افضلیت برهان ایجابی

[ویکی فقه] افضلیت برهان ایجابی یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای رجحان برهان ایجابی بر برهان سلبی است.
برهان به لحاظ های گوناگون به کلی و جزئی، موجبه و سالبه و مستقیم و خلف تقسیم می شود. ارسطو در تعلیم اول، این بحث را مطرح کرده است که آیا برهان کلی، افضل است یا جزئی، مستقیم افضل است یا خلف و نیز موجبه افضل است یا سالبه؟ آن گاه در افضلیت هر یک استدلال هایی اقامه کرده است.
تعریف برهان ایجابی و سلبی
برهان ایجابی، آن است که فقط از اصول، مبادی یا مصادرات موجبه تشکیل شده است؛ به دیگر بیان، برهان ایجابی یعنی برهانی که مقدمات آن موجبه باشند. برهان سلبی آن است که از مقدمات سالبه و موجبه تشکیل شده باشد، زیرا قیاسی که هر دو مقدمه آن سالبه باشد منتج نیست.
ادله افضلیت برهان ایجابی
دلایلی برای افضل بودن برهان ایجابی از برهان سلبی آورده شده است: ۱. برهان ایجابی تنها از مقدمات موجبه تشکیل شده است؛ در حالی که برهان سلبی از مقدمات موجبه و سالبه به دست می آید (زیرا قضایای سالبه وقتی نتیجه می دهد که با قضایای موجبه مخلوط شود) و برهانی که بر یک سنخ مقدمات تکیه دارد و بر شیوه واحدِ غیر مختلف جریان دارد از برهان دارای اجزای مختلف، افضل است.۲. برهان موجبه، فقط از قضایای موجبه تشکیل می شود، اما برهان سالبه از مقدمات موجبه و سالبه تشکیل می شود؛ بنابراین مبادی برهان موجبه از نظر نوع، کمتر و مبادی برهان سالبه از نظر نوع بسیار است و اختلاف شدیدی دارند؛ بنابراین برهان موجبه افضل است.۳. همچنین چیزی که نه در شناخت و نه در وجود به چیز دومی نیاز ندارد، نسبت به چیز دوم که نیازمند اول است، اقدم و اعرف است. برهان سالبه البته جز با مقدمه موجبه، که از برهان موجبه به دست می آید، تمام نمی شود و جز از راه آن شناخته نمی شود، ولی برهان موجبه بدون مقدمه سالبه، که از برهان سالبه به دست می آید، تمام و شناخته می شود؛ بنابراین برهان موجبه از برهان سالبه اقدم و اعرف است.
مستندات مقاله
...