افریقیه
/~efriqiyye/
لغت نامه دهخدا
نژاد: نژاد مردم افریقا، عرب ، بربر، کابیل و توآره ، مصری ، نوبی آئی و پل و حبشی و گالا و غیره. نژاد سیاه. بانتوها یا کافرها و هوتانتوها و بوشیمانها و مالگاشها.
حیوانات : فیل ، کرگدن ، اسب آبی ، زرافه ، گاومیش ، گاو وحشی ، شیر، پلنگ ، کفتار، گورخر، بزکوهی ، شغال ، شامپانزه ، شترمرغ ، طوطی ، افعی و غیره.
محصولات : گرد طلا، الماس ، مس ، سرب ، زغال سنگ ، درختان تنومند، زیتون ، مرکبات ، قهوه ، فلفل ، خرما، پنبه و غیره است.
استعمار اروپائیها: فرانسه در قسمت شمالی آن الجزایر، تونس ، مراکش و در قسمت غربی ، افریقای غربی فرانسه ، افریقای مرکزی فرانسه و همچنین جی بوتی ، ماداگاسکار را در استعمار داشت. انگلیس مصر، قسمتی از سودان افریقای شرقی انگلیس و نواحی متحده افریقای جنوبی ( کاپ ، ناتال ، اورانژ، ترانسوال )، رودزیا و نیجریه و ساحل الذهب و سیرالئون را در استعمار داشت. بلژیک قسمت اعظم حوزه رود کنگو را در استعمار داشت. پرتقال نواحی آنگولا را در مغرب موزامبیک را در مشرق تحت تسلط داشت. ایتالیا نواحی تری پولیتن ، اریتره و سومالی را در تصرف داشت. کامرون و توگو، بین فرانسه و انگلستان تقسیم گردید. و افریقای غربی آلمان در 1919 م.بین انگلیس و بلژیک تقسیم شد. اسپانیا قسمتی از شمال مراکش و ناحیه ریوواوره و یک قسمت گینه را در تسلطدارد. افریقا تا قرن نوزده چندان شهرتی نداشت ولی در قرن مزبور بر اثر مراوده و اکتشافات سیاحانی از قبیل لیوینگستن ، کامرون ، استانی ، سرپا، پنتو، ماتوکسی ،بریتو کاپلو و ایوانس شهرت یافت. دیگر سیاحان معروفی که در افریقا به اکتشاف نقاط مجهول پرداختند، عبارتند از: فلاترس ، منکوپار، کلاپرتون ، کایه ، بارت ، ناشی گال ، دوبرازا، بورتون ، اسپک ، باکر، فورو و مارشان. این بود مختصری از اوضاع کلی طبیعی جغرافیای افریقا تاقبل از جنگ اخیر جهانی.بیشتر بخوانید ...
فرهنگ فارسی
همان افریقیه بتشدید یائ است که در فارسی بتخفیف آن خوانده شده است .
دانشنامه عمومی
افریقیه اسمی است که عرب زبانان در قرون وسطا در نبردهای با روم بر روی شهرستان آفریکا در ایالات رومانیایی گذاشته بودند. [ ۱] [ ۲] در کل افریقیه تونس، قسنطینه، الجزایر ( شرق الجزایر ) ، اقلیم طرابلس ( غرب لیبی ) و مرکزش القیروان را شامل می شد.
از حکومت هایی که بر این منطقه حکومت کردند اغلبیان، موحدون، خلافت فاطمیان، بنو غانیه و حمادیون است، البته این دولت ها بعضی وقت ها تمام افریقیه و بعضی وقت ها هم بخشی از افریقیه را در تصرف خود داشتند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاز حکومت هایی که بر این منطقه حکومت کردند اغلبیان، موحدون، خلافت فاطمیان، بنو غانیه و حمادیون است، البته این دولت ها بعضی وقت ها تمام افریقیه و بعضی وقت ها هم بخشی از افریقیه را در تصرف خود داشتند.
wiki: افریقیه
دانشنامه آزاد فارسی
اِفْریقیه
نامی که بر بخشی از افریقای شمالی و به طور اخص به بخش شرقی ممالک بربر (تونس و مراکش و الجزایر و لیبی) یا مغرب (← مغرب) اطلاق می شده است. افریقیه از زمان های دور جزئی از مغرب به شمار آمده و سابقاً جزو تونس و شرق الجزایر محسوب می شد. درباره عرض افریقیه تقریباً اختلافی در متون گذشته دیده نمی شود. حد شمالی آن دریای روم یا مدیترانه بود که در این قسمت دریای افریقیه نامیده می شد. حد جنوبی افریقیه بیابان بود که منطقۀ بربرها را از سرزمین سیاهان در جنوب جدا می کرد. این بخش در واقع امتداد شرقی تپه ماهورهای طویلی بود که مانند رگه ای از غرب به شرق در تمام طول جنوبی سرزمین مغرب در حاشیۀ شمالی صحرا کشیده شده بود و تقریباً از اقیانوس اطلس تا نیل امتداد داشت. قسمت شرقی افریقیه در شمال کوهستانی و در جنوب جلگه ای بود. دربارۀ طول افریقیه و حدود شرقی و غربی آن در متون مختلف تفاوت های آشکار وجود دارد. برخی از نویسندگان درازای آن را از شرق به غرب از برقه تا طنجه دانسته اند. با این تعریف گسترده افریقیه همۀ مغرب را شامل می شد، اما مؤلفان دیگر، با همۀ تفاوتی که در گفته هایشان وجود دارد، درازای افریقیه را کوچک تر از آن گفته اند. افریقیه از حیث آبادی یکی از پرشهرترین سرزمین های اسلامی است. مقدسی بیش از ۷۰ شهر افریقیه را نام برده و ۲۶ شهر آن را توصیف کرده است. در اوایل هجرت، افریقیه در اختیار دولت بیزانس بود و ساکنان آن را قبایل بربر و اعقاب مهاجرین خارجی تشکیل می دادند. اعراب بعد از ۵۰ق، که شهر قَیرَوان بنا شد، بر این منطقه استیلا یافتند.
نامی که بر بخشی از افریقای شمالی و به طور اخص به بخش شرقی ممالک بربر (تونس و مراکش و الجزایر و لیبی) یا مغرب (← مغرب) اطلاق می شده است. افریقیه از زمان های دور جزئی از مغرب به شمار آمده و سابقاً جزو تونس و شرق الجزایر محسوب می شد. درباره عرض افریقیه تقریباً اختلافی در متون گذشته دیده نمی شود. حد شمالی آن دریای روم یا مدیترانه بود که در این قسمت دریای افریقیه نامیده می شد. حد جنوبی افریقیه بیابان بود که منطقۀ بربرها را از سرزمین سیاهان در جنوب جدا می کرد. این بخش در واقع امتداد شرقی تپه ماهورهای طویلی بود که مانند رگه ای از غرب به شرق در تمام طول جنوبی سرزمین مغرب در حاشیۀ شمالی صحرا کشیده شده بود و تقریباً از اقیانوس اطلس تا نیل امتداد داشت. قسمت شرقی افریقیه در شمال کوهستانی و در جنوب جلگه ای بود. دربارۀ طول افریقیه و حدود شرقی و غربی آن در متون مختلف تفاوت های آشکار وجود دارد. برخی از نویسندگان درازای آن را از شرق به غرب از برقه تا طنجه دانسته اند. با این تعریف گسترده افریقیه همۀ مغرب را شامل می شد، اما مؤلفان دیگر، با همۀ تفاوتی که در گفته هایشان وجود دارد، درازای افریقیه را کوچک تر از آن گفته اند. افریقیه از حیث آبادی یکی از پرشهرترین سرزمین های اسلامی است. مقدسی بیش از ۷۰ شهر افریقیه را نام برده و ۲۶ شهر آن را توصیف کرده است. در اوایل هجرت، افریقیه در اختیار دولت بیزانس بود و ساکنان آن را قبایل بربر و اعقاب مهاجرین خارجی تشکیل می دادند. اعراب بعد از ۵۰ق، که شهر قَیرَوان بنا شد، بر این منطقه استیلا یافتند.
wikijoo: افریقیه
پیشنهاد کاربران
افْریقیّه ، نامى که جغرافى نویسان عرب بر قسمتى از افریقای شمالى ( نک: سامى ، 2/1001 ) و مشخصاً به قسمت خاوری ممالک بربر ( دایرة المعارف . . . ، 1/177 ) ، یا مغرب III/1047 ) , 2 اطلاق کرده اند. افریقیه از زمانهای دور جزئى از مغرب به شمار آمده است ( اصطخری ، 33، ترجمه ، 39؛ جیهانى ، 61؛ حدودالعالم ، 178 ) . ضبط این کلمه با همین مفهوم گاه در متون کهن به صورت افریقیا آمده است ( نک: ابن حوقل ، 93 ) . افریقیه درگذشته شامل تونس و مشرق قُسَنطینه یا الجزایر خاوری به شمار مى آمد ( لاروس بزرگ ) .
... [مشاهده متن کامل]
نام گذاری : ریشة کلمة افریقیه به روشنى یا حتى به تقریب دانسته نیست . برخى از محققان با استناد به اینکه رومیان پس از پیروزی برکارتاژ به سرزمینهای تحت حاکمیتشان در «مغرب » نام آفریکا1 گذاشتند، نتیجه گرفته اند که این کلمه لاتینى است و افریقیه هم از آن مشتق شده است ( نک: III/453 - 454 , 1 . ( EIمحققان دیگر، در حالى که اصل کلمه را همان آفریکا و از ریشة آفر2 دانسته اند، اما از دادن نسبت لاتینى به آن خودداری ورزیده اند ( نک: 2 ، EIهمانجا ) . کلمة آفریکا در متون لاتینى پیش از سقوط کارتاژ دیده مى شود و نمایان ترین مورد آن لقب «آفریکایى » است که به اسکیپیو3 سردار رومى ( 235 - 183ق م ) پس از پیروزی برهانیبال در 202 ق م اطلاق شد ( هاردی ، . ( 21
پس از سقوط کارتاژ در 146ق م هم ، وقتى قلمرو آن ضمیمة روم شد، رومیها آن سرزمین را «ایالت آفریکا»، یا ساده تر «آفریکا» نامیدند که احتمالاً به معنى سرزمین آفریها، یعنى بومیان اصلى و غیرفینیقى آنجا بوده است ( 2 ، EIهمانجا ) .
در اساطیر گوناگون نیز مطالبى دربارة افریقیه آمده است ( نک: همانجا؛ مسعودی ، اخبار. . . ، 180 - 181، 218؛ یاقوت ، 1/324 به بعد؛ ابن ظهیره ، 7؛ ابن عبدالمنعم ، 47 ) .
در بیشتر نوشته های مورخان اسلامى ، نام افریقیه را با نام اِفریقیس ابن ابرهه ( ابوعبید، معجم . . . ، 1/176؛دینوری ، 38، 39 ) یا افریقس ( ابن حبیب ، 365 ) یا افریقیس بن قیس بن صیفى ( ابوعبید، همانجا؛ بلاذری ، 321؛ طبری ، 1/442 ) مرتبط دانسته اند که در سرزمین مغرب پیش رفت و شهری ساخت که به نام او افریقیه خوانده شد و گویا از آن پس لقب پادشاهان مغرب افریقس شده است ( مجمل التواریخ ، 424 ) . به گفتة ابن عبدالمنعم حمیری نام این پادشاه در اصل افریقش با «شین » بود که عربها به «سین » تبدیلش کرده اند ( همانجا ) .
تنها وجه مشترکى که برای اینهمه نسبتهای پراکنده مى توان تصور کرد، قدمت این نام گذاری است که حتى پیش از استیلای رومیها بر آن منطقه وجود داشته است .
ساکنان :
1. دیدگاه پیشینیان : به گفتة پروکوپیوس ( سدة 6م ) بومیان اصلى مغرب ( لیبیا ) فرزندان زمین نام داشتند. بعد، مورها از فلسطین آمدند؛ سپس ، فینیقیها به علت فقدان جای کافى در مصر به آنجا درآمدند و مورها را وادار کردند که دور از کارتاژ مستقر شوند؛ بعدها رومیها بر همة این مردم استیلا یافتند و مورها را در انتهای سرزمین غیرمسکون لیبیا نشاندند و کارتاژیها و دیگر مردم منطقه را خراجگزار خود کردند؛ پس از آن ، واندالها به این سرزمین آمدند 291 ) و مدتى بعد، در سدة 6م امپراتوری روم شرقى بر واندالها چیره شد و منطقه را به زیر نگین قدرت خود درآورد ( همو، . ( II/49 در زمان استیلای متزلزل روم شرقى بود که مسلمانان وارد افریقیه و مغرب شدند.
در زمان فتوح مسلمانان در افریقیه گواهى نامه ای دایر بر هم نسب بودن زناتة جبل اَوْراس با لشکریان قیسى حَسان بن نعمان میان اشراف زناته و بزرگان قیس تنظیم شد و هر دو طرف انتساب خود را به بُر ابن قیس عیلان و برادری خود را در نسب گواهى دادند ( ابن ابى زرع ، 17 - 18 ) .
ابن خلدون بربرها را کاملاً جدا از عرب ، و بستگى با نسب عرب را تنها در مورد صِنهاجه و کُتامه درست مى داند ( 6/97 ) . به نظر او مغرب در زمانهای گذشته هیچ گاه سرزمین عرب نبوده است . کتامه و صنهاجه هم که از زمان حملة افریقیس در افریقیه مانده بودند، با گذشت زمان خوی بربری گرفتند و جزو آنان شدند. عربهای دورة فتح اسلامى هم با طایفه ها و قبیله هایشان نیامدند و به چادرنشینى در سرزمین جدید نپرداختند، بلکه به علت قدرت و دولتى که برایشان حاصل شده بود، در شهرها مستقر شدند و بیرون شهرها از آنان تهى ماند ( 6/12 ) . او معتقد است که با دور شدن از دورة فتح و انتشار اسلام ، همان گونه که امور سیاست و اقتصاد در مشرق به دست غیرعرب افتاد، در مغرب هم «اعاجم مغرب و بربر» بر کارها چیره شدند و بازماندگان عرب به بیابانها و زندگى بدوی روی آوردند ( 6/4 ) . چنین بود تا در پى دگرگونیهای سیاسى در مغرب ، از میانة سدة 5ق /11م گروههایى از عرب مضر بنى هلال و سُلَیم از مصر علیا به مغرب پا گذاشتند ( همو، 6/4 - 5، 12 - 13 ) . اعراب سلیم در قسمت خاوری مغرب و بنى هلال در قسمت باختری آن پراکنده شدند ( همو، 6/14 ) و در این جا به جاییها ویرانیها و زیانهای بسیاری به بار آوردند ( همو، 6/16، 19 ) . از این پس روند کار دگرگونه شد و برعکس ادوار گذشته - که در آن فرهنگ و زبان بومى بربر فرهنگ و زبان عربهای مهاجر را تسخیر کرده بود - این بار بربرها چون عرب به چادرنشینى خو کردند و با فراموش کردن زبان خود به عربى گویى روی آوردند ( همو، 6/103 ) و بدین سان ، تدریجاً افریقیه و مغرب در اکثریت قاطع آن عرب زبان شد، بى آنکه اکثر مردم آن از ریشة عربى بوده باشند؛ یکپارچگى زبانى تفاوت قومى را پوشاند ( نک: برونشویگ ، 1/356 - 357 ) .
2. دیدگاه تاریخى امروز: از روزگاران دور به احتمال دو گروه سیاه و سفید در افریقا بوده اند و مرز جدایى آن در مرزهای کنونى نبوده است . اما در هر صورت ، قسمت شمالى افریقا، یعنى مغرب و افریقیه به وسیلة سفیدها مسکون شده بود. موقعیت سرزمین این قسمت - یعنى همان لیبیا و به تعبیری افریقای کوچک ( کرنون ، - آن را پیوسته در معرض مهاجرتهایى از منطقة مصر و نیل قرار داده است . نخستین ورود مردمان این قسمت - یعنى بربرستان - به تاریخ از زمانى آغاز شده است که حکومتهای مصری دست به کشو . . .
... [مشاهده متن کامل]
نام گذاری : ریشة کلمة افریقیه به روشنى یا حتى به تقریب دانسته نیست . برخى از محققان با استناد به اینکه رومیان پس از پیروزی برکارتاژ به سرزمینهای تحت حاکمیتشان در «مغرب » نام آفریکا1 گذاشتند، نتیجه گرفته اند که این کلمه لاتینى است و افریقیه هم از آن مشتق شده است ( نک: III/453 - 454 , 1 . ( EIمحققان دیگر، در حالى که اصل کلمه را همان آفریکا و از ریشة آفر2 دانسته اند، اما از دادن نسبت لاتینى به آن خودداری ورزیده اند ( نک: 2 ، EIهمانجا ) . کلمة آفریکا در متون لاتینى پیش از سقوط کارتاژ دیده مى شود و نمایان ترین مورد آن لقب «آفریکایى » است که به اسکیپیو3 سردار رومى ( 235 - 183ق م ) پس از پیروزی برهانیبال در 202 ق م اطلاق شد ( هاردی ، . ( 21
پس از سقوط کارتاژ در 146ق م هم ، وقتى قلمرو آن ضمیمة روم شد، رومیها آن سرزمین را «ایالت آفریکا»، یا ساده تر «آفریکا» نامیدند که احتمالاً به معنى سرزمین آفریها، یعنى بومیان اصلى و غیرفینیقى آنجا بوده است ( 2 ، EIهمانجا ) .
در اساطیر گوناگون نیز مطالبى دربارة افریقیه آمده است ( نک: همانجا؛ مسعودی ، اخبار. . . ، 180 - 181، 218؛ یاقوت ، 1/324 به بعد؛ ابن ظهیره ، 7؛ ابن عبدالمنعم ، 47 ) .
در بیشتر نوشته های مورخان اسلامى ، نام افریقیه را با نام اِفریقیس ابن ابرهه ( ابوعبید، معجم . . . ، 1/176؛دینوری ، 38، 39 ) یا افریقس ( ابن حبیب ، 365 ) یا افریقیس بن قیس بن صیفى ( ابوعبید، همانجا؛ بلاذری ، 321؛ طبری ، 1/442 ) مرتبط دانسته اند که در سرزمین مغرب پیش رفت و شهری ساخت که به نام او افریقیه خوانده شد و گویا از آن پس لقب پادشاهان مغرب افریقس شده است ( مجمل التواریخ ، 424 ) . به گفتة ابن عبدالمنعم حمیری نام این پادشاه در اصل افریقش با «شین » بود که عربها به «سین » تبدیلش کرده اند ( همانجا ) .
تنها وجه مشترکى که برای اینهمه نسبتهای پراکنده مى توان تصور کرد، قدمت این نام گذاری است که حتى پیش از استیلای رومیها بر آن منطقه وجود داشته است .
ساکنان :
1. دیدگاه پیشینیان : به گفتة پروکوپیوس ( سدة 6م ) بومیان اصلى مغرب ( لیبیا ) فرزندان زمین نام داشتند. بعد، مورها از فلسطین آمدند؛ سپس ، فینیقیها به علت فقدان جای کافى در مصر به آنجا درآمدند و مورها را وادار کردند که دور از کارتاژ مستقر شوند؛ بعدها رومیها بر همة این مردم استیلا یافتند و مورها را در انتهای سرزمین غیرمسکون لیبیا نشاندند و کارتاژیها و دیگر مردم منطقه را خراجگزار خود کردند؛ پس از آن ، واندالها به این سرزمین آمدند 291 ) و مدتى بعد، در سدة 6م امپراتوری روم شرقى بر واندالها چیره شد و منطقه را به زیر نگین قدرت خود درآورد ( همو، . ( II/49 در زمان استیلای متزلزل روم شرقى بود که مسلمانان وارد افریقیه و مغرب شدند.
در زمان فتوح مسلمانان در افریقیه گواهى نامه ای دایر بر هم نسب بودن زناتة جبل اَوْراس با لشکریان قیسى حَسان بن نعمان میان اشراف زناته و بزرگان قیس تنظیم شد و هر دو طرف انتساب خود را به بُر ابن قیس عیلان و برادری خود را در نسب گواهى دادند ( ابن ابى زرع ، 17 - 18 ) .
ابن خلدون بربرها را کاملاً جدا از عرب ، و بستگى با نسب عرب را تنها در مورد صِنهاجه و کُتامه درست مى داند ( 6/97 ) . به نظر او مغرب در زمانهای گذشته هیچ گاه سرزمین عرب نبوده است . کتامه و صنهاجه هم که از زمان حملة افریقیس در افریقیه مانده بودند، با گذشت زمان خوی بربری گرفتند و جزو آنان شدند. عربهای دورة فتح اسلامى هم با طایفه ها و قبیله هایشان نیامدند و به چادرنشینى در سرزمین جدید نپرداختند، بلکه به علت قدرت و دولتى که برایشان حاصل شده بود، در شهرها مستقر شدند و بیرون شهرها از آنان تهى ماند ( 6/12 ) . او معتقد است که با دور شدن از دورة فتح و انتشار اسلام ، همان گونه که امور سیاست و اقتصاد در مشرق به دست غیرعرب افتاد، در مغرب هم «اعاجم مغرب و بربر» بر کارها چیره شدند و بازماندگان عرب به بیابانها و زندگى بدوی روی آوردند ( 6/4 ) . چنین بود تا در پى دگرگونیهای سیاسى در مغرب ، از میانة سدة 5ق /11م گروههایى از عرب مضر بنى هلال و سُلَیم از مصر علیا به مغرب پا گذاشتند ( همو، 6/4 - 5، 12 - 13 ) . اعراب سلیم در قسمت خاوری مغرب و بنى هلال در قسمت باختری آن پراکنده شدند ( همو، 6/14 ) و در این جا به جاییها ویرانیها و زیانهای بسیاری به بار آوردند ( همو، 6/16، 19 ) . از این پس روند کار دگرگونه شد و برعکس ادوار گذشته - که در آن فرهنگ و زبان بومى بربر فرهنگ و زبان عربهای مهاجر را تسخیر کرده بود - این بار بربرها چون عرب به چادرنشینى خو کردند و با فراموش کردن زبان خود به عربى گویى روی آوردند ( همو، 6/103 ) و بدین سان ، تدریجاً افریقیه و مغرب در اکثریت قاطع آن عرب زبان شد، بى آنکه اکثر مردم آن از ریشة عربى بوده باشند؛ یکپارچگى زبانى تفاوت قومى را پوشاند ( نک: برونشویگ ، 1/356 - 357 ) .
2. دیدگاه تاریخى امروز: از روزگاران دور به احتمال دو گروه سیاه و سفید در افریقا بوده اند و مرز جدایى آن در مرزهای کنونى نبوده است . اما در هر صورت ، قسمت شمالى افریقا، یعنى مغرب و افریقیه به وسیلة سفیدها مسکون شده بود. موقعیت سرزمین این قسمت - یعنى همان لیبیا و به تعبیری افریقای کوچک ( کرنون ، - آن را پیوسته در معرض مهاجرتهایى از منطقة مصر و نیل قرار داده است . نخستین ورود مردمان این قسمت - یعنى بربرستان - به تاریخ از زمانى آغاز شده است که حکومتهای مصری دست به کشو . . .