد نکاح ) و یا شش نفر ( مثل انتخاب خلیفه سوم مسلمین یعنی عثمان ) ، باشد.
شیوه انتخاب "استخلاف" هم به نحوهٔ انتخاب خلیفه دوم مسلمین عمر بن خطاب بر می گردد که در این شیوه خلیفه قبلی جانشین خود را به وضوح معرفی می کند.

الاحکام السلطانیه
منابع• https://fa.wikipedia.org/wiki/الاحکام_السلطانیه

بپرس