[ویکی نور] آقسرایی محمود بن محمد. آقْ سَرایی، خواجه کریم الدین محمود بن محمد (د میان 723 و 733ق1323/ و 1333م)، مورخ، منشی و دولت مرد عهد سلجوقیانِ روم در سده 7 و 8ق13/ و 14م. از نسب و تاریخ درگذشت و زادگاه وی و نیز از مناصبی که در نزد سلجوقیان داشته است، اطلاعات دقیقی در دست نیست. عثمان توران مصحح کتاب مسامره الأخبار و مسایره الأخیار، تنها تألیف آق سرایی، بر پایه مطالعه متن آن پژوهش هایی کرده و بر نکاتی دست یافته است. وی در مقدّمه ای که بر این کتاب نوشته چنین می گوید: عنوان «آق سرایی» نشان می دهد که وی به خاندانی از «آق سرا» (ناحیه) منسوب است و چنانکه خود در آغاز فصل چهارم کتاب در ذکر وقایع پس از مرگ غیاث الدین کیخسرو دوم (د 644ق1246/م) می نویسد، در دیوان سلجوقیان روم خدمت می کرده و در این هنگام 20 یا 25 سال داشته است. از این رو می توان گفت که در نیمه نخست سده 7ق13/م زاده شده است. از سوی دیگر، رویدادهایی که وی در مسامره الاخبار آورده، نشان می دهد که دست کم 47 سال از زندگی خود (675-723ق1476/-1323م) را در خدمت سلجوقیان گذرانده است. با توجّه به تاریخ قاضی احمد نقده ای استنباط می شود، آق سرایی در 733ق133/م زنده نبوده است. از این رو مسلّماً مرگ او میان سال های 723 و 733ق1323/ و 1333م روی داده است.
آق سرایی شاهد شورش های بسیاری بود که بر ضد ایلخانان روم اتفاق افتاده است. یکی از آن ها شورش خطیر اوغلو به سال 675ق1276/م بوده و علی رغم آنکه آق سرایی چندی از روی اجبار در دیوان وی خدمت کرده، توانسته است از آن آشوب جان سالم به در برد. نیز شورش قرامان ها و شورش بالتو بر ضدغازان خان در 696ق1297/م از آن جمله بوده است. از میان امیران، کسی که آق سرایی خدمات مهمی به او کرده و در همه مراحل با وی همکاری داشته، مجیرالدین امیرشاه بوده است. این امیر از سوی غیاث الدین مسعود سلجوقی (حکومت: 681-702ق1282/-1303م) به نیابت سلطنت تعیین شده و از توجه ایلخان برخوردار بود. کریم الدین تا هنگامی که مجیرالدین منصب و مقام خود را داشت، در همه مراحل ملازم خدمت او بود، و به مصائب و سختی هایی که در ملازمت وی متحمل شده در کتابش اشاره کرده است. آق سرایی پس از مرگ مجیرالدین (701ق1302/م) چند سالی سرپرستی اوقاف سلجوقیان را بر عهده داشت و سپس به کوتوالی آق سرای تعیین شد. او همچون بزرگان زمان خود ثروت انبوه داشته و چنانکه از نوشته خودش (ص 306) برمی آید، قلعه سالمه ملک او بوده است.
آق سرایی شاهد شورش های بسیاری بود که بر ضد ایلخانان روم اتفاق افتاده است. یکی از آن ها شورش خطیر اوغلو به سال 675ق1276/م بوده و علی رغم آنکه آق سرایی چندی از روی اجبار در دیوان وی خدمت کرده، توانسته است از آن آشوب جان سالم به در برد. نیز شورش قرامان ها و شورش بالتو بر ضدغازان خان در 696ق1297/م از آن جمله بوده است. از میان امیران، کسی که آق سرایی خدمات مهمی به او کرده و در همه مراحل با وی همکاری داشته، مجیرالدین امیرشاه بوده است. این امیر از سوی غیاث الدین مسعود سلجوقی (حکومت: 681-702ق1282/-1303م) به نیابت سلطنت تعیین شده و از توجه ایلخان برخوردار بود. کریم الدین تا هنگامی که مجیرالدین منصب و مقام خود را داشت، در همه مراحل ملازم خدمت او بود، و به مصائب و سختی هایی که در ملازمت وی متحمل شده در کتابش اشاره کرده است. آق سرایی پس از مرگ مجیرالدین (701ق1302/م) چند سالی سرپرستی اوقاف سلجوقیان را بر عهده داشت و سپس به کوتوالی آق سرای تعیین شد. او همچون بزرگان زمان خود ثروت انبوه داشته و چنانکه از نوشته خودش (ص 306) برمی آید، قلعه سالمه ملک او بوده است.
wikinoor: آقسرایی،_محمود_بن_محمد