[ویکی فقه] اقسام مناسبت در قرآن. تناسب آیات و سُوَر از مباحث علوم قرآنی درباره مناسبت و ارتباط میان آیات و سوره ها می باشد.
درباره اقسام مناسبات در قرآن ، آرای متفاوتی از سوی قرآن پژوهان، مطرح شده اند. جلال الدین سیوطی در کتاب تناسق الدرر فی تناسب السور، این مناسبات را ۱۴ نوع می شمارد ، هرچند از این تعداد برخی در برخی دیگر ادغام پذیرند، چنان که برخی نیز از اقسام مناسبات محسوب نمی شوند.مناسبات موجود در قرآن را به طور کلی می توان به یکی از شکل های زیر در نظر گرفت:
← جمله ای با جمله دیگر در یک آیه
(۱) الاتقان، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)، به کوشش سعید المندوب، لبنان، دارالفکر، ۱۴۱۶ ق.(۲) الاساس فی التفسیر، سعید الحوّی، دارالسلام، ۱۴۰۹ ق.(۳) اسالیب البدیع، سید جعفر الحسینی، قم، بوستان کتاب، ۱۴۲۹ ق.(۴) اهداف کل سورة و مقاصدها فی القرآن، عبدالله شحاته، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۸ م.(۵) اهداف و مقاصد سوره های قرآن، عبدالله شحاته، ترجمه حجّتی، فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۹ ش.الایضاح فی علوم البلاغه، الخطیب القزوینی (م. ۷۳۹ ق.)، به کوشش غزاوی، بیروت، دار احیاء العلوم، ۱۴۱۹ ق. (۶) البرهان فی علوم القرآن، الزرکشی (م. ۷۹۴ ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۵ ق.(۷) البلیغ، احمد امین الشیرازی، فروغ قرآن، ۱۴۲۲ ق. (۸) البیان فی تفسیر القرآن، الخوئی (م. ۱۴۱۳ ق.)، انوارالهدی، ۱۴۰۱ ق.(۹) پژوهشهای فلسفی کلامی (فصلنامه)، دانشگاه قم.(۱۰) پژوهشی در نظم قرآن، عبدالهادی فقهی زاده، دانشگاه تهران، ۱۳۷۴ ش.(۱۱) تفسیر التحریر والتنویر، ابن عاشور (م. ۱۳۹۳ ق.)، مؤسسة التاریخ.(۱۲) تفسیر غریب القرآن، ابن قتیبة (م. ۲۷۶ ق.)، به کوشش سید احمد صقر، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۳۹۸ ق. (۱۳) التفسیر الکبیر، الفخر الرازی (م. ۶۰۶ ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ ق.(۱۴) تفسیر نمونه، مکارم شیرازی و دیگران، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۵ ش.(۱۵) تمدن اسلام و عرب، گوستاولوبون، ترجمه:فخر داعی، اعلمی، ۱۳۳۴ ق.(۱۶) تناسق الدرر فی تناسب السور، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)، به کوشش درویش، دمشق، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۴ ق. (۱۷) چهره پیوسته قرآن، محمد علی ایازی، تهران، هستی نما، ۱۳۸۰ ش. (۱۸) چهره زیبای قرآن، عباس همامی، اصفهان، بصائر، ۱۳۷۵ ش.(۱۹) خدا و انسان در قرآن، توشیهیکو ایزوتسو، ترجمه:آرام، تهران، سهامی، ۱۳۶۱ ش.(۲۰) در آستانه قرآن، رژی بلاشر، ترجمه:رامیار، فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶ ش.(۲۱) درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن، جعفر نکونام، تهران، هستی نما، ۱۳۸۰ ش.(۲۲) رحمة من الرحمن، محی الدین بن عربی (م. ۶۳۸ ق.)، به کوشش محمود الغراب، دمشق، مطبعة نضر، ۱۴۱۰ ق. (۲۳) روح المعانی، الآلوسی (م. ۱۲۷۰ ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی. (۲۴) روش برداشت از قرآن، سید محمد بهشتی، سید جمال. (۲۵) ساختار هندسی سوره های قرآن، محمد خامه گر، نشر بین الملل، ۱۳۸۲ ش.(۲۶) سیستم آیات الهی، عباس اعراب هاشمی، اصفهان، اشاعه فرهنگ قرآن، ۱۳۶۸ ش.(۲۷) الصناعتین، حسن بن عبدالله سهل العسکری (م. ۳۹۵ ق.)، به کوشش البجاوی و محمد ابوالفضل، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۰۶ ق.(۲۸) قرآن ناطق، عبدالکریم بی آزار شیرازی، فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶ ش.(۲۹) قرآن و آخرین پیامبر، مکارم شیرازی، دارالکتب اسلامیة، ۱۳۹۰ ق.(۳۰) الکافی، الکلینی (م. ۳۲۹ ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۵ ش.(۳۱) الکشاف، الزمخشری (م. ۵۳۸ ق.)، قم، بلاغت، ۱۴۱۵ ق.(۳۲) لسان العرب، ابن منظور (م. ۷۱۱ ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ ق. (۳۳) مباحث فی التفسیر الموضوعی، مصطفی مسلم، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۰ ق.(۳۴) مباحث فی علوم القرآن، صبحی الصالح، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۶۸ ق.(۳۵) مباحث فی علوم القرآن، مناع القطان، بیروت، الرسالة، ۱۴۰۱ ق.(۳۶) المحرر الوجیز، ابن عطیة الاندلسی (م. ۵۴۶ ق.)، به کوشش عبدالسلام، لبنان، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۳ ق. (۳۷) مختصر المعانی، التفتازانی (م. ۷۹۲ ق.)، قم، دارالفکر، ۱۴۱۱ ق. (۳۸) مدخل الی القرآن الکریم، محمد عبدالله دراز، دارالقرآن الکریم، ۱۳۹۱ ق. (۳۹) معجم مقاییس اللغه، ابن فارس (م. ۳۹۵ ق.)، به کوشش عبدالسلام محمد، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ ق. (۴۰) المناسبات بین الآیات والسور، سامی عطا حسن، جامعة آل البیت(علیهم السلام).(۴۱) النبأ العظیم، محمد عبدالله درّاز (م. ۱۳۷۹ ق.)، دارالقلم، ۱۳۹۰ ق.(۴۲) نظم الدرر، البقاعی (م. ۸۸۵ ق.)، به کوشش غالب المهدی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ ق.(۴۳) نظم قرآن، عبدالعلی بازرگان، تهران، قلم، ۱۳۷۵ ش.(۴۴) الوحدة الموضوعیة فی القرآن، محمد محمود حجازی، قاهرة، دارالکتب الحدیثة، ۱۳۹۰ ق.مباحث فی التفسیر الموضوعی، مصطفی مسلم، ص۷۴ ۷۵، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۰ ق.
درباره اقسام مناسبات در قرآن ، آرای متفاوتی از سوی قرآن پژوهان، مطرح شده اند. جلال الدین سیوطی در کتاب تناسق الدرر فی تناسب السور، این مناسبات را ۱۴ نوع می شمارد ، هرچند از این تعداد برخی در برخی دیگر ادغام پذیرند، چنان که برخی نیز از اقسام مناسبات محسوب نمی شوند.مناسبات موجود در قرآن را به طور کلی می توان به یکی از شکل های زیر در نظر گرفت:
← جمله ای با جمله دیگر در یک آیه
(۱) الاتقان، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)، به کوشش سعید المندوب، لبنان، دارالفکر، ۱۴۱۶ ق.(۲) الاساس فی التفسیر، سعید الحوّی، دارالسلام، ۱۴۰۹ ق.(۳) اسالیب البدیع، سید جعفر الحسینی، قم، بوستان کتاب، ۱۴۲۹ ق.(۴) اهداف کل سورة و مقاصدها فی القرآن، عبدالله شحاته، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۸ م.(۵) اهداف و مقاصد سوره های قرآن، عبدالله شحاته، ترجمه حجّتی، فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۹ ش.الایضاح فی علوم البلاغه، الخطیب القزوینی (م. ۷۳۹ ق.)، به کوشش غزاوی، بیروت، دار احیاء العلوم، ۱۴۱۹ ق. (۶) البرهان فی علوم القرآن، الزرکشی (م. ۷۹۴ ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۵ ق.(۷) البلیغ، احمد امین الشیرازی، فروغ قرآن، ۱۴۲۲ ق. (۸) البیان فی تفسیر القرآن، الخوئی (م. ۱۴۱۳ ق.)، انوارالهدی، ۱۴۰۱ ق.(۹) پژوهشهای فلسفی کلامی (فصلنامه)، دانشگاه قم.(۱۰) پژوهشی در نظم قرآن، عبدالهادی فقهی زاده، دانشگاه تهران، ۱۳۷۴ ش.(۱۱) تفسیر التحریر والتنویر، ابن عاشور (م. ۱۳۹۳ ق.)، مؤسسة التاریخ.(۱۲) تفسیر غریب القرآن، ابن قتیبة (م. ۲۷۶ ق.)، به کوشش سید احمد صقر، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۳۹۸ ق. (۱۳) التفسیر الکبیر، الفخر الرازی (م. ۶۰۶ ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ ق.(۱۴) تفسیر نمونه، مکارم شیرازی و دیگران، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۵ ش.(۱۵) تمدن اسلام و عرب، گوستاولوبون، ترجمه:فخر داعی، اعلمی، ۱۳۳۴ ق.(۱۶) تناسق الدرر فی تناسب السور، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)، به کوشش درویش، دمشق، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۴ ق. (۱۷) چهره پیوسته قرآن، محمد علی ایازی، تهران، هستی نما، ۱۳۸۰ ش. (۱۸) چهره زیبای قرآن، عباس همامی، اصفهان، بصائر، ۱۳۷۵ ش.(۱۹) خدا و انسان در قرآن، توشیهیکو ایزوتسو، ترجمه:آرام، تهران، سهامی، ۱۳۶۱ ش.(۲۰) در آستانه قرآن، رژی بلاشر، ترجمه:رامیار، فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶ ش.(۲۱) درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن، جعفر نکونام، تهران، هستی نما، ۱۳۸۰ ش.(۲۲) رحمة من الرحمن، محی الدین بن عربی (م. ۶۳۸ ق.)، به کوشش محمود الغراب، دمشق، مطبعة نضر، ۱۴۱۰ ق. (۲۳) روح المعانی، الآلوسی (م. ۱۲۷۰ ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی. (۲۴) روش برداشت از قرآن، سید محمد بهشتی، سید جمال. (۲۵) ساختار هندسی سوره های قرآن، محمد خامه گر، نشر بین الملل، ۱۳۸۲ ش.(۲۶) سیستم آیات الهی، عباس اعراب هاشمی، اصفهان، اشاعه فرهنگ قرآن، ۱۳۶۸ ش.(۲۷) الصناعتین، حسن بن عبدالله سهل العسکری (م. ۳۹۵ ق.)، به کوشش البجاوی و محمد ابوالفضل، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۰۶ ق.(۲۸) قرآن ناطق، عبدالکریم بی آزار شیرازی، فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶ ش.(۲۹) قرآن و آخرین پیامبر، مکارم شیرازی، دارالکتب اسلامیة، ۱۳۹۰ ق.(۳۰) الکافی، الکلینی (م. ۳۲۹ ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۵ ش.(۳۱) الکشاف، الزمخشری (م. ۵۳۸ ق.)، قم، بلاغت، ۱۴۱۵ ق.(۳۲) لسان العرب، ابن منظور (م. ۷۱۱ ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ ق. (۳۳) مباحث فی التفسیر الموضوعی، مصطفی مسلم، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۰ ق.(۳۴) مباحث فی علوم القرآن، صبحی الصالح، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۶۸ ق.(۳۵) مباحث فی علوم القرآن، مناع القطان، بیروت، الرسالة، ۱۴۰۱ ق.(۳۶) المحرر الوجیز، ابن عطیة الاندلسی (م. ۵۴۶ ق.)، به کوشش عبدالسلام، لبنان، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۳ ق. (۳۷) مختصر المعانی، التفتازانی (م. ۷۹۲ ق.)، قم، دارالفکر، ۱۴۱۱ ق. (۳۸) مدخل الی القرآن الکریم، محمد عبدالله دراز، دارالقرآن الکریم، ۱۳۹۱ ق. (۳۹) معجم مقاییس اللغه، ابن فارس (م. ۳۹۵ ق.)، به کوشش عبدالسلام محمد، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ ق. (۴۰) المناسبات بین الآیات والسور، سامی عطا حسن، جامعة آل البیت(علیهم السلام).(۴۱) النبأ العظیم، محمد عبدالله درّاز (م. ۱۳۷۹ ق.)، دارالقلم، ۱۳۹۰ ق.(۴۲) نظم الدرر، البقاعی (م. ۸۸۵ ق.)، به کوشش غالب المهدی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ ق.(۴۳) نظم قرآن، عبدالعلی بازرگان، تهران، قلم، ۱۳۷۵ ش.(۴۴) الوحدة الموضوعیة فی القرآن، محمد محمود حجازی، قاهرة، دارالکتب الحدیثة، ۱۳۹۰ ق.مباحث فی التفسیر الموضوعی، مصطفی مسلم، ص۷۴ ۷۵، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۰ ق.
wikifeqh: اقسام_مناسبت_در_قرآن