افضل الدین کرمانی احمد

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] افضل الدین کرمانی در اوایل قرن ششم در کرمان زاده شد، و پس از تحصیلات علوم رایج زمانه بهویژه تاریخ وجغرافیا بعنوان منشی وارد دربارهای پسران طغرل شاه سلجوقی به نامهای بهرامشاه و ارسلانشاه و ترکانشاه شد. در زمان حمله غزان و سلطه آنان برکرمان، افضل الدین بعنوان طبیب و مسئول بیمارستان یزد و نیز بعنوان مورخ دربار ملک دینارغز به کار پرداخت. وی دربازگشت از سفر دور و دراز خود به کرمان کتاب العقد العلی للموقف الاعلی را ملک دینار هدیه نمود. (584 ه.ق) بدایع الازمان فی وقایع کرمان و نیز اعضات الی البدایع الازمان از دیگر کتابهای اوست.
نام پدر افضل الدین کرمانی حامد بوده است. وی در اوایل قرن ششم به دنیا آمده است کودکی افضل الدین کرمانی معاصر با اواخر عهد بنی قاورد (اتابکان کرمان) و اوایل سلطه ی غزان بر کرمان بود افضل الدین کرمانی افشاء، در علوم ادبی و علوم عقلی، تاریخ، جغرافیا. زبان و شعر عربی مهارت داشت.
پایان دولت بنی قاصد و حمله غزان به رهبری ملک دینار به کرمان مهمترین واقعه روزگار جوانی افضل الدین کرمانی بود.
مطالعه و ممارست در شعر فارسی و عربی از مشغولیت های افضل الدین کرمانی بوده است.
گویا افضل الدین کرمانی همسر و خانواده ای پرجمعیت داشته است چنانکه کثرت عیال و تقلب احوال را مانع از این دانسته است که جز کتاب ارزشمند عقد العلی هدیه ای بهتر را به خدمت ملک دینار غزنبرده است
وی معاصر با ملک دینار غز و سپس کشمکش های حاکمان اتابک سعد بن زخلی (اتابک فارسی) و قطب الدین مبارز، امیر شبانکاره و سلطان محمد خوارزمشاه برای سلطه برکرمان بوده و آثار خود را همین گیرودارها تألیف نموده است. و در آخرین قسم از اقسام پنجگانه کتاب عقد العلی شرحی از احوال خود آورده است. افضل الدین پس از پایان دوره محیی الدین طغرلشاه (551-563 ه.ق) و شروع انقلابات وفتنه های کرمان و بابروز اختلاف میان پسران طغرلشاه یعنی بهرامشاه ارسلانشاه و ترکان شاه به سبب سابقه آشنایی با امرا و رزاو اشراف، چند سال به منشی گری و دبیری دردرگاه آن امیران پرداخت. اما به سبب بروز آشوبها، کرمان را ترک کرد وبرای پیوستن به درگاه ملک طغرلشاه بن موید آی ابه به خراسان رفت. وی درراه خراسان پنج سالی را درکوه بنان ماندومدتی نیزدر یزد متصدی امور بیمارستان یزد شد. اما با سامان گرفتن اوضاع درکرمان، گرچه طبابت و منشی گری دردیوان اتابک یزد به وی پیشنهاد شد. به خدمت ملک دینار درکرمان رفت و کتاب عقد العلی للوقف الاعلی را در صفر 548 ه.ق به نام وی کرد

دانشنامه آزاد فارسی


اَفضَلُ الدّین کِرمانی، احمد (ح ۵۳۰ـ پس از ۶۱۵ق) (معروف به: افضل کرمان)
تاریخ نگار، ادیب و شاعر ایرانی. زمانی که ملک ارسلان از کرمان برای جنگ با بهرام شاه متوجه جیرفت شد، افضل نیز با او بود. پس از آن به بم رفت و در آن جا مهمان کوتوال بم شد. آشفتگی اوضاع کرمان و قتل فضلا و وزرا و قحطی ای که در ۵۷۷ق در این شهر روی داد، سبب مهاجرت او به کوهبنان و سپس یزد شد. در وزارت قوام الدین مسعود بن نظام الدین کیخسرو، از مقربان دستگاه او بود. ظاهراً پس از قوام الدین وزیر و دگرگون شدن کارها، در دربار ملک دینار نیز نوایی ندیده است. در ۵۹۹ق، که اتابگ سعد بن زنگی به کرمان حمله کرد، یا در ۶۰۵ق، که اتابک برای رسیدگی به شکایات مردم به کرمان رفته بود، با او دیدار کرد. به سبک خراسانی شعر می سرود. از مهم ترین قصاید او، قصیده ای در مدح ملک دینار و قصیده ای در وقایع انقلابات و ضعف بیست سالۀ سلجوقیان است. در طب نیز دست داشته است. از آثارش: عِقدالعُلی للموقف الاَعلی (۱۲۹۳ق؛ ۱۳۱۱ش)؛ المضاف الی بدایع الزّمان فی وقایع کرمان (۱۳۳۱ش)؛ بدایع الزّمان فی وقایع کرمان، معروف به تاریخ افضل، که اکنون در دست نیست، اما مهدی بیانی قسمت هایی از آن را از چند کتاب تاریخی استخراج کرده و با کتاب سلجوقیان و غُز در کرمان درآمیخته و به نام بدایع چاپ کرده است (۱۳۲۶ش)؛ صلاح الصّحاح فی حفظ الصّحة سلجوقیان و غز در کرمان با تحریر محمد ابراهیم خبیصی (۱۳۷۳ش).

پیشنهاد کاربران

بپرس