افتن
لغت نامه دهخدا
افتن.[ اُ ت َ ] ( مص ) افتادن. ساقط شدن. ( ناظم الاطباء ).
گویش مازنی
واژه نامه بختیاریکا
پیشنهاد کاربران
بررسی واژگان " نیرافتن:nirāftan، نیرامیدن: nirāmidan، نیرام: nirām، نیرامیشن : nirāmišn و . . . " در زبانِ پارسیِ میانه:
چنانکه در پیامِ شماره ی 1 گزینه 1 گفته شد، " - آفتن " و " - آمیدن" بخشِ جدایی پذیر می باشد و آنچه می ماند " نیر: nīr " است. ولی پرسش اینجاست، " نیر: nīr " چیست؟
... [مشاهده متن کامل]
" نیر" از دو تکواژِ زیر ساخته شده است:
1 - پیشوندِ " نی :ni " که به معنای " پایین، به پایین، به سوی پایین " است که این پیشوند در زبانِ پارسیِ نو به ریختِ " نِ " درآمده است؛
2 - کُنونه واژه ( Praesens ) یِ " ایر : īr " از زبانِ اوستایی که به ریشه یِ " اَر :ar " در همین زبان بازمی گردد؛ که این ریشه یِ اوستایی به معنای " رفتن، رسیدن ( به ) ، به حرکت درآمدن، حرکت کردن، به حرکت درآوردن ( سببی:Kausativ ) " است و برابر با " sich ) in Bewegung setzen ، hingelangen zu ) " در زبان آلمانی و برابر با " to go ، to set in motion " در زبان انگلیسی است.
ما در زبان اوستایی بسی واژه یِ " نیرِ : nīre " را داریم که به چمِ
آ ) " فرودآمدن، به سوی پایین آمدن/رفتن/حرکت کردن، فرونشستن" ( ناسببی ) ،
ب ) " فرود آوردَن، اَفکندن، فرو اَفکندن، به سویِ پایین بردن/ حرکت دادن/به حرکت درآوردن" ( سببی:Kausativ )
می باشد و ، چنانکه گفته شد، برآمده از دو تکواژِ بالاست و برابر با :
" hinabsickern ، hinabsinken ، herabsinken ، herabkommen " در زبانِ آلمانی و " let ) go down ) " در زبانِ انگلیسی می باشد.
در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " نیرآفتن/نیرام" به معنایِ " افکندن، فرو افکندن، فرود آمدن" است وهمچنین داریم : " نیرامیشن " که از کُنونه ی " نیرام " به همراهِ پسوندِ " - یشن" ساخته شده است ( پسوندِ " - یشن" به ریختِ پسوندِ " - ِ ش" در پارسیِ نو درآمده است: نیرامِش ) .
. . . . . . . . . . . . . . . .
نکته 1: یکی از ویژگی هایِ برجسته یِ آواشناختیِ زبانِ اوستایی این است که :
همآمیختگیِ یکی از دو آوای i یا ī با یکی از دو آوایِ i یا ī ، آوای " ī " خواهد بود؛ از اینرو همآمیختگی " i " در پیشوندِ " نی :ni " با " ī " در واژه یِ "ایر/ ایرِ: īr/īre " ، به ریخت " ī " در واژه یِ "نیر/ نیرِ : nīr/ nīre " پدیدار می گردد. این ویژگیِ آوایی، چنانکه از واژه یِ " نیرآفتن/نیرآم - " می توان دریافت، در زبانِ پارسیِ میانه همچنان پابرجا مانده است.
. . . . . . . . . . . . .
نکته 2: چنانکه گفته شد، در واژه یِ " نیرافتن/ نیرام - "، پیشوندِ " نی" بکار رفته است، از اینرو " ایرآفتن/ایرام - : īrāftan/īrām " به خودیِ خود یک فعل است که می توان آن را در زبانِ پارسیِ نو، چه با پیشوند چه بی پیشوند، بکار بست. می توان " ایرآفتن/ایرآم - " را به معنایِ " به حرکت در آمدن، حرکت کردن، به حرکت درآوردن ( سببی:Kausativ ) " گرفت، هرچند این تنها یک پیشنهاد است و باید دانست که دامنه یِ معناییِ ریشه یِ اوستاییِ " اَر :ar " گسترده است.
. . . . . . . . . . .
نکته 3 : چنانکه در پیامِ شماره یِ 1، گزینه 3 گفته شد، پیش از " - آفتن/ - آمیدن " کُنونه هایِ ریشه هایِ اوستایی، چه بی پیشوند چه با پیشوند، می آیند؛ که درباره یِ واژه یِ " نیرآفتن/نیرآم - "، آن کنونه واژه " ایر" است .
نکته 4: می توان واژه یِ " نیرافتن/نیرام - " را به معنای " تنزل یافتن، تنزل دادن " نیز درنظر گرفت.
نکته 5 : درباره ی سببی یا ناسببی بودنِ واژه یِ " نیرآفتن/نیرام - " به گزینه 4 از پیام شماره 1 بنگرید.
. . . . . . . . . .
پَسگشتها :
1 - روبرگ 15 از نبیگ " دستورزبانِ اوستا در همسنجی با سانسکریت" ( ویلیامز جکسون )
Avesta grammar in comparison with sanskrit
2 - ستونهایِ 183 ، 184 و 1085 از نبیگ " فرهنگنامه زبانِ ایرانیی کهن" ( کریستین بارتولومه ) - نسک آلمانی
چنانکه در پیامِ شماره ی 1 گزینه 1 گفته شد، " - آفتن " و " - آمیدن" بخشِ جدایی پذیر می باشد و آنچه می ماند " نیر: nīr " است. ولی پرسش اینجاست، " نیر: nīr " چیست؟
... [مشاهده متن کامل]
" نیر" از دو تکواژِ زیر ساخته شده است:
1 - پیشوندِ " نی :ni " که به معنای " پایین، به پایین، به سوی پایین " است که این پیشوند در زبانِ پارسیِ نو به ریختِ " نِ " درآمده است؛
2 - کُنونه واژه ( Praesens ) یِ " ایر : īr " از زبانِ اوستایی که به ریشه یِ " اَر :ar " در همین زبان بازمی گردد؛ که این ریشه یِ اوستایی به معنای " رفتن، رسیدن ( به ) ، به حرکت درآمدن، حرکت کردن، به حرکت درآوردن ( سببی:Kausativ ) " است و برابر با " sich ) in Bewegung setzen ، hingelangen zu ) " در زبان آلمانی و برابر با " to go ، to set in motion " در زبان انگلیسی است.
ما در زبان اوستایی بسی واژه یِ " نیرِ : nīre " را داریم که به چمِ
آ ) " فرودآمدن، به سوی پایین آمدن/رفتن/حرکت کردن، فرونشستن" ( ناسببی ) ،
ب ) " فرود آوردَن، اَفکندن، فرو اَفکندن، به سویِ پایین بردن/ حرکت دادن/به حرکت درآوردن" ( سببی:Kausativ )
می باشد و ، چنانکه گفته شد، برآمده از دو تکواژِ بالاست و برابر با :
" hinabsickern ، hinabsinken ، herabsinken ، herabkommen " در زبانِ آلمانی و " let ) go down ) " در زبانِ انگلیسی می باشد.
در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " نیرآفتن/نیرام" به معنایِ " افکندن، فرو افکندن، فرود آمدن" است وهمچنین داریم : " نیرامیشن " که از کُنونه ی " نیرام " به همراهِ پسوندِ " - یشن" ساخته شده است ( پسوندِ " - یشن" به ریختِ پسوندِ " - ِ ش" در پارسیِ نو درآمده است: نیرامِش ) .
. . . . . . . . . . . . . . . .
نکته 1: یکی از ویژگی هایِ برجسته یِ آواشناختیِ زبانِ اوستایی این است که :
همآمیختگیِ یکی از دو آوای i یا ī با یکی از دو آوایِ i یا ī ، آوای " ī " خواهد بود؛ از اینرو همآمیختگی " i " در پیشوندِ " نی :ni " با " ī " در واژه یِ "ایر/ ایرِ: īr/īre " ، به ریخت " ī " در واژه یِ "نیر/ نیرِ : nīr/ nīre " پدیدار می گردد. این ویژگیِ آوایی، چنانکه از واژه یِ " نیرآفتن/نیرآم - " می توان دریافت، در زبانِ پارسیِ میانه همچنان پابرجا مانده است.
. . . . . . . . . . . . .
نکته 2: چنانکه گفته شد، در واژه یِ " نیرافتن/ نیرام - "، پیشوندِ " نی" بکار رفته است، از اینرو " ایرآفتن/ایرام - : īrāftan/īrām " به خودیِ خود یک فعل است که می توان آن را در زبانِ پارسیِ نو، چه با پیشوند چه بی پیشوند، بکار بست. می توان " ایرآفتن/ایرآم - " را به معنایِ " به حرکت در آمدن، حرکت کردن، به حرکت درآوردن ( سببی:Kausativ ) " گرفت، هرچند این تنها یک پیشنهاد است و باید دانست که دامنه یِ معناییِ ریشه یِ اوستاییِ " اَر :ar " گسترده است.
. . . . . . . . . . .
نکته 3 : چنانکه در پیامِ شماره یِ 1، گزینه 3 گفته شد، پیش از " - آفتن/ - آمیدن " کُنونه هایِ ریشه هایِ اوستایی، چه بی پیشوند چه با پیشوند، می آیند؛ که درباره یِ واژه یِ " نیرآفتن/نیرآم - "، آن کنونه واژه " ایر" است .
نکته 4: می توان واژه یِ " نیرافتن/نیرام - " را به معنای " تنزل یافتن، تنزل دادن " نیز درنظر گرفت.
نکته 5 : درباره ی سببی یا ناسببی بودنِ واژه یِ " نیرآفتن/نیرام - " به گزینه 4 از پیام شماره 1 بنگرید.
. . . . . . . . . .
پَسگشتها :
1 - روبرگ 15 از نبیگ " دستورزبانِ اوستا در همسنجی با سانسکریت" ( ویلیامز جکسون )
2 - ستونهایِ 183 ، 184 و 1085 از نبیگ " فرهنگنامه زبانِ ایرانیی کهن" ( کریستین بارتولومه ) - نسک آلمانی
پیامِ شماره یِ 2 :
بررسیِ واژگانِ " پزآفتن ، پزآمیدن، پزآم - ، پزآمینیتن، پزآمین - ، پزآمانیدن، پزآمان - ، پزآمیشن، پزآمِش" در زبانِ پارسیِ میانه - نو:
ما در زبانِ پارسی واژه ی " پُختن" با بُن کُنونیِ " پَز - " را داریم که ریشه یِ این واژگان به " پَک : pak " در زبانِ اوستایی بازمی گردد. کُنونه یِ ( Praesens ) این ریشه یِ اوستایی، " پَچَ: pača " و کُنیده واژه ( PPfP ) یِ آن " پَختَ : paxta " بوده است. ریشه هایی که در زبانِ اوستایی به آوایِ " ک " می انجامیدند، دارایِ کُنونه هایِ انجامیده به " - چَ: ča - " و کُنیده واژه یِ انجامیده به " - ختَ : xta - " بوده اند ( در این باره به زیرواژه یِ " ختن" در همین تارنما بروید و پیامِ من را در این زمینه بخوانید ) . واژه ی " پَچَ " با دگرگونیِ آواییِ " چ/ز " به ریختِ " پَز : paz " در زبانِ پارسیِ میانه در دسترس بوده است که هم اکنون نیز در زبانِ پارسی نو جاری و ساری است.
... [مشاهده متن کامل]
اکنون به آسانی دریافتیم که " پز" در پزآفتن، برآمده از بُن کُنونی " پختن/پز - " در زبانِ پارسیِ میانه - نو است که این نیز خود به کُنونه ( Praesens ) یِ " پَچَ: pača" در زبانِ اوستایی بازمیگردد ( درست بمانند آنچه در گزینه 3 از پیامِ شماره یِ 1 گفته شد ) .
کُنونه یِ " پزآفتن/پزآمیدن " ، " پزآم - " بوده است و کُنونه یِ واژه یِ سببی " پزآمینیدن" ، " پزآمین - " بوده که اگر بخواهیم آن را به پارسیِ نو برگردانیم، واژگانِ " پزآمانیدن/پزآمان - " را خواهیم داشت ( این گزاره را با گزینه های 4 و 5 از پیامِ شماره یِ 1 همسنجی کنید ) .
همچنین در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " پَزامیشن" را داشته ایم که از کُنونه ی " پزآم - " به همراهِ پسوندِ " - یشن : išn - " ساخته شده است، و چنانکه می دانید، پسوندِ " - یشن" به ریختِ " ِ ش" درپارسیِ نوین درآمده است؛ پس واژه یِ " پزامیشن" به ریختِ " پزامِش" در پارسیِ نو می آید.
" پزآفتن/پزآم - " به چمِ " به پختگی رسیدن/رساندن، به بلوغ رسیدن/رساندن، به عمل آمدن/رساندن" بوده است. " پزآمینیتَن/پزآمین - " به چمِ " به پختگی رساندن، به بلوغ رساندن، عمل آوردن" بوده است.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
پَسگشتها:
1 - روبرگهای 67، 68، 130و 158 از نبیگ " فرهنگنامه کوچک پهلوی" ( دیوید مک کنزی )
2 - ستون 819 از نبیگ " فرهنگنامه زبانِ ایرانیی کهن" ( کریستین بارتولومه ) - نسک آلمانی
بررسیِ واژگانِ " پزآفتن ، پزآمیدن، پزآم - ، پزآمینیتن، پزآمین - ، پزآمانیدن، پزآمان - ، پزآمیشن، پزآمِش" در زبانِ پارسیِ میانه - نو:
ما در زبانِ پارسی واژه ی " پُختن" با بُن کُنونیِ " پَز - " را داریم که ریشه یِ این واژگان به " پَک : pak " در زبانِ اوستایی بازمی گردد. کُنونه یِ ( Praesens ) این ریشه یِ اوستایی، " پَچَ: pača " و کُنیده واژه ( PPfP ) یِ آن " پَختَ : paxta " بوده است. ریشه هایی که در زبانِ اوستایی به آوایِ " ک " می انجامیدند، دارایِ کُنونه هایِ انجامیده به " - چَ: ča - " و کُنیده واژه یِ انجامیده به " - ختَ : xta - " بوده اند ( در این باره به زیرواژه یِ " ختن" در همین تارنما بروید و پیامِ من را در این زمینه بخوانید ) . واژه ی " پَچَ " با دگرگونیِ آواییِ " چ/ز " به ریختِ " پَز : paz " در زبانِ پارسیِ میانه در دسترس بوده است که هم اکنون نیز در زبانِ پارسی نو جاری و ساری است.
... [مشاهده متن کامل]
اکنون به آسانی دریافتیم که " پز" در پزآفتن، برآمده از بُن کُنونی " پختن/پز - " در زبانِ پارسیِ میانه - نو است که این نیز خود به کُنونه ( Praesens ) یِ " پَچَ: pača" در زبانِ اوستایی بازمیگردد ( درست بمانند آنچه در گزینه 3 از پیامِ شماره یِ 1 گفته شد ) .
کُنونه یِ " پزآفتن/پزآمیدن " ، " پزآم - " بوده است و کُنونه یِ واژه یِ سببی " پزآمینیدن" ، " پزآمین - " بوده که اگر بخواهیم آن را به پارسیِ نو برگردانیم، واژگانِ " پزآمانیدن/پزآمان - " را خواهیم داشت ( این گزاره را با گزینه های 4 و 5 از پیامِ شماره یِ 1 همسنجی کنید ) .
همچنین در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " پَزامیشن" را داشته ایم که از کُنونه ی " پزآم - " به همراهِ پسوندِ " - یشن : išn - " ساخته شده است، و چنانکه می دانید، پسوندِ " - یشن" به ریختِ " ِ ش" درپارسیِ نوین درآمده است؛ پس واژه یِ " پزامیشن" به ریختِ " پزامِش" در پارسیِ نو می آید.
" پزآفتن/پزآم - " به چمِ " به پختگی رسیدن/رساندن، به بلوغ رسیدن/رساندن، به عمل آمدن/رساندن" بوده است. " پزآمینیتَن/پزآمین - " به چمِ " به پختگی رساندن، به بلوغ رساندن، عمل آوردن" بوده است.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
پَسگشتها:
1 - روبرگهای 67، 68، 130و 158 از نبیگ " فرهنگنامه کوچک پهلوی" ( دیوید مک کنزی )
2 - ستون 819 از نبیگ " فرهنگنامه زبانِ ایرانیی کهن" ( کریستین بارتولومه ) - نسک آلمانی
پیامِ شماره 1 :
من میخواهم در رشته پیامهایی درباره یِ واژگانِ انجامیده به " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " در زبانِ پارسیِ میانه سخن بگویم و پیوندِ آنها را با واژگانِ زبانِ اوستایی روشن و آشکار سازم. امید که با این آگاهی سازی، فراروندی پیشِ رویِ پارسی دوستان گذاشته شود تا با بهره گیری از آن، واژگانِ زبانِ پارسیِ نو بیش از پیش گسترانیده شود. من در این پیامها گاهی پرسشهایِ گمان برانگیزی را پیش می نهم.
... [مشاهده متن کامل]
باشد که سودمند اُفتد و واژگانِ بسیاری با این روش در زبانِ پارسی ساخته و پرداخته شود؛ که چنین هم خواهد شد.
ما در نمونه هایی که می آوریم، از بَرنهش هایِ زیر پیروی می کنیم :
1 - " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " بخشِ جداپذیرِ واژگانی است که به آنها می انجامند.
2 - " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " به خودیِ خود فعل نیستند، بَرکه ( =بلکه ) می بایست پیش از آنها واژگانی با ویژگیهایی که در گزینه 3 در زیر به آنها پرداخته شده است، بیایند.
3 - تکواژهایی که پیش از " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " در زبانِ پارسیِ میانه می آیند دارایِ ویژگیهای زیر هستند:
آنها ساخته شده از کُنونه ها ( Praesens ) یا بُن هایِ کُنونیِ ریشه هایِ اوستایی هستند که یا با پیشوند یا بی پیشوند می آیند و گاهی در گذار از زبانِ اوستایی به پارسیِ میانه، این کُنونه ها یا بُنهایِ کُنونی دچارِ دگرگونی هایِ آواییِ رواگمند شده اند.
4 - روی هم رفته، ریختهایِ ساده و سببیِ واژگانی که به " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " می انجامند، چنین هستند:
4. 1 - واژگانِ دارایِ " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " ( ساده ) . . . . . . واژگانِ دارایِ " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " ( سببی : Kausativ )
بمانند : اَهرَفتن/اَهرَمیدن ( ساده ) . . . . اَهرآفتن/اَهرآمیدن ( سببی )
4. 2 - واژگانِ دارایِ " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " ( ساده ) . . . . . . . واژگانِ دارایِ " آمینیدن:āminidan " ( سببی:Kausativ )
( گزینه یِ 4. 1 با بهره گیری از زبانِ اوستایی که واژگان در هنگامِ سببی سازی با آواگردانیِ " َ :a " به " آ : ā " همراه هستند، پیش می آید؛ گزینه 4. 2 با بهره گیری از خودِ زبانِ پارسیِ میانه که واژگان در هنگامِ سببی سازی با نشانه یِ " - ین" همراه هستند، پیش می آید. فراموش نکنید که در زبانِ پارسیِ نو این نشانه به ریخت " - آن" در دسترس است، بمانندِ خوردَن/خوراندن؛ پس چنانچه بخواهیم در پارسیِ نو از واژگانی با نشانه یِ " - آمینیدن" بهره بگیریم، می بایست آن را به ریختِ " - آمانیدن: āmānidan " درآوریم. ولی چنانچه بخواهیم از گزینه 4. 1 بهره بگیریم، می بایست تنها درگرگونیِ آواییِ " َ :a " به " آ : ā " را در " اَفتن/آمیدن یا " اَمیدن/آمیدن" نظر بگیریم ) .
5 - هنگامیکه میخواهیم کُنونه ( Praesens ) هایِ واژگانِ دارایِ " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " را بیابیم، تکواژ یا تکواژهایِ پیش از آنها، دچار هیچ دگرگونی ای نمی شوند و تنها بخشِ " اَفتن" به " اَم" یا بخشِ " آفتن" به " آم" دگر می شود؛ برای نمونه : کُنونه یِ واژه یِ " پزآفتن / پزآمیدن" ، " پزآم - " می باشد و تکواژِ " پز" در این فرآیند دچار هیچ دگرگونی ای نمی شود، چراکه خودِ " پز" کُنونه یا بُن کُنونی می باشد.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
روشِ ساختِ واژگانی که به " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " می انجامند:
آنچه در برنِهِش هایِ بالا برای من مایه وری و ارزش دارد، گزینه 3 است؛چراکه با درکِ درست و بجا از روشِ ساختِ چنین واژگانی، در گذار از زبانِ اوستایی به زبانِ پارسیِ میانه و سپس به زبانِ پارسیِ نو، می توان واژگانِ بسیاری را به سانِ زیر ساخت:
آ - اگر چنین واژگانی در زبانِ پارسیِ میانه آمده، آنها را به زبانِ پارسیِ نو اَندر می کنیم ( با نگاه به دگرگونی هایِ آوایی یا ترادیسی هایی که از زبانِ پارسیِ میانه به پارسیِ نو رُخ داده اند ) ؛
ب - اگر خواستارِ ساختِ واژگانی با ویژگیهایِ نامبرده هستیم که در زبانِ پارسیِ میانه نیامده اند، آنها را می بایست از زبانِ اوستایی بیرون بکشیم. به چه سان؟
نخست کُنونه ها ( Praesens ) یا بُن هایِ کُنونیِ ریشه هایِ اوستایی را می جوییم ؛ سپس آنها را به ریختِ پارسیِ میانه و پس از آن، به ریختِ پارسیِ نو در می آوریم یا آنها را فرارون ( =مستقیم ) به ریختِ پارسیِ نو درمی آوریم ( با نگاه به دگرگونی هایِ آوایی یا ترادیسی هایی که از زبانِ اوستایی/ پارسیِ میانه به پارسیِ نو رُخ داده اند ) .
. . . . . . . . . . . . .
اکنون در پیامهایی جداگانه یک به یک پیرامونِ واژگانِ انجامیده به " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " سخن می گویم.
من میخواهم در رشته پیامهایی درباره یِ واژگانِ انجامیده به " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " در زبانِ پارسیِ میانه سخن بگویم و پیوندِ آنها را با واژگانِ زبانِ اوستایی روشن و آشکار سازم. امید که با این آگاهی سازی، فراروندی پیشِ رویِ پارسی دوستان گذاشته شود تا با بهره گیری از آن، واژگانِ زبانِ پارسیِ نو بیش از پیش گسترانیده شود. من در این پیامها گاهی پرسشهایِ گمان برانگیزی را پیش می نهم.
... [مشاهده متن کامل]
باشد که سودمند اُفتد و واژگانِ بسیاری با این روش در زبانِ پارسی ساخته و پرداخته شود؛ که چنین هم خواهد شد.
ما در نمونه هایی که می آوریم، از بَرنهش هایِ زیر پیروی می کنیم :
1 - " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " بخشِ جداپذیرِ واژگانی است که به آنها می انجامند.
2 - " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " به خودیِ خود فعل نیستند، بَرکه ( =بلکه ) می بایست پیش از آنها واژگانی با ویژگیهایی که در گزینه 3 در زیر به آنها پرداخته شده است، بیایند.
3 - تکواژهایی که پیش از " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " در زبانِ پارسیِ میانه می آیند دارایِ ویژگیهای زیر هستند:
آنها ساخته شده از کُنونه ها ( Praesens ) یا بُن هایِ کُنونیِ ریشه هایِ اوستایی هستند که یا با پیشوند یا بی پیشوند می آیند و گاهی در گذار از زبانِ اوستایی به پارسیِ میانه، این کُنونه ها یا بُنهایِ کُنونی دچارِ دگرگونی هایِ آواییِ رواگمند شده اند.
4 - روی هم رفته، ریختهایِ ساده و سببیِ واژگانی که به " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " می انجامند، چنین هستند:
4. 1 - واژگانِ دارایِ " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " ( ساده ) . . . . . . واژگانِ دارایِ " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " ( سببی : Kausativ )
بمانند : اَهرَفتن/اَهرَمیدن ( ساده ) . . . . اَهرآفتن/اَهرآمیدن ( سببی )
4. 2 - واژگانِ دارایِ " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " ( ساده ) . . . . . . . واژگانِ دارایِ " آمینیدن:āminidan " ( سببی:Kausativ )
( گزینه یِ 4. 1 با بهره گیری از زبانِ اوستایی که واژگان در هنگامِ سببی سازی با آواگردانیِ " َ :a " به " آ : ā " همراه هستند، پیش می آید؛ گزینه 4. 2 با بهره گیری از خودِ زبانِ پارسیِ میانه که واژگان در هنگامِ سببی سازی با نشانه یِ " - ین" همراه هستند، پیش می آید. فراموش نکنید که در زبانِ پارسیِ نو این نشانه به ریخت " - آن" در دسترس است، بمانندِ خوردَن/خوراندن؛ پس چنانچه بخواهیم در پارسیِ نو از واژگانی با نشانه یِ " - آمینیدن" بهره بگیریم، می بایست آن را به ریختِ " - آمانیدن: āmānidan " درآوریم. ولی چنانچه بخواهیم از گزینه 4. 1 بهره بگیریم، می بایست تنها درگرگونیِ آواییِ " َ :a " به " آ : ā " را در " اَفتن/آمیدن یا " اَمیدن/آمیدن" نظر بگیریم ) .
5 - هنگامیکه میخواهیم کُنونه ( Praesens ) هایِ واژگانِ دارایِ " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " را بیابیم، تکواژ یا تکواژهایِ پیش از آنها، دچار هیچ دگرگونی ای نمی شوند و تنها بخشِ " اَفتن" به " اَم" یا بخشِ " آفتن" به " آم" دگر می شود؛ برای نمونه : کُنونه یِ واژه یِ " پزآفتن / پزآمیدن" ، " پزآم - " می باشد و تکواژِ " پز" در این فرآیند دچار هیچ دگرگونی ای نمی شود، چراکه خودِ " پز" کُنونه یا بُن کُنونی می باشد.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
روشِ ساختِ واژگانی که به " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " می انجامند:
آنچه در برنِهِش هایِ بالا برای من مایه وری و ارزش دارد، گزینه 3 است؛چراکه با درکِ درست و بجا از روشِ ساختِ چنین واژگانی، در گذار از زبانِ اوستایی به زبانِ پارسیِ میانه و سپس به زبانِ پارسیِ نو، می توان واژگانِ بسیاری را به سانِ زیر ساخت:
آ - اگر چنین واژگانی در زبانِ پارسیِ میانه آمده، آنها را به زبانِ پارسیِ نو اَندر می کنیم ( با نگاه به دگرگونی هایِ آوایی یا ترادیسی هایی که از زبانِ پارسیِ میانه به پارسیِ نو رُخ داده اند ) ؛
ب - اگر خواستارِ ساختِ واژگانی با ویژگیهایِ نامبرده هستیم که در زبانِ پارسیِ میانه نیامده اند، آنها را می بایست از زبانِ اوستایی بیرون بکشیم. به چه سان؟
نخست کُنونه ها ( Praesens ) یا بُن هایِ کُنونیِ ریشه هایِ اوستایی را می جوییم ؛ سپس آنها را به ریختِ پارسیِ میانه و پس از آن، به ریختِ پارسیِ نو در می آوریم یا آنها را فرارون ( =مستقیم ) به ریختِ پارسیِ نو درمی آوریم ( با نگاه به دگرگونی هایِ آوایی یا ترادیسی هایی که از زبانِ اوستایی/ پارسیِ میانه به پارسیِ نو رُخ داده اند ) .
. . . . . . . . . . . . .
اکنون در پیامهایی جداگانه یک به یک پیرامونِ واژگانِ انجامیده به " اَفتن : aftan / اَمیدن:amidan " یا " آفتن: āftan / آمیدن: āmidan " سخن می گویم.
( رشته پیامهایِ من در زیرواژه یِ " آفتَن" از ارزشمندترین پیامهایی است که در این تارنما می گذارم. )
بررسیِ واژه یِ " آفتَن" در زبانِ پارسیِ میانه - پارسیِ کُنونی:
هنگامیکه شما واژه هایِ پارسیِ میانه را می بینید، شاید با دیدنِ واژه یِ بسیار ارزشمندِ " آفتَن " دچار چنین سردرگمی شوید که چرا گاهی " آفتَن" با بُن کنونیِ " آب" و گاهی کارواژه هایِ انجامیده به " آفتَن" با بُنِ پیوندیِ " آم" آمده اند؟ آیا ما با یک کارواژه روبرو هستیم؟
... [مشاهده متن کامل]
من در این رشته پیامها بررسی خواهم کرد که " آفتن" با بُن کنونیِ " آب" از " آفتَن" با بُنِ پیوندیِ " آم" جداست و در پیِ آن راهکاری را برایِ نایکریختیِ این واژگان پیش می نهم و آنگاه درخواهید یافت که چه بسیار واژگانی را می توان از آنها بسازیم.
1 - " آفتَن" با بُن کنونیِ " آب":
در اوستایی کارواژه یِ " اَپ" به چمهایِ زیر بوده است:
1. 1 - رسیدن، دست یافتن
1. 2 - رسیدن به ، نائل شدن، دسترسی پیدا کردن یا در اختیار گرفتن، بدست اوردن، دریافت کردن، شرکت داشتن در دستیابی به چیزی
1. 3 - " برخوردَنِ/اصابت کردنِ" پرتابه
1. 4 - ( به فرمان یا دستوری ) عمل کردن، ( فرمان یا دستوری را ) برآوردَن/انجام دادن/تحقق بخشیدن/اجابت کردن/پذیرفتن ، ( از فرمان یا دستوری ) پیروی و اطاعت کردن
1. 5 - ( با مخالف یا دشمن ) همآوردی ( همچشمی ) یا برابری کردن ( gleichkommen ) ، از پسِ ( حریف یا دشمنی ) برآمدن یا در برابرِ ( حریف یا دشمن ) خودی نشان دادن، چیره شدن، غلبه کردن، پیروز شدن
1. 6 - ( با صدا یا چیزهایی از این دست ) کارِ یکسان و برابری را انجام دادن یا همان کار را انجام دادن، همان کار را توانستن انجام دادن
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 - " اَپ" با پیشوندها:
2. 1 - با پیشوندِ " اَوی":
دست یافتن، رسیدن به، به گیرآوردن
2. 2 - با پیشوندِ " آ " :
رسیدن، دست یافتن، رسیدن به -
2. 3 - با پیشوندِ " پَئیتی": ( که همان پیشوندِ " پِی" در زبانِ پارسیِ کُنونی است: )
رسیدن
2. 4 - با پیشوندِ " فرَ": ( که همان پیشوندِ " فَر" در زبانِ پارسی و همان پیشوندِ " ver" در زبانِ آلمانی است: )
رسیدن به، دست یافتن، بدست آوردن
( بنابر نبیگِ واژه های اوستا:رسیدن، پیش رفتن )
نکته 1: واژه یِ " اَپ" برابر با " gelangen، hingelangen " در زبانِ آلمانی است و بنابر فتادِ 2. 3 در بالا هنگامیکه این واژه یِ اوستایی با " پَئیتی /پی" همراه می شود، کریستین بارتولمه واژه یِ آلمانیِ بالا را با "zu" می آورد؛ یعنی " hinzugelengen". این به روشنی تاییدی بر گفته هایِ من در زیرواژه یِ " پِی" در همین تارنما می باشد که گفتم " zu" در زبانِ آلمانی در بسیاری جاها با پیشوندِ " پِی" در زبانِ پارسی کارکردِ یکسانی دارد.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 - " آپینیتَن" و " اَیافتن" در زبانِ پارسیِ میانه، پیشوندی بنامِ " اَی:ay" در پارسیِ میانه و "ی" در پارسیِ کُنونی:
" اَپ" در اوستایی ریشه یِ دو کارواژه یِ " آپینیتَن" و " اَیافتن" در زبانِ پارسیِ میانه - پهلوی است.
" آپینیتَن" یک کارواژه یِ گذراست که از سه تکواژِ " آپ. ین. یتَن" ساخته شده است.
بررسیِ تکواژهایِ " آپینیتَن": ( آپ. ین. یتَن )
3. 1 - " آپ" برآمده از همین واژه یِ " اَپ" در بالا می باشدکه در پارسیِ کُنونی به ریختِ " آب" که بُن کنونیِ " آفتَن" است، در آمده است.
3. 2 - "ین" نشانه یِ گذراسازِ/سببی سازِ زبانِ پارسیِ میانه - پهلوی است که در پارسیِ کُنونی به ریختِ " آن" در آمده است.
3. 3 - " یتَن/تَن" نشانه یِ مصدری است که در پارسیِ کُنونی به ریختِ " یدَن/دَن/تَن" در آمده است.
پس اگر بخواهیم کارواژه یِ " آپینیتَن" را در پارسیِ کِنونی بکارگیریم، به " آبانیدن" می رسیم که گذرایِ/سببیِ کارواژه یِ " آفتَن" است.
"کریستین بارتولومه" در پانوشتِ واژه یِ " اَپ" آورده است که " اَی" در کارواژه یِ پارسیِ میانه یِ " اَیافتَن" پیشوند است یعنی داریم : اَی. آفتن.
نیاز به یادآوری است که" یاوری" در پارسی نیز برآمده از واژه یِ پارسیِ میانه یِ " اَیاواریه" بوده است که تکواژهایِ آن چنین هستند: ( اَی. او. ار. یه )
" اَی" چنانکه گفته شد، پیشوند است. " اوار" در " ایاواریه"برآمده از واژه ای اوستایی " اَوَر" به چمِ "یاری، کمک" است که خود به کار واژه یِ " اَو:av" به چمِ " کمک کردن" در همین اوستایی برمی گردد و " یه" نیز پسوند است.
اکنون به روشنی دریافته می شود که " اَی" در زبانِ پارسیِ میانه پیشوند بوده است که در پارسیِ کُنونی به ریختِ " ی" در آمده است بمانندِ " اَیافتن/یافتن، اَیاواریه/یاوری، اَیاری/یاری، اَیاریدن/یاریدن و . . . ".
همچنین در زبانِ پارسیِ میانه واژگانی همچون " اَیابَگ، اَیاباگ، اَیابَگیه و. . . " نیز از " اَیافتن" بر آمده است.
ما می دانیم که بُنِ کنونیِ " یافتن"، " یاب" است و از سویِ دیگر آشنا شدیم که "ی" در این کارواژه پیشوند است و اگر این پیشوند را از آن جداکنیم، " آفتَن" با بُن کنونیِ " آب" را خواهیم داشت.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 - " اَنافتَن/آنافتَن" با بُن کنونیِ " اَناب/آناب" در زبانِ پارسیِ میانه به چمِ " رد کردن، دور کردن، جلوگیری کردن، امتناع کردن، دفع کردن":
اکنون به آسانی می توان دریافت که کارواژه یِ " اَنافتن/آنافتَن" به چمِ " رد کردن، دور کردن، جلوگیری کردن، امتناع کردن، دفع کردن" با بُنِ کنونیِ " اَناب/آناب" در پارسیِ میانه برآمده از پیشوندِ ناپایاسازِ ( =منفی سازِ ) " اَن" وکارواژه یِ " آفتَن" است که چنانکه گفته شد این " آفتَن" نیز خودبرآمده از واژه یِ اوستاییِ " اَپ" هست؛ پیشوندِ " اَن" به چمِ " نا، بی" است که در اوستایی نیز بکار می رفته است و نشاندهنده یِ "ناپایایی و نفی" است.
پادواژه یِ " آفتَن/آب" بنابر چمارهایِ واژه یِ " اَپ" در اوستایی بویژه فتادِ 1. 4، " دور کردن، رد کردن" است و از همین رو می توان در زبانِ پارسی برایِ واژگانِ " رد کردن، امتناع کردن، انکار کردن" از کارواژه یِ " انآفتن/آنافتَن" با بُن کنونیِ " انآب/آناب" بهره گرفت.
نیاز به یادآوری است که واژه یِ " اَنابیشتن/آنابیشن" نیز در زبانِ پارسیِ میانه به چمِ "اجتناب، جلوگیری، دوری، دفع" بکارگیری می شده است که اگر بخواهیم آنرا به زبانِ پارسیِ کُنونی تراگوییم به واژه یِ " اَنابِش/آنابِش" می رسیم؛چراکه پسوندِ نامسازِ "یشن" در زبانِ پارسیِ میانه همان پسوندِ " ِش" در پارسیِ کُنونی است.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
پیشنهاد 1:
ما می توانیم با پیشوندِ " بَر"، فتادِ 1. 4 و معنایِ " از پَسِ کاری برآمدن" از فتادِ 1. 5 را در بالا پوشش دهیم؛ یعنی با کارواژه هایِ " برآفتَن/برآبیدن" و " برآبانیدن".
پیشنهاد 2:
ما می توانیم با پیشوندِ " هَن/اَن" و " هم" فتادهایِ 1. 5 و 1. 6 را پوشش دهیم؛ در زبانِ آلمانی واژه یِ " gleichkommen" چنانکه در بالا آمد، برابر با " correspond/match" نیز هست.
پس به آسانی می توانیم برایِ واژگانِ " تناظر داشتن، متناظر بودن" واژه یِ " همآفتَن/همآبیدن" ، برایِ واژه یِ " تناظر" واژگانِ "همآبِش، همآفتگی" و برایِ واژه یِ " متناظر" واژه یِ " همآفته" را پیش نهیم و همچنین برایِ کارواژه یِ "تناظر دادن" از کارواژه یِ " همآبانیدن/اَنآبانیدن" و برایِ واژه یِ " تناظر دهی"، از واژه یِ " همآبانِش/انآبانِش" بهره ببریم.
پیشنهاد 3:
چنانکه به واژه "یافتَن/یاب" و پیشوندی بودنِ " ی" در آن پی بردیم، می توان " آفتن/آب" را با پیشوندهایِ دیگر همچون " بر، هم، در، اندر، دربر، وی/گُ، آز و. . . " همراه ساخت و نوکارواژگانِ خوش ساختی را پدیدآورد، به گونه ای که همه یِ چمارهایِ اوستاییِ واژه یِ " اَپ" را نیز دربربگیرد.
( در اینباره آنچه که در زیرواژه یِ " شگردهای سره سازی زبان پارسی" در همین تارنما آوردم، می تواند یاریگر باشد. )
پیشنهاد4:
پیشوندِ " اَی/ی" را میتوان در زبانِ پارسی با کارواژه هایِ دیگر همراه ساخت و نوواژگانی را پدید آورد.
ولی پیش از آن باید دانست که کارکردِ پیشوندِ " اَی/ی" چیست و در کجا می توان از آن بهره گرفت. در آینده در زیرواژه یِ " اَی/ی" به این پیشوند خواهم پرداخت.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
پَسگشتها:
1 - ستونهایِ 71، 70 و72 از نبیگِ " فرهنگنامه یِ زبانِ ایرانیِ کهن" نوشته یِ "کریستین بارتولومه"
2 - رویبرگهایِ 82 و 83 از نبیگِ "فرهنگِ واژه هایِ اوستا"
3 - رویبرگهایِ 15، 8 و 234 از نبیگِ "فرهنگنامه کوچک پهلوی"
بررسیِ واژه یِ " آفتَن" در زبانِ پارسیِ میانه - پارسیِ کُنونی:
هنگامیکه شما واژه هایِ پارسیِ میانه را می بینید، شاید با دیدنِ واژه یِ بسیار ارزشمندِ " آفتَن " دچار چنین سردرگمی شوید که چرا گاهی " آفتَن" با بُن کنونیِ " آب" و گاهی کارواژه هایِ انجامیده به " آفتَن" با بُنِ پیوندیِ " آم" آمده اند؟ آیا ما با یک کارواژه روبرو هستیم؟
... [مشاهده متن کامل]
من در این رشته پیامها بررسی خواهم کرد که " آفتن" با بُن کنونیِ " آب" از " آفتَن" با بُنِ پیوندیِ " آم" جداست و در پیِ آن راهکاری را برایِ نایکریختیِ این واژگان پیش می نهم و آنگاه درخواهید یافت که چه بسیار واژگانی را می توان از آنها بسازیم.
1 - " آفتَن" با بُن کنونیِ " آب":
در اوستایی کارواژه یِ " اَپ" به چمهایِ زیر بوده است:
1. 1 - رسیدن، دست یافتن
1. 2 - رسیدن به ، نائل شدن، دسترسی پیدا کردن یا در اختیار گرفتن، بدست اوردن، دریافت کردن، شرکت داشتن در دستیابی به چیزی
1. 3 - " برخوردَنِ/اصابت کردنِ" پرتابه
1. 4 - ( به فرمان یا دستوری ) عمل کردن، ( فرمان یا دستوری را ) برآوردَن/انجام دادن/تحقق بخشیدن/اجابت کردن/پذیرفتن ، ( از فرمان یا دستوری ) پیروی و اطاعت کردن
1. 5 - ( با مخالف یا دشمن ) همآوردی ( همچشمی ) یا برابری کردن ( gleichkommen ) ، از پسِ ( حریف یا دشمنی ) برآمدن یا در برابرِ ( حریف یا دشمن ) خودی نشان دادن، چیره شدن، غلبه کردن، پیروز شدن
1. 6 - ( با صدا یا چیزهایی از این دست ) کارِ یکسان و برابری را انجام دادن یا همان کار را انجام دادن، همان کار را توانستن انجام دادن
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 - " اَپ" با پیشوندها:
2. 1 - با پیشوندِ " اَوی":
دست یافتن، رسیدن به، به گیرآوردن
2. 2 - با پیشوندِ " آ " :
رسیدن، دست یافتن، رسیدن به -
2. 3 - با پیشوندِ " پَئیتی": ( که همان پیشوندِ " پِی" در زبانِ پارسیِ کُنونی است: )
رسیدن
2. 4 - با پیشوندِ " فرَ": ( که همان پیشوندِ " فَر" در زبانِ پارسی و همان پیشوندِ " ver" در زبانِ آلمانی است: )
رسیدن به، دست یافتن، بدست آوردن
( بنابر نبیگِ واژه های اوستا:رسیدن، پیش رفتن )
نکته 1: واژه یِ " اَپ" برابر با " gelangen، hingelangen " در زبانِ آلمانی است و بنابر فتادِ 2. 3 در بالا هنگامیکه این واژه یِ اوستایی با " پَئیتی /پی" همراه می شود، کریستین بارتولمه واژه یِ آلمانیِ بالا را با "zu" می آورد؛ یعنی " hinzugelengen". این به روشنی تاییدی بر گفته هایِ من در زیرواژه یِ " پِی" در همین تارنما می باشد که گفتم " zu" در زبانِ آلمانی در بسیاری جاها با پیشوندِ " پِی" در زبانِ پارسی کارکردِ یکسانی دارد.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 - " آپینیتَن" و " اَیافتن" در زبانِ پارسیِ میانه، پیشوندی بنامِ " اَی:ay" در پارسیِ میانه و "ی" در پارسیِ کُنونی:
" اَپ" در اوستایی ریشه یِ دو کارواژه یِ " آپینیتَن" و " اَیافتن" در زبانِ پارسیِ میانه - پهلوی است.
" آپینیتَن" یک کارواژه یِ گذراست که از سه تکواژِ " آپ. ین. یتَن" ساخته شده است.
بررسیِ تکواژهایِ " آپینیتَن": ( آپ. ین. یتَن )
3. 1 - " آپ" برآمده از همین واژه یِ " اَپ" در بالا می باشدکه در پارسیِ کُنونی به ریختِ " آب" که بُن کنونیِ " آفتَن" است، در آمده است.
3. 2 - "ین" نشانه یِ گذراسازِ/سببی سازِ زبانِ پارسیِ میانه - پهلوی است که در پارسیِ کُنونی به ریختِ " آن" در آمده است.
3. 3 - " یتَن/تَن" نشانه یِ مصدری است که در پارسیِ کُنونی به ریختِ " یدَن/دَن/تَن" در آمده است.
پس اگر بخواهیم کارواژه یِ " آپینیتَن" را در پارسیِ کِنونی بکارگیریم، به " آبانیدن" می رسیم که گذرایِ/سببیِ کارواژه یِ " آفتَن" است.
"کریستین بارتولومه" در پانوشتِ واژه یِ " اَپ" آورده است که " اَی" در کارواژه یِ پارسیِ میانه یِ " اَیافتَن" پیشوند است یعنی داریم : اَی. آفتن.
نیاز به یادآوری است که" یاوری" در پارسی نیز برآمده از واژه یِ پارسیِ میانه یِ " اَیاواریه" بوده است که تکواژهایِ آن چنین هستند: ( اَی. او. ار. یه )
" اَی" چنانکه گفته شد، پیشوند است. " اوار" در " ایاواریه"برآمده از واژه ای اوستایی " اَوَر" به چمِ "یاری، کمک" است که خود به کار واژه یِ " اَو:av" به چمِ " کمک کردن" در همین اوستایی برمی گردد و " یه" نیز پسوند است.
اکنون به روشنی دریافته می شود که " اَی" در زبانِ پارسیِ میانه پیشوند بوده است که در پارسیِ کُنونی به ریختِ " ی" در آمده است بمانندِ " اَیافتن/یافتن، اَیاواریه/یاوری، اَیاری/یاری، اَیاریدن/یاریدن و . . . ".
همچنین در زبانِ پارسیِ میانه واژگانی همچون " اَیابَگ، اَیاباگ، اَیابَگیه و. . . " نیز از " اَیافتن" بر آمده است.
ما می دانیم که بُنِ کنونیِ " یافتن"، " یاب" است و از سویِ دیگر آشنا شدیم که "ی" در این کارواژه پیشوند است و اگر این پیشوند را از آن جداکنیم، " آفتَن" با بُن کنونیِ " آب" را خواهیم داشت.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 - " اَنافتَن/آنافتَن" با بُن کنونیِ " اَناب/آناب" در زبانِ پارسیِ میانه به چمِ " رد کردن، دور کردن، جلوگیری کردن، امتناع کردن، دفع کردن":
اکنون به آسانی می توان دریافت که کارواژه یِ " اَنافتن/آنافتَن" به چمِ " رد کردن، دور کردن، جلوگیری کردن، امتناع کردن، دفع کردن" با بُنِ کنونیِ " اَناب/آناب" در پارسیِ میانه برآمده از پیشوندِ ناپایاسازِ ( =منفی سازِ ) " اَن" وکارواژه یِ " آفتَن" است که چنانکه گفته شد این " آفتَن" نیز خودبرآمده از واژه یِ اوستاییِ " اَپ" هست؛ پیشوندِ " اَن" به چمِ " نا، بی" است که در اوستایی نیز بکار می رفته است و نشاندهنده یِ "ناپایایی و نفی" است.
پادواژه یِ " آفتَن/آب" بنابر چمارهایِ واژه یِ " اَپ" در اوستایی بویژه فتادِ 1. 4، " دور کردن، رد کردن" است و از همین رو می توان در زبانِ پارسی برایِ واژگانِ " رد کردن، امتناع کردن، انکار کردن" از کارواژه یِ " انآفتن/آنافتَن" با بُن کنونیِ " انآب/آناب" بهره گرفت.
نیاز به یادآوری است که واژه یِ " اَنابیشتن/آنابیشن" نیز در زبانِ پارسیِ میانه به چمِ "اجتناب، جلوگیری، دوری، دفع" بکارگیری می شده است که اگر بخواهیم آنرا به زبانِ پارسیِ کُنونی تراگوییم به واژه یِ " اَنابِش/آنابِش" می رسیم؛چراکه پسوندِ نامسازِ "یشن" در زبانِ پارسیِ میانه همان پسوندِ " ِش" در پارسیِ کُنونی است.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
پیشنهاد 1:
ما می توانیم با پیشوندِ " بَر"، فتادِ 1. 4 و معنایِ " از پَسِ کاری برآمدن" از فتادِ 1. 5 را در بالا پوشش دهیم؛ یعنی با کارواژه هایِ " برآفتَن/برآبیدن" و " برآبانیدن".
پیشنهاد 2:
ما می توانیم با پیشوندِ " هَن/اَن" و " هم" فتادهایِ 1. 5 و 1. 6 را پوشش دهیم؛ در زبانِ آلمانی واژه یِ " gleichkommen" چنانکه در بالا آمد، برابر با " correspond/match" نیز هست.
پس به آسانی می توانیم برایِ واژگانِ " تناظر داشتن، متناظر بودن" واژه یِ " همآفتَن/همآبیدن" ، برایِ واژه یِ " تناظر" واژگانِ "همآبِش، همآفتگی" و برایِ واژه یِ " متناظر" واژه یِ " همآفته" را پیش نهیم و همچنین برایِ کارواژه یِ "تناظر دادن" از کارواژه یِ " همآبانیدن/اَنآبانیدن" و برایِ واژه یِ " تناظر دهی"، از واژه یِ " همآبانِش/انآبانِش" بهره ببریم.
پیشنهاد 3:
چنانکه به واژه "یافتَن/یاب" و پیشوندی بودنِ " ی" در آن پی بردیم، می توان " آفتن/آب" را با پیشوندهایِ دیگر همچون " بر، هم، در، اندر، دربر، وی/گُ، آز و. . . " همراه ساخت و نوکارواژگانِ خوش ساختی را پدیدآورد، به گونه ای که همه یِ چمارهایِ اوستاییِ واژه یِ " اَپ" را نیز دربربگیرد.
( در اینباره آنچه که در زیرواژه یِ " شگردهای سره سازی زبان پارسی" در همین تارنما آوردم، می تواند یاریگر باشد. )
پیشنهاد4:
پیشوندِ " اَی/ی" را میتوان در زبانِ پارسی با کارواژه هایِ دیگر همراه ساخت و نوواژگانی را پدید آورد.
ولی پیش از آن باید دانست که کارکردِ پیشوندِ " اَی/ی" چیست و در کجا می توان از آن بهره گرفت. در آینده در زیرواژه یِ " اَی/ی" به این پیشوند خواهم پرداخت.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
پَسگشتها:
1 - ستونهایِ 71، 70 و72 از نبیگِ " فرهنگنامه یِ زبانِ ایرانیِ کهن" نوشته یِ "کریستین بارتولومه"
2 - رویبرگهایِ 82 و 83 از نبیگِ "فرهنگِ واژه هایِ اوستا"
3 - رویبرگهایِ 15، 8 و 234 از نبیگِ "فرهنگنامه کوچک پهلوی"
